Του Γιάννη Γ. Τσερεβελάκη
Το ακούσαμε κι αυτό: ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλτ Τραμπ σκέφτηκε, λέει, να εμφανιστεί ντυμένος σούπερμαν, για να δείξει προφανώς στους οπαδούς του και σ’ όλο τον αμερικάνικο λαό τη δύναμή του, αυτή που τον κάνει άτρωτο στον κορωνοϊό. Τελικά, βέβαια, δεν το έπραξε (κάτι τέτοιο θα ήταν απόλυτα εξευτελιστικό για τον ίδιο), μας έδωσε όμως να καταλάβουμε για άλλη μια φορά ως πού είναι αποφασισμένος να φτάσει, προκειμένου να μη χάσει την εξουσία. Δεν φόρεσε τη στολή του σούπερμαν ο Τραμπ, αλλά, όπως τον είδαμε και τον ακούσαμε μετά την έξοδό του από το νοσοκομείο (αλλά και όσο ήταν μέσα σ’ αυτό), δεν έπαψε και δεν παύει ούτε στιγμή να παρουσιάζεται ως ο εκλεκτός του Θεού, ως ο άνθρωπος που νίκησε τον κορωνοϊό, ως ο παντοδύναμος ηγέτης που δεν τον νικούν ούτε οι αρρώστιες. Σήμερα μάλιστα ακούστηκε να λέει ότι δεν είναι καν ηλικιωμένος. Σαν να μας λέει, δηλαδή, ότι πέτυχε αυτό που ήθελε- αλλά δεν μπόρεσε- να πετύχει ο Φάουστ, πουλώντας την ψυχή του στο διάβολο: την αιώνια νεότητα. Μάλιστα, ο Αμερικανός πρόεδρος δίνει τόσο μεγάλη έμφαση στη «νίκη» του κατά του κορωνοϊού, ώστε τελικά μας κάνει να διερωτηθούμε: «Μήπως όλο αυτό είναι άλλο ένα καλοστημένο show;».
Γνωρίζουμε ότι στην πολιτική κονίστρα δεν είναι λίγα εκείνα τα πολιτικά πρόσωπα που, προκειμένου να προβληθούν και να κερδίσουν μια εκλογική μάχη, δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν κάθε μέσον: την κολακεία του λαού, τις ψευδείς υποσχέσεις, την επίθεση στο ήθος των αντιπάλων τους, τη λασπολογία, τη ναρκισσιστική αυτοπροβολή κ.τ.ό. Όταν μάλιστα ο πολιτικός είναι λαϊκιστής, τότε τα «όπλα» αυτά βρίσκονται πάντα στη φαρέτρα του. Το ζήτημα, λοιπόν, δεν είναι μόνο τι κάνουν οι πολιτικοί, αλλά και πόσο ο λαός διαθέτει τις κατάλληλες άμυνες, για να μείνει ανεπηρέαστος από την «επίθεση» που θα δεχθεί από τους πολιτικούς που θέλουν να υφαρπάξουν την ψήφο του. Όσο περισσότερο απολιτική είναι η στάση του λαού, όσο περισσότερο ζει με ψευδαισθήσεις, όσο περισσότερο είναι βυθισμένος στα οράματα της υλικής απλώς ευζωίας, όσο ζει στην εικονική πραγματικότητα των ΜΜΕ και του διαδικτύου, τόσο πιο ευεπίφορος είναι στη χειραγώγηση, στην υιοθέτηση του πολιτικού ψεύδους, στην αποδοχή μιας πολιτικής «σωτηριολογίας» που βλέπει να ενσαρκώνεται στο πρόσωπο ενός «ισχυρού» πολιτικού ηγέτη.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση πιστεύω ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει με την περίπτωση του Τραμπ και ειδικά με την πρόθεσή του να μεταμφιεστεί σε σούπερμαν. Οι μεγάλες μάζες του αμερικάνικου λαού έχουν μεγαλώσει με τους υπερήρωες των χολιγουντιανών ταινιών: τον σούπερμαν, τον μπάτμαν, τον σπάιντερμαν κ.ά.. Από μικρά παιδιά στις μικρές και τις μεγάλες οθόνες βλέπουν αυτά τα πρόσωπα με τις υπερφυσικές δυνάμεις, που μάχονται για την επικράτηση του καλού πάνω στο κακό, του δικαίου πάνω στο άδικο, του φωτός πάνω στο σκοτάδι. Πρόκειται για κινηματογραφικούς ήρωες που συγκρούονται με εξίσου δυνατούς αντιπάλους και που στο τέλος τους κατατροπώνουν. Έτσι έχουν γαλουχηθεί οι Αμερικάνοι, αυτά προβάλλονται από τη βιομηχανία του θεάματος ως πρότυπα: πρότυπα δύναμης και ισχύος. Η κουλτούρα των όπλων που γεννήθηκε στην «άγρια Δύση», όπου μόνο ο ισχυρός επικρατούσε, εξακολουθεί να αναπαράγεται στις ΗΠΑ τόσο στην ίδια την κοινωνική πραγματικότητα όσο και στο κινηματογραφικό θέαμα. Μόνο που στον κινηματογράφο εκείνο που προέχει είναι το θέαμα: το ίδιο το θέαμα είναι το μήνυμα του κινηματογραφικού έργου…
Νομίζω τώρα ότι η σχέση που έχουν όλα τα παραπάνω με τον Αμερικανό πρόεδρο είναι σαφής. Ο Τραμπ θέλησε να εμφανιστεί σαν υπερήρωας, σαν ένας σούπερμαν που νίκησε την πανδημία, αυτήν που προς το παρόν όλοι θεωρούν ανίκητη. Παρουσιάζεται ως ο μοναδικός άνθρωπος που μέσα σε λίγες μόνο μέρες όχι μόνο θεραπεύτηκε αλλά και μπήκε δυναμικά στον προεκλογικό αγώνα. Και νίκησε, όπως υποστηρίζει, την ασθένεια όχι μόνο με τη δύναμη των φαρμάκων και με τη βοήθεια της ιατρικής επιστήμης, αλλά περισσότερο γιατί είναι ο «δυνατός», ο αιώνια νέος, ο ακατάβλητος ηγέτης, ο χαρισματικός, αυτός που αντιμετώπισε έναν σκληρό εχθρό και τον νίκησε. Πώς, λοιπόν, να μην είναι σούπερμαν; Πώς να μη ζητά να τον ψηφίσουν; Πώς να μην υποστηρίζει ότι ο κορωνοϊός είναι μια απλή γρίπη; Πώς να μην υπόσχεται ότι γρήγορα θα εξαφανιστεί η πανδημία; Αφού στο τιμόνι των ΗΠΑ βρίσκεται ένας ατρόμητος ηγέτης, ένας ηγέτης που έχει σχεδόν υπερφυσικές δυνάμεις, που κατορθώνει πράγματα που ο κοινός άνθρωπος δεν μπορεί να καταφέρει!
Από την άλλη, ο Τραμπ γνωρίζει τη δύναμη της εικόνας. Γνωρίζει, όπως τα πρόσωπα του θεάματος, ότι για να υπάρχεις πρέπει να βρίσκεσαι στο επίκεντρο της προσοχής, έστω και αρνητικά. Πρέπει, επομένως, να κάνεις πράγματα θεαματικά, θεατρικά, να μη διστάζεις να γίνεσαι «θεατρίνος». Δεν φόρεσε, βέβαια, τελικά το μπλουζάκι του σούπερμαν, όμως το θέατρο δεν λείπει ούτε στιγμή από τις εμφανίσεις του. Όπως μαθαίνουμε από τα ΜΜΕ, «ο Τραμπ πρότεινε σε αρκετά τηλεφωνήματα με αξιωματούχους να εμφανιστεί αρχικά εύθραυστος και στη συνέχεια να αποκαλύψει κάτω απ’ το πουκάμισό του το έμβλημα του υπερήρωα ως ένδειξη της υπερδύναμής του και της νίκης του κατά του κορωναϊού» (εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 11 Οκτ. 2020). Όλα υποταγμένα στην εικόνα, όλα θυσία στη δύναμη της εικονικής πραγματικότητας, μια «χοντροκομμένη χορογραφία», ένα φτηνό θέατρο για να συνεπάρει τα πλήθη, χωρίς καμιά σκέψη και έγνοια για το τι συμβαίνει στη χώρα του με τα εκατομμύρια των κρουσμάτων και των 220.000 θανάτων της πανδημίας. Τι κι αν κρούουν τον κώδωνα οι επιστήμονες; Τι είναι αυτοί μπροστά στον σούπερμαν πρόεδρο; Μα το ίδιο περιφρονητικός δεν ήταν ο ίδιος και απέναντι στους επιστήμονες που προσπάθησαν και προσπαθούν να αφυπνίσουν τα κράτη μπροστά στο φαινόμενο της οικο9λογικής καταστροφής;
Δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί Αμερικάνοι που πιστεύουν όσα παράλογα λέει ο πρόεδρός τους, προφανώς επηρεασμένοι και από τις πολλές θεωρίες συνωμοσίας που κυκλοφορούν, στις οποίες πρωταγωνιστεί ο ίδιος με όσα λέει και πράττει. Για έναν σκεπτόμενο άνθρωπο, ο Τραμπ μοιάζει να αυτογελοιοποιείται, μοιράζοντας μια εικόνα ψεύτικης παντοδυναμίας. Όμως, όπως έχει γραφτεί: «Ο Τραμπ ήθελε να φαίνεται σαν Σούπερμαν. Έμοιαζε όμως με έναν έμπορο τηλεμάρκετινγκ καλυμμένο κάτω από τους τόνους ενός υπερβολικού μακιγιάζ».(άρθρο του Περικλή Δημητρόιπουλου στα ΝΕΑ, 11 Οκτ. 2020).
