Νερό και καθαρή ενέργεια - Καινοτόμο εγχείρημα το έργο Αμαρίου

Του Θοδωρή Παναγούλη*

Η Ελλάδα είναι μια πολύ προικισμένη χώρα όχι μόνο σε φυσική ομορφιά, αλλά και στο φυσικό της πλούτο. Μπορεί να μη διαθέτει πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου και αερίου όπως άλλα έθνη, όμως έχει ένα αξιοζήλευτο δυναμικό στον άνεμο, τον ήλιο και το νερό.

Η παγκόσμια οικονομία στρέφεται πιο γρήγορα προς την πράσινη ενέργεια ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής και της τωρινής ενεργειακής κρίσης, το συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελλάδας θα γίνεται ολοένα και πιο αισθητό όσο περνούν τα χρόνια, αναβαθμίζοντας τη θέση της διεθνώς. 

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) είναι σήμερα μακράν η φθηνότερη λύση για παραγωγή ηλεκτρισμού, η διείσδυση τους στο ενεργειακό μίγμα είναι σε θέση να μειώσει το κόστος για τους καταναλωτές, να αντικαταστήσει τις συμβατικές μονάδες και να δώσει τέλος στην κρίση που βιώνει τόσο η Ευρώπη όσο και η χώρα μας.

Τα πολλαπλά οφέλη της αποθήκευσης ενέργειας

Ένα ιδιαίτερα επίκαιρο και κρίσιμο θέμα που αφορά στην πράσινη μετάβαση είναι η αποθήκευση ενέργειας, καθώς αυτή είναι που θα επιτρέψει να φτάσουν οι ανανεώσιμες πηγές στα υψηλά επίπεδα που χρειάζονται προκειμένου η χώρα μας να καλύπτει έως και το 80% των αναγκών της στον ηλεκτρισμό έως το 2030 που είναι και η εθνική στόχευση, σύμφωνα με το αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ). Ήδη η ελληνική κυβέρνηση στρέφεται προς την υιοθέτηση ενός φιλόδοξου στόχου με περίπου 7 GW μονάδων αποθήκευσης ως το 2030, μια εξαιρετικά φιλόδοξη στόχευση για το συγκεκριμένο κλάδο. Η αποθήκευση περιλαμβάνει διάφορες επιμέρους τεχνολογίες, με πιο γνωστές τις μπαταρίες λιθίου που χρησιμοποιούνται ευρέως σε ηλεκτρικά αυτοκίνητα, συσκευές και τελευταία και σε μονάδες αποθήκευσης ηλεκτρισμού.
Υπάρχει όμως και μια πιο παραδοσιακή και δοκιμασμένη στο χρόνο τεχνολογία, η αντλησιοταμίευση, που συνδυάζει το πράσινο ηλεκτρικό ρεύμα και το νερό για να προσφέρει μια λύση αποθήκευσης σε μεγάλη κλίμακα σε αντίθεση με τις μπαταρίες.

Η βασική ιδέα και στις δύο περιπτώσεις είναι ίδια. Τις ώρες που οι ΑΠΕ παράγουν μεγάλες ποσότητες ενέργειας, τότε αυτή αποθηκεύεται ώστε να διοχετευτεί στο δίκτυο αργότερα, όταν η παραγωγή τους θα είναι μειωμένη. Με τον τρόπο αυτό εξομαλύνεται η ανομοιομορφία της παραγωγής των ΑΠΕ και το δίκτυο λαμβάνει μια σημαντική βοήθεια ώστε να αποφεύγονται αιχμές και πιέσεις. Η διαφορά είναι ότι αντί να αποθηκεύεται ο ηλεκτρισμός με χημικό τρόπο σε μπαταρίες, στην αντλησιοταμίευση χρησιμοποιείται ως μέσο το νερό και η δυναμική του ενέργεια. Σε μια τέτοια μονάδα υπάρχουν δύο ταμιευτήρες νερού, ένας χαμηλά και ένας ψηλά. Όταν υπάρχει περίσσεια πράσινης παραγωγής, τότε η ενέργεια χρησιμοποιείται για να ανέβει το νερό στον επάνω ταμιευτήρα όπου και αποθηκεύεται, συνιστώντας μια φυσική μπαταρία αποθήκευσης ενέργειας. Στη συνέχεια, όταν το δίκτυο χρειάζεται ενέργεια, το νερό απελευθερώνεται και πέφτοντας χαμηλά παράγει ηλεκτρισμό, όπως δηλαδή συμβαίνει στα υδροηλεκτρικά εργοστάσια.

Με τον τρόπο αυτό δεν πηγαίνει χαμένη η φθηνή παραγωγή των ΑΠΕ και καταλήγει να μειώνει περαιτέρω την τιμή του ηλεκτρισμού από ότι θα συνέβαινε σε διαφορετική περίπτωση, αφού δεν χρειάζεται να λειτουργήσουν μονάδες ορυκτών καυσίμων για να καλύψουν το χάσμα της παραγωγής. Επιπλέον, η αντλησιοταμίευση έχει ορισμένα σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα που μπορεί να προσφέρει. Καταρχήν είναι η μόνη ώριμη λύση για μεγάλης κλίμακας αποθήκευση με εκατοντάδες ή και χιλιάδες μεγαβάτ ισχύος. Παράλληλα, εκμεταλλεύεται σε μεγαλύτερο βαθμό την εγχώρια τεχνογνωσία και δυναμικό, καθιστώντας τα έργα πηγές εθνικού οφέλους και προστιθέμενης αξίας για την οικονομία μας. 

Αντλησιοταμιευτικά έργα στην Ελλάδα

Στη χώρα μας η αντλησιοταμίευση είναι μια γνώριμη τεχνολογία, καθώς υπάρχουν δύο μεγάλα επενδυτικά σχέδια, ένα στην Αμφιλοχία και ένα στο Αμάρι της Κρήτης.

Το έργο της Αμφιλοχίας σχεδιάζεται να έχει συνολική εγκατεστημένη ισχύ 680 MW (παραγωγή) και 730 MW (άντληση), περιλαμβάνει δύο ανεξάρτητους άνω ταμιευτήρες (Άγιο Γεώργιο και Πύργο με όγκους περίπου 5 εκατ. κυβικά μέτρα και 2 εκατ. κυβικά μέτρα αντίστοιχα) ενώ ο κάτω ταμιευτήρας χρησιμοποιεί την υπάρχουσα λίμνη Καστρακίου της ΔΕΗ. Πρόκειται για επένδυση που ξεπερνά τα 550 εκατ. ευρώ με ετήσια παραγωγή ενέργειας περί τις 816.00 GWh. Αξίζει να σημειωθεί ότι το έργο της Αμφιλοχίας έχει ενταχθεί στα Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος (Project of Common Interest PCI 3.24) και αποτελεί Επένδυση Στρατηγικής Σημασίας της Ε.Ε. λαμβάνοντας κοινοτική στήριξη, καθώς οι Βρυξέλλες το θεωρούν ωφέλιμο για τη χώρα και την περιοχή μας.

Το αντλησιοταμιευτικό της Αμφιλοχίας βρίσκεται πλέον σε προχωρημένο στάδιο υλοποίησης, καθώς ξεκίνησαν οι προκαταρκτικές κατασκευαστικές εργασίες (εγκατάσταση εργοταξίων, πρόδρομα έργα κλπ.) το Δεκέμβρη του 2022, ενώ στόχος είναι να έχει ολοκληρωθεί ως τις αρχές του 2026. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η εγχώρια προστιθέμενη αξία στην περίπτωση της μονάδας στην Αμφιλοχία θα φτάσει το 70% της επένδυσης, δηλαδή σε πολύ υψηλό ποσοστό.

Το δεύτερο μεγάλο έργο σχεδιάζεται στο Αμάρι της Κρήτης όπου πρόκειται να εγκατασταθεί το μεγαλύτερο υβριδικό στην Ευρώπη που θα συνδυάζει αιολική ενέργεια και αντλησιοταμίευση, συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 153 MW. Πρόκειται για μια πρότυπη πράσινη επένδυση στρατηγικής σημασίας που δημιουργεί 1000 νέες θέσεις εργασίας με την εκκίνηση του έργου και τουλάχιστον 100 για την περίοδο λειτουργίας. Το έργο πιστοποιεί έμπρακτα τη σημασία της Κρήτης για την ενεργειακή μετάβαση της χώρας και την καθιστά πρωταγωνιστή.

Ο υβριδικός σταθμός βασίζεται στην ενεργειακή αξιοποίηση του φράγματος Ποταμών και συνδυάζει παραγόμενη ενέργεια από δύο αιολικά πάρκα εγκατεστημένης ισχύος 89,1 MW στο νομό Λασιθίου, έναν υδροηλεκτρικό σταθμό ισχύος έως 93 MW και ένα συγκρότημα αντλιών δυναμικότητας 140 MW. Έτσι εξασφαλίζεται ποιοτικά και με ασφάλεια εγγυημένη ισχύς 227 MW στο σύστημα της Κρήτης, που καλύπτει σημαντικό μέρος των αναγκών του νησιού. Παράλληλα, υποκαθίσταται αντίστοιχη παραγωγή από ρυπογόνους σταθμούς που χρησιμοποιούν ως καύσιμο το πετρέλαιο ενώ επιπλέον, κατά τις ώρες αιχμής, μειώνεται το μέσο κόστος παραγωγής του διασυνδεδεμένου συστήματος. Έτσι συμβάλλει σημαντικά και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Ουσιαστικά είναι κομβικά έργα με καθοριστικό ρόλο στην επάρκεια ενεργειακού εφοδιασμού της χώρας και στην απεξάρτηση από εισαγόμενα καύσιμα, στην ευελιξία και στη σταθερότητα του διασυνδεδεμένου ηλεκτρικού δικτύου, καθώς και στη συμπίεση των τιμών αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.

Μονόδρομος η ανάπτυξη της αντλησιοταμίευσης, σύμφωνα με τους επιστήμονες

H επιστημονική κοινότητα έχει προχωρήσει ήδη σε υπολογισμό του οφέλους για τη χώρα μας από την ανάπτυξη της αντλησιοταμίευσης. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με σχετικές μελέτες του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, τα δύο παραπάνω έργα δύναται να προσφέρουν εξοικονόμηση της τάξης των 300 εκατομμυρίων ευρώ το χρόνο στο ενεργειακό σύστημα της χώρας.

Όπως έχει τονίσει σχετικά ο καθηγητής ΕΜΠ, Σταύρος Παπαθανασίου, η αντλησιοταμίευση είναι η πλέον κατάλληλη λύση για υπηρεσίες έντασης ενέργειας, όπως είναι η μετάθεση της παραγωγής ΑΠΕ. Ο ίδιος πρόσθεσε ότι θα πρέπει να υπάρξει περισσότερη σαφήνεια στο ρυθμιστικό πλαίσιο της αποθήκευσης ενέργειας ώστε να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα των σχετικών επενδύσεων.

Η εγχώρια ενεργειακή προσέγγιση για το μέλλον

Η υλοποίηση των δύο σημαντικών έργων στην Αμφιλοχία και το Αμάρι θα ανοίξει το δρόμο για την ανάπτυξη της υποσχόμενης αυτής τεχνολογίας στη χώρα μας, οδηγώντας πιθανώς και σε ακόμη περισσότερες επενδύσεις. Ήδη εξετάζει υλοποίηση τριών ακόμα αντλησιοταμιευτικών έργων στη Βέροια και τη Γορτυνία, με ισχύ εκατοντάδων μεγαβάτ που έχουν λάβει σχετικές άδειες από τη ρυθμιστική αρχή ενέργειας. Όλα τα προαναφερθέντα έργα θα δώσουν σημαντική πνοή στην εθνική προσπάθεια για την ενεργειακή μετάβαση και αξιοποίηση των εγχώριων πηγών.

Η μεγιστοποίηση της παραγωγής ΑΠΕ και της αποθήκευσης ενέργειας στην Ελλάδα θα επιτρέψει στη χώρα μας όχι μόνο να καλύψει τις δικές της ανάγκες, αλλά δυνητικά να γίνει και εξαγωγέας πράσινης ενέργειας, όπως και ενεργειακός κόμβος. Η Ελλάδα διαθέτει πλούσιο ανανεώσιμο δυναμικό, θέτοντάς την σε μια προνομιακή θέση που καθιστά εφικτό ένα μέλλον όπου θα παράγει τεράστιες ποσότητες πράσινης ενέργειας και θα μπορεί να εξάγει στα Βαλκάνια αλλά και να αυξήσει το εξαγωγικό της γεωγραφικό αποτύπωμα.

Η χώρα μας μπορεί μέσω των ΑΠΕ και της αποθήκευσης όχι μόνο να πετύχει το στόχο της για το 2030, αλλά να μειώσει τις εισαγωγές ακριβών ορυκτών καυσίμων, να ελαχιστοποιήσει το κόστος για τους καταναλωτές και να χτίσει μια ολόκληρη πράσινη οικονομία γύρω από τις νέες τεχνολογίες.

*Δημοσιογράφος