Ο στραγγαλισμός της Ευρώπης, στρατηγική επιδίωξη του Πούτιν

Του Γιώργου Πανταγιά*

Δεν αποτελεί κοινοτοπία η εκτίμηση πολλών αναλυτών, πως σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά το ευρωπαϊκό  οικοδόμημα βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή. Αναμφισβήτητη αλήθεια είναι ότι το δύσκολο και απαιτητικό αυτό εγχείρημα αντιμετώπισε πολλαπλές δυσκολίες, ισχυρές αμφισβητήσεις και σκληρές συγκρούσεις. Μάλιστα δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που η συνεκτικότητά του δοκιμάστηκε. 

Άλλωστε ο ιδιοσύστατος χαρακτήρας της ευρωπαϊκής ενοποίησης  την καθιστά ευάλωτη. Τα θεσμικά και πολιτικά της ελλείματα, στέκονται τροχοπέδη για την περαιτέρω εδραίωση της. Ουσιαστικά οι εθνικοί ανταγωνισμοί, οι οποίοι παραμένουν κυρίαρχοι, αντιστρατεύονται την αποτελεσματικότητά της Ε.Ε.

Παρόλα αυτά η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν παύει να συνιστά μια νέα πολιτική ήπειρο στο γεωπολιτικό χάρτη, με τις αντιφάσεις της, τις παλινωδίες και τις αντινομίες της. Βέβαια η ατολμία, η αναβλητικότητα και η αδράνεια, παραμένουν βασικά της χαρακτηριστικά.  Έτσι εξάλλου εξηγούνται και οι διαχρονικές της παθογένειες. Ωστόσο αν κάτι  έχει να επιδείξει η διαδρομή της, είναι η ανάγκη συμβιβασμών. Δίχως αυτούς δεν θα διασφάλιζε τις απαιτούμενες αντοχές. 

Όπως σοφά είχε υποστηρίξει ο κατ’ εξοχήν ενσαρκωτής της ευρωπαϊκής ενοποίησης Ζακ Ντελόρ, τα μικρά βήματα που η Ευρώπη  κάνει εξαιτίας  αναπόφευκτων ισορροπιών, ισοδυναμούν με μεγάλα αποτελέσματα.
Το τωρινό πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό περιβάλλον στις χώρες μέλη της Ε.Ε, είναι ναρκοθετημένο από τις δυνάμεις του εθνικισμού και του λαϊκισμού. Τα οξυμένα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαίοι πολίτες τους παρέχουν ζωτικό χώρο για την ισχυροποίηση και ενδυνάμωσή τους. 

Η έλλειψη κοινοβουλευτικής αυτοδυναμίας του Εμανουέλ Μακρόν στην Γαλλία, αλλά και η κυβερνητική κρίση στην Ιταλία με την παραίτηση του Μάριο Ντράγκι, είναι αποκαλυπτικά παραδείγματα. Μεταξύ άλλων δείχνουν ότι οι εκφραστές ενός προοδευτικού ευρωπαϊσμού, στοχοποιούνται και πλήττονται, από όλους εκείνους που υπονομεύουν ανοικτά πλέον, τη συνοχή και την υπόσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το σημαντικότερο δε είναι ότι στον απροκάλυπτο αυτό στόχο τους, έχουν συνοδοιπόρο τον ίδιο τον Πούτιν. 
Εμφανές είναι ότι η Ρωσία υποδαυλίζει με όλα τα μέσα την αντιευρωπαϊκή υστερία. Επενδύει συνεχώς στις εθνικιστικές και λαϊκίστικες εκρήξεις.  Οι διάφοροι δε ευρωσκεπτικιστές κάθε άλλο παρά κρύβουν τα φιλοπουτινικά τους αισθήματα. Η Ανυπότακτη Γαλλία του Μελανσόν, ο Εθνικός Συναγερμός της Λεπέν, τα ιταλικά Πέντε Αστέρια του Μπέπε Γκρίλο αντικειμενικά εξυπηρετούν τα ρωσικά σχέδια. 

Ο πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία έχει στρατηγικό βάθος. Ουσιαστικά αποσκοπεί στον στραγγαλισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην αποδόμησή της. Στο στόχαστρό του δεν βρίσκονται μόνο οι πρώην σοβιετικές χώρες, αλλά και οι δυτικές δημοκρατίες, τις οποίες εκβιάζει και απειλεί χωρίς τον παραμικρό ενδοιασμό ή αναστολή. 

Με όπλο το φυσικό αέριο, όπως σωστά δήλωσε ο Γερμανός Καγκελάριος Σολτς, στρέφεται ευθέως κατά της Ευρώπης, βάλλει εναντίον της. Την θεωρεί εμπόδιο για την υλοποίηση των αυτοκρατορικών του επιδιώξεων. Πιστεύει ότι η ενεργειακή κρίση και οι επακόλουθες συνέπειές της, θα την γονατίσει. Προσβλέπει σε ένα σκληρό χειμώνα για τη γηραιά ήπειρο, ποντάροντας στις ενδοευρωπαϊκές  αντιθέσεις, στην κοινωνική δυσαρέσκεια και στις κυβερνητικές αναδιατάξεις.

Οι γεωπολιτικές αναμετρήσεις μετά την εισβολή στα ουκρανικά εδάφη, αποκτούν ξεχωριστή σημασία. Προσλαμβάνουν δε υπαρξιακή διάσταση. Και το κυριότερο φορτίζονται επικίνδυνα, χωρίς να μπορεί κανείς να προβλέψει την έκβαση τους. 

Η ενωμένη Ευρώπη μέχρι σήμερα αναμετρήθηκε σε σκληρές μάχες, διασφαλίζοντας επιτυχίες. Η διαχείριση της οικονομικής κρίσης, έστω και με μεγάλη καθυστέρηση, εγγράφεται στα θετικά της. Σημαντικότερες δε όλων ήταν, η αντιμετώπιση της πανδημίας, αλλά και η θεσμοθέτηση του Ταμείου Ανάκαμψης. 

Ωστόσο στο γεωπολιτικό πεδίο, οι μάχες που καλείται να δώσει είναι εξαιρετικά δύσκολες και πολυσύνθετες. Οι θεατές και αθέατες πλευρές τους, καθιστούν ζωτική προτεραιότητα τη βίαιη ωρίμανση, θεσμική, πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και τούτο διότι είναι υπαρξιακές οι προκλήσεις τις οποίες είναι αναγκασμένη να διαχειριστεί. 

Διαφορετικά κινδυνεύει να βρεθεί μπροστά στα σπαράγματα ενός  εγχειρήματος, που δεν τόλμησε να υπερβεί τους εθνικούς ανταγωνισμούς. Ούτε να αντισταθεί αποφασιστικά  στην υπαρκτή απειλή της διάβρωσης του, από τον εθνικισμό και τον λαϊκισμό.

*Συμβούλου Στρατηγικής και Επικοινωνίας
Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου της POLITY