Μεταφορά Αρχαιολογικής Συλλογής Μαλεβιζίου: Ενώπιον ενός μεγάλου λάθους

του Κώστα Φασουλάκη

Κατά τη θητεία μου ως αντιδήμαρχος στο νεοσύστατο τότε Δήμο Μαλεβιζίου, την τετραετία 2010-2014, στην πρώτη δηλαδή θητεία του Κ. Μαμουλάκη, είχα την ευκαιρία να συμμετάσχω στις διαδικασίες που οδήγησαν στην ίδρυση και λειτουργία της Αρχαιολογικής Συλλογής στο Γάζι. Και θέλω με μια σύντομη ιστορική αναδρομή να εξηγήσω το λάθος της απόφασης του νυνΔημάρχου κ. Μ. Μποκέα, για τη μεταφορά της στην Τύλισο.

Υπήρξε προγραμματική μας δέσμευση η αποπεράτωση και λειτουργία του Μουσείου, το οποίο είχε μεν προωθήσει σοβαρά ο Δήμαρχος Γ. Μαρκογιαννάκης ,αλλά είχε μπερδέψει τρομερά στα γρανάζια της ελληνικής γραφειοκρατίας.

Η αποπεράτωση του υπήρξε αποτέλεσμα όχι μόνο της δικής μας πολιτικής βούλησης αλλά πρωτίστως της βούλησης του Υπουργείου και ειδικά της τότε γ.γ. Πολιτισμού και τωρινής Υπουργού κ. Λίνας Μενδώνη, που κατά την επίσκεψη μας με το Δήμαρχο Μαμουλάκη στο Υπουργείο, μας υποσχέθηκε απόλυτη στήριξη. Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι μπροστά μας, η τότε γενική διευθύντρια του Υπουργείου κ. Μ. Βλαζάκη είχε εκφράσει την κάθετη αντίρρησή της στη λειτουργία της Συλλογής, επικαλούμενη ζητήματα ασφάλειας και άλλα πολλά.

Τότε καταλάβαμε γιατί στην πρώτη μας συνάντηση η τότε Διευθύντρια της αρχαιολογικής Υπηρεσίας Ηρακλείου κ. Αθανασία Κάντα, μας είπε ότιπριν από κάθε τι έπρεπε πρώτα να εξασφαλίσουμε τη σύμφωνη γνώμη του Υπουργείου. Τότε καταλάβαμε και γιατί το Μουσείο, ενώ είχε ξεκινήσει να δρομολογείται από τη δεκαετία του 1990, 20 και πλέον χρόνια μετάέμενε ακόμη στα χαρτιά.

Προχωρήσαμε σε προγραμματική σύμβαση με το Υπουργείο και εξασφαλίσαμε γενναίους πόρους για τη χρηματοδότησή της. Απαιτήθηκαν να γίνουν πολλά και να ξεπεραστούν πολλές αγκυλώσεις του Υπουργείου. Είχε συγκροτηθεί όμως άξια ομάδα εργασίας υπό την επιστημονική εποπτεία της κ. Κάντα, από αρχαιολόγους και συντηρητές που εργάστηκαν εντατικά και αποκλειστικά για την ολοκλήρωση του έργου. Τα αρχαία ήταν ακόμη στις κούτες κι έπρεπε να συντηρηθούν, να περιγραφούν, να χρονολογηθούν και τα ταξινομηθούν. Ο αρχαιολόγος Γιώργος Τζωράκης, και μετέπειτα ειδικός σύμβουλος του Δήμαρχου και επιμελητής του Μουσείου, εργάστηκε με ζήλο και έπαιξε καθοριστικό στην θετική έκβαση του έργου, που απαιτήθηκε να εγκριθεί 3 ακόμη φορές από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.

Ακόμη και το θέμα της ασφάλειας της Συλλογής στο Γάζι λύθηκε με πολιτική βούληση της Λίνας Μενδώνη. Αυτό το ζήτημα είχε καθηλώσει το θέμα τόσα χρόνια, καθώς οι φύλακες έπρεπε υποχρεωτικά να ήταν υπάλληλοι του Υπουργείου Πολιτισμού. Αποσπάστηκαν τότε στο Γάζι, με εντολή της κ. Μενδώνη 2 φύλακες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, και ξεκίνησε η λειτουργία του Μουσείου. Δυστυχώς άλλαξε γρήγορα η πολιτική κατάσταση στη χώρα και δεν επετεύχθη η δημιουργία μόνιμων οργανικών θέσεων στο Μουσείο Γαζίου.

Το Μουσείο λειτουργεί ήδη από το 2012. Είναι γνωστό σε όλους και έχει καταχωρηθεί σε εκατοντάδες τουριστικές ιστοσελίδες. Γιατί να μεταφερθεί σε άλλο μέρος εκτός Γαζίου, και πόσα χρόνια θα περάσουν για να διορθωθεί η σύγχυση που θα προκληθεί από την ενδεχόμενη μεταφορά του στην Τύλισο;

Επιχειρείται, λέει, με τη μεταφορά η αναβάθμισή του. Μα, πως επιτυγχάνεται αναβάθμιση δια της απομακρύνσεως από την καρδιά του Δήμου, στην περιφέρεια; Πως εννοείται τελικά η αναβάθμιση όταν συγχωνεύεις δύο υπάρχουσες δομές, -την Πινακοθήκη Τυλίσου και το Μουσείο Γαζίου- σε μία;

Μήπως υποθηκεύεται ακόμη και η λειτουργία της Πινακοθήκης με αυτή τη συγχώνευση; Έχουν υπολογιστεί οι περιορισμοί ασφαλείας που θα επιβληθούν από το Υπουργείο Πολιτισμού, εάν εγκρίνει τελικά την στέγαση ανεκτίμητης αξίας αρχαιολογικών θησαυρών μέσα στην Πινακοθήκη; Είναι βέβαιοι οι αρμόδιοι ότι θα διατηρηθεί η υφιστάμενη αυτονομία για τη λειτουργία των υπόλοιπων Εκθέσεων και του Αμφιθεάτρου;

Επιπλέον, είμαστε βέβαιοι ότι θα βρεθούν φύλακες του Υπουργείου Πολιτισμού που θα επιθυμούν να μετακινούνται καθημερινά προς την Τύλισο, ή μήπως διατρέχουμε το μεγάλο κίνδυνο να μη λειτουργήσει ποτέ η Συλλογή, λόγω ανυπερβλήτων ζητημάτων ασφάλειας;Το ρίσκο για την οριστική απώλεια της συλλογής είναι τεράστιο. Τα αρχαία ανήκουν στο Υπουργείο και ζητήματα ασφαλείας είναι απολύτως ικανά να επιστρέψουν τη Συλλογή στις αποθήκες της Υπηρεσίας.

Τέλος, πως μπορούμε με τόση άνεση να προχωράμε στην αποψίλωση του Γαζίου, της έδρας του Δήμου, από τους ελαχισους υπάρχοντες τουριστικούς και πολιτιστικούς προορισμούς, ενώ κανονικά θα έπρεπε να επιζητούμε τον πολλαπλασιασμό τους;

Κι έπειτα, μια ακόμη κουβέντα για την πινακοθήκη Τυλίσου: Μια υποδομή που θα ζήλευαν όλοι οι Δήμοι της χώρας. Μια πινακοθήκη που έχει τέτοιες υποδομές που θα μπορούσε να αποτελεί καμάρι, όχι μόνο για το Ηράκλειο αλλά για όλη την Κρήτη. Αρκεί να δοθεί σε αυτήν η πρέπουσα σημασία και να διοργανώνει εκδηλώσεις και γεγονότα που να ξεφεύγουν επιτέλους από το στενό τοπικό πλαίσιο. Ως τέτοια σχεδιάστηκε άλλωστε από την προηγούμενη δημοτική αρχή κι ως τέτοια χρηματοδοτήθηκε γενναία από την Περιφέρεια Κρήτης. Η μεταφορά της Αρχαιολογικής Συλλογής στην Πινακοθήκη θα περιορίσει δραστικά τους χώρους της. Επιπλέον θα δώσει χαρακτήρα τοπικό και απολύτως στατικό στην Πινακοθήκη που από τη φύση της, πρέπει να επιδεικνύει συνεχώς υπερτοπικότητα, ευελιξία και εξωστρέφεια. Αλλιώς είναι καταδικασμένη σε απόλυτη αποτυχία.

Και τέλος μια πρόταση. Αν ο στόχος δεν είναι απλά η απομάκρυνση αλλά όντως η αναβάθμιση, γιατί δεν παραχωρείται στο Μουσείο ολόκληρη η πτέρυγα της Τεχνικής Υπηρεσίας, όπως είχε κάποτε προταθεί, αλλά δεν υλοποιήθηκε. Τριπλάσιος χώρος θα είναι με τον τρόπο αυτόν διαθέσιμος για νέες εκθέσεις, δράσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα.

Με αυτό τον τρόπο το μουσείο αναβαθμίζεται εντυπωσιακά και αυτόματα, χωρίς τους κινδύνους που ενέχει η μετακίνηση. Με ελάχιστο κόστος και σε ελάχιστο χρόνο. Η λύση αυτή νομίζω θα ικανοποιούσε όλες τις μεριές και κυρίως τους δικαίως ανάστατους κατοίκους του Γαζίου, που είδαν, εμβρόντητοι, ακόμη και το Τοπικό τους Συμβούλιο να τάσσεται υπέρ της έξωσης της Αρχαιολογικής Συλλογής Μαλεβιζίου απο το Γάζι!