Της Ελένης Μπετεινάκη*
«…Τα πρωινά στο λιμάνι έχουν πάντα μια ηρεμία και ομορφιά που όσοι έχουμε εθιστεί σ΄ αυτό δύσκολα αποχωριζόμαστε τούτη τη συνήθεια. Τα χρώματα, ο ουρανός , η θάλασσα, το κάστρο μας, ο Άρχοντας του λιμανιού και της πόλης, δείχνουν αλλιώτικα. Να΄ναι που ξυπνάνε κι αυτά με το πρώτο φως κι έχουν εκείνη τη φρεσκάδα στη ματιά; Να φταίει που είναι η ώρα που γεννιέται η μέρα κι η ελπίδα για νέες περιπέτειες κι εμπειρίες; Ποιος ξέρει ; Ίσως να΄ναι η απόλυτη σιωπή, το γλυκοχάραμα, η μυρωδιά της αλμύρας που ξυπνά έντονα και καταλυτικά μέσα σου…
Σήμερα σηκώθηκα ακόμα πιο νωρίς… Ήθελα να προλάβω μια συγκεκριμένη στιγμή!
Ήταν η τελευταια μερα της Άνοιξης. Ή καλύτερα από σήμερα μπάινουμε επίσημα στο καλοκαίρι.Θα ζούσαμε όλοι την η πιο μεγάλη μέρα του χρόνου. Το προηγούμενο βράδυ ήδη είχαμε ζήσει την μικρότερη νύχτα.
ΝΑ ονειρευτω για μια ακόμα φορά, να ταξιδέψω με τη δική μου φανατσία , να μπω και πλαι στα παραμύθια και στα όνειρα…. Και ναι μια στιγμή μου πήρε την ώρα που ανοιγε τα μάτια του κι ο ήλιος. Το μικρό καλοκαίρι ξεπρόβαλε με ένα μικρό ψαροκάικο με κάτασπρο πανί , με ψάθινο μικρό καπέλο, μανίκια σηκωμένα ίσαμε τους αγκώνες του και ένα ψαράδικο παντελόνι στο χρώμα της πιο γαλάζιας θάλασσας. Χαμογελαστό ήταν, τρανταζόταν στα γέλια κι είχε πεσκέσι πλούσιο μέσα στην μικρή του βάρκα. Ένα πανέρι μ΄ όλους τους καρπούς που τον είχε φιλέψει ο παππούς ο Χρόνος, ο πατέρας του, απ΄ το μεγάλο περβόλι του. Σύκα, καρπούζια, βερίκοκα, πεπόνια, ροδάκινα και σταφύλια άγουρα ακόμα , πράσινα να τα κρατά στον Αύγουστο, να του δείξει πως η σοδειά και φέτος θα προκόψει. Είχε και βότανα κι στάχυα μπόλικα το καλάθι του. Μύριζε η θάλασσα ρίγανη, αρισμαρί, φασκόμηλο και δυόσμο. Κατάλαβα πως το ΄νοιωσε , πως κάτι διαφορετικό ξύπνησε μέσα της που βγάλε ένα δυο κυματάκια της μικρά, να πάρουν τις μυρωδιές, να τις απλώσουν ίσαμε όπου μπορούσαν
Το μεσημέρι στις 15.54 ακριβώς θα άραζε για τρεις ολόκληρους μήνες στο λιμάνι. Τώρα θα ΄κοβε βόλτες γύρω γυρω να δει τις ψαριές από τα ψαροκάικα, να νοιώσει κι εκείνο την μυρωδιά της θείας του, της Θάλασσας, της πλανεύτρας……»**
Πέρα από τους επιστήμονες είναι και η παράδοση που θέλει του τη μέρα να ξεκινά το «Λιοτρόπι» ή θερινό ηλιοστάσιο. Η ημερομηνία που «πέφτει »κάθε χρόνο εξαρτάται από το Πάσχα, λόγω του τρόπου με τον οποίο υπολογίζουμε τις ημέρες στο Γρηγοριανό ημερολόγιο.
Η μεγαλύτερη ημέρα του χρόνου είναι ήδη εδώ και ο πιο καυτός καιρός ακολουθεί πάντα ένα ή δύο μήνες αργότερα. Αυτό το λένε “υστέρηση των εποχών”. Στο βόρειο ημισφαίριο, αν και περιμένουν μέχρι τον Ιούλη ή τον Αύγουστο για το πιο καυτό καλοκαίρι επειδή ο ήλιος προβάλει μεγαλόπρεπα καθιέρωσαν την ημέρα σαν Γιορτή της Μουσικής. Τον Αύγουστο, το νερό των θαλασσών, θα είναι πολύ πιο ζεστό. Ο θερμότερος καιρός έρχεται μερικούς μήνες μετά την μεγαλύτερη μέρα του έτους. Η γη και οι ωκεανοί χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να ζεσταθούν μετά το κρύο του χειμώνα.
Απόψε λοιπόν, μιας και επίσημα μπαίνει το θερινό λιοτρόπι λένε πως ανοίγουν τα ουράνια.
Οι «Πύλες » του Ομήρου, τα «Στόμια» του Πλάτωνα είναι τα ανοίγματα που ανεβοκατεβαίνουν στον άλλο κόσμο οι ψυχές κι όσες δεν έφυγαν την ημέρα της Πεντηκοστής προλαβαίνουν τούτη την ήμερα να κάνουν το μεγάλο τους ταξίδι.
Η 21η Ιουνίου είναι αρχή του θερινού ηλιοστάσιου και η 21η Δεκεμβρίου αρχή του χειμερινού. Η μεγαλύτερη μέρα και η μεγαλύτερη νύχτα, αντίστοιχα. Οι δύο μέρες που «κρίνεται» το φως του Ήλιου γιορτάζονται με Φωτιά το καλοκαίρι και με «φωτάκια » μικρά τον Δεκέμβρη, εκείνα των Χριστουγέννων που φωτίζουν τη νύχτα και το δρόμο του Ήλιου και με αποκορύφωμα τις πελώριες φωτιές ή λαμπαδηδρομίες την ημέρα των Φώτων και αντίστοιχα το καλοκαίρι με τις φωτιές του Κλήδονα, του Αι Γιαννιού. Τις μέρες επίσης των ηλιοστασίων κυριαρχούν τα μαντέματα και η τύχη. Την Πρωτοχρονιά με το φλουρί της βασιλόπιτας ή την χαρτοπαιξία τότε που η μέρα αρχίζει να μεγαλώνει, ενώ τον Ιούνιο που αρχίζει να μικραίνει, στο χάσιμο της, τα κορίτσια αναζητούν την τύχη στα μαντέματα του κλήδονα και στα σημάδια της στάχτης της φωτιάς του Αι Γιάννη.
Στα πιο παλιά χρόνια από την παραμονή στις 20 του Ιούνη διανυχτέρευαν όλη την νύχτα οι άνθρωποι, σε ομάδες τρώγοντας, πίνοντας και χορεύοντας και μόλις χάραζε σε πολλά μέρη της Ελλάδας έβαζαν μια μαγείρισσα μέσα στο καζάνι , περνούσαν ξύλα από τα χέρια του καζανιού και το σήκωναν τέσσερις άνδρες. Κατέβαιναν όλοι μαζί με αυτήν την σύνθεση στην εξοχή. Εκεί περίμεναν να βγει ό ήλιος να δουν πως γυρνά εκείνη την μέρα , σαν τον τροχό της τύχης ή αλλιώτικα, και πάλι με χορό γύριζαν πίσω και πήγαιναν στην εκκλησιά .
Την ημέρα αυτήν δεν άρχιζαν καμία δουλειά, δεν έκοβαν ρούχα, δεν φύτευαν, δεν άρχιζαν σπορά δεν έκαναν γάμο.
Όμως είναι η πρώτη μέρα του θερινού ηλιοστασίου και οι παραδόσεις, τα παρατηρήματα και τα μαντέματα βρίσκονται ακόμα στην αρχή. Τρεις μέρες κρατούν οι γιορτές , οι «καυτερές», όπως τις έλεγαν με αποκορύφωμα τις Φωτιές του αϊ Γιάννη, στις 24 του Ιούνη που σύντομα θα δούμε αναλυτικά.
Ίσαμε τότε, να το προσέχετε το μικρό καλοκαιράκι. Τριγυρίζει ξυπόλυτο σε αυλές, μπαλκόνια, παραλίες και σκορπά μόνο το γέλιο, τη χαρά και το φως. Να «παίζετε» μαζί του, να γελάτε και να χαίρεστε την παρέα του, σε ίσκιους και γαλάζια νερά, σε βουνοκορφές και φαράγγια. Παντού τρυπώνει και χαρίζει την ψυχή του…
Καλό καλοκαίρι … επισήμως λοιπόν!
ΠΗΓΕΣ:
**Λόγια του Αέρα, Ελένη Μπετεινάκη, 2017
Εφημερίδα Καθημερινή
Ελληνικαί εορταί και έθιμα της λαϊκής λατρείας , Γ.Α. Μέγα, Αθήνα 1963
Τα καλοκαιρινά, Δημ. Σ, Λουκάτος,εκδ. Φιλιππότη
