Κυρίαρχο κράτος ή μεταμοντέρνα αποικία;

του Πέτρου Ι. Μηλιαράκη

Το «Κυπριακό» βρέθηκε και πάλι στην επικαιρότητα λόγω των πρόσφατων «εξελίξεων» στην Ελβετία. Οι συνομιλίες δε που έλαβαν χώρα κυρίως στο Μοντ Πελεράν, βάση τους είχαν το «ζήτημα της ασφάλειας καθώς και των εγγυήσεων». Είναι δε ιδιαιτέρως γνωστό (για όσους φυσικά δεν συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις και δεν έχουν πρόσβαση στους οικείου φακέλους), ότι η τουρκική πλευρά εμμένει στις αξιώσεις της για διατήρηση στρατιωτικών κατοχικών δυνάμεων, πράγμα που ασφαλώς υποστηρίζει και ο κατοχικός ηγέτης κινούμενος πάντοτε στο πνεύμα της τουρκικής αδιαλλαξίας –ακόμη και εάν ενδεχομένως μπορεί να διατηρεί «επιφυλάξεις». Περαιτέρω η τουρκική πλευρά εκ πλαγίου επικαλέσθηκε τις ελευθερίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ αξίωσε (και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία), η συμφωνία που θα προκύψει, να καταστεί πρωτογενές ευρωπαϊκό ενωσιακό δίκαιο!

Ευφυής ασφαλώς η θέση αυτή των Τούρκων. Ευφυέστεροι όμως είναι εκείνοι στους οποίους απευθύνθηκε η πρόταση αυτή, προκειμένου να θεωρηθεί ως ανεπίδεκτη όχι μόνο νομικής, αλλά και πολιτικής εκτίμησης. Η τουρκική αποστολή προφανώς θεώρησε ότι μπορεί να αξιοποιήσει όλα τα πλεονεκτήματα των ενωσιακών ελευθεριών προς όφελός της, καθιστάμενη εκ πλαγίου «μέρος» του ενωσιακού κεκτημένου.

Ανεξαρτήτως των προαναφερομένων όμως, οι συζητήσεις της Γενεύης και του Μοντ Πελεράν, λόγω της τελικής κατάληξης, επαναφέρουν και πάλι τα ζητήματα σε έξι κυρίαρχα κεφάλαια. Αναφέρομαι: α) στη διακυβέρνηση, β) στο περιουσιακό, γ) στην οικονομία, δ) στα σχετικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση και ε) στο εδαφικό. Ειδικότερο όμως θέμα είναι πάντοτε: στ)  εκείνο της «ασφάλειας».

Το «Κυπριακό» υπό τις παρούσες συνθήκες, κυρίως με βάση το διήμερο του Μοντ Πελεράν, επιτρέπει συναγωγή συμπεράσματος που εστιάζει ότι: η τουρκική πλευρά εμμένει στη διατήρηση τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο, και μάλιστα με αναβάθμιση των υφιστάμενων υποδομών. Αιτιολογική περαιτέρω βάση έχει ο ισχυρισμός της τουρκικής πλευράς την επίκληση «εξωτερικών εχθρών», όπως «τους προσδιόρισε» στις 12 Ιανουαρίου στη Γενεύη ο Τούρκος ΥΠΕΞ. Ως γνωστόν, η τουρκική διπλωματία συνήθως «εμπνέεται» από ευφάνταστα σενάρια. Παρά ταύτα τα θέτει στο τραπέζι των συζητήσεων και των διαπραγματεύσεων. Σημασία έχει βεβαίως η «απέναντι πλευρά» πώς τα αντιπαρέρχεται, πολλώ δε μάλλον όταν ο Τούρκος ΥΠΕΞ θεώρησε «εξωτερικούς εχθρούς» για την Κυπριακή Δημοκρατία τους ….«τζιχαντζιστές».

Με τούτα τα δεδομένα απέτυχαν οι συνομιλίες της Ελβετίας. Ωστόσο, οι τεχνοκράτες μπορούν να αρχίσουν από τα πρώτα σημεία προσεγγίσεων, όπου κυρίως σύγκλιση παρατηρείται στο ζήτημα της διακυβέρνησης, με επέκταση των συζητήσεων και επί του εδαφικού, με βάση τους χάρτες που κατατέθηκαν στη Γενεύη.

·      το ζήτημα της κυριαρχίας

Η προϋπόθεση που αφορά στο «Κυπριακό», εστιάζει κυρίως στο ζήτημα της κυριαρχίας της Κυπριακής Δημοκρατίας ως κράτους-μέλους  της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Εθνών.

Υπ’ όψιν ότι στη διεθνή νομική επιστήμη του δημοσίου δικαίου, η «χώρα» δεν είναι αντικείμενο εμπράγματου δικαιώματος της κρατικής εξουσίας. Η σχέση αυτή δεν είναι σχέση υποκειμένου προς αντικείμενο δικαίου. Δηλαδή δεν αφορά σχέση προσώπου προς πράγμα, σύμφωνα με την παλαιότερη επήρεια της μεσαιωνικής αντίληψης, κατά την οποία η χώρα αποτελούσε «κτήμα» του μονάρχη.

Υπό το κράτος και το δόγμα της σύγχρονης νομικής επιστήμης κυριαρχία είναι η ικανότητα της κρατικής εξουσίας να μην περιορίζεται «ει μη μόνον αφ’ εαυτής». Τούτο σημαίνει ότι: κυριαρχία είναι η ικανότητα της κρατικής εξουσίας να καθορίζει την ικανότητά της χωρίς περιορισμούς επιβαλλόμενους από άλλη θέληση. Τούτο συνεπάγεται ότι η κυριαρχία αφορά στην αποκλειστική αρμοδιότητα ώστε να καθορίζει την αρμοδιότητά της. Ως εκ τούτου κυριαρχία είναι η «αρμοδιότητα της αρμοδιότητας». Συνεπώς κυριαρχία σημαίνει όχι μόνο ικανότητα του άρχειν, αλλά και του μη άρχεσθαι, σε ουδεμία μάλιστα περίπτωση.

·      η παρέμβαση του Προέδρου της Δημοκρατίας

Προσφάτως ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ.Προκόπης Παυλόπουλος, σε ομιλία του στη «Σχολή Εθνικής Άμυνας», με αφορμή τις τρέχουσες εξελίξεις στο «Κυπριακό» επισημείωσε ότι: «η κυριαρχία των κρατών-μελών έχει και –εξαιρετικώς κρίσιμη μάλιστα- πρακτική σημασία για την λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία εκδηλώνεται με τους εξής τέσσερις, συμπληρωματικούς μεταξύ τους, τρόπους: (α) Τον πλήρη σεβασμό της αρμοδιότητας των κρατών-μελών στους τομείς, η αρμοδιότητα ρύθμισης των οποίων δεν έχει απονεμηθεί στην Ένωση κατά τις διατάξεις του άρθρου 4 ΣυνθΕΕ. (β) Την στενή ερμηνεία των δοτών αρμοδιοτήτων της και την εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας ως προς την άσκησή τους κατά τις διατάξεις του άρθρου 5 παρ. 2 και 3 ΣυνθΕΕ, σε συνδυασμό με το  Πρωτόκολλο υπ’ αριθ. 2. (γ) Την διατήρηση της αρχής της ομοφωνίας των κρατών-μελών κατά την λήψη αποφάσεων σε σειρά ευαίσθητων ζητημάτων που άπτονται των θεμελιωδών συμφερόντων των κρατών-μελών («quodomnestangit».) Καθώς και, (δ), την απαρέγκλιτη τήρηση της δημοκρατικής αρχής.»

Τα προαναφερόμενα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ως εξαίρετος νομικός και δάσκαλος του δικαίου, τα συνέδεσε ευθέως με το «Κυπριακό», δίδοντας ειδικό βάρος στη θέση πως: «οτιδήποτε εμποδίζει τα κράτη-μέλη να εκπληρώσουν την θεμελιώδη υποχρέωση εφαρμογής του ευρωπαϊκού δικαίου στο σύνολο της επικράτειάς τους, αφορά ευθεία αντίθεση προς το ευρωπαϊκό δίκαιο, αρχής γενομένης από τις διατάξεις του άρθρου 4 παρ. 2 ΣυνθΕΕ.» Επεσήμανε δε περαιτέρω και τα εξής: «Υπό τα δεδομένα αυτά λοιπόν περιορισμοί της κυριαρχίας π.χ. της Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω της διαιώνισης παραμονής στρατευμάτων κατοχής στην επικράτειά της καθώς και μέσω της συνέχισης ύπαρξης εγγυητριών δυνάμεων –και δη τρίτων σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση- πλήττουν ευθέως τον πυρήνα του ευρωπαϊκού δικαίου, πρωτογενούς και παραγώγου.»

·      οι νέες Θερμοπύλες

Οι δηλώσεις αυτές του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας και μάλιστα ενώπιον της «Σχολής Εθνικής Άμυνας», δείχνουν ακριβώς την αποφασιστικότητα της ελληνικής πολιτείας έναντι των αβάσιμων τουρκικών αιτιάσεων εν συνόλω σχεδόν ως προς το «Κυπριακό». Περαιτέρω αποδεικνύουν και την αποφασιστικότητα με την οποία η ελληνική πολιτεία συγκροτημένα διαμορφώνει για την ύπαρξη δίκαιης και νομικώς επιβαλλόμενης επίλυσης του «Κυπριακού», σύμφωνα με τους κανόνες όχι μόνο του δημοσίου διεθνούς δικαίου αλλά και του πρωτογενούς ευρωπαϊκού ενωσιακού δικαίου, πολλώ δε μάλλον ακριβώς γιατί  η Κυπριακή Δημοκρατία είναι κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οπότε σύμφωνα με τον κανόνα της παρ. 2 του άρθρου 4 ΣυνθΕΕ  έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα ώστε: «η εθνική ασφάλεια να παραμένει στην ευθύνη της».

Άλλωστε, η Ευρωπαϊκή Ένωση σύμφωνα με την αυτή διάταξη έχει δεσμία υποχρέωση να σέβεται τις ουσιώδεις λειτουργίες του κράτους και ιδίως τις λειτουργίες εκείνες που αποβλέπουν στη διασφάλιση της εδαφικής ακεραιότητας, στη διατήρηση της δημόσιας τάξης και στην προστασία της εθνικής ασφάλειας της χώρας κράτους-μέλους.

Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν μπορεί να απεμπολήσει κυριαρχικά δικαιώματα που της απονέμουν η διεθνής και η ευρωπαϊκή έννομη τάξη και να μετασχηματιστεί σε μεταμοντέρνα αποικία. Άλλωστε, όπως επισημαίνει και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας η αναστολή του ενωσιακού κεκτημένου στην κατεχόμενη περιοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας, αποτελεί «υβριδικό» σύστημα αμιγώς μεταβατικού σταδίου που δεν μπορεί να διαιωνισθεί. Και τούτο γιατί δεν είναι συμβατό με το ευρωπαϊκό ενωσιακό δίκαιο. Άξια όμως παρατήρησης είναι και τα εξής, με αναφορά και πάλι στον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας.

·      Μολών λαβέ

Ο κ.Προκόπης Παυλόπουλος σε πρόσφατη ομιλία του στις 19/1/2017 στη Λευκωσία κατά την εκδήλωση μνήμης και τιμής για τη συμπλήρωση των 40 χρόνων από την εκδημία του αείμνηστου Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’, μεταξύ των άλλων τόνισε και τα εξής:

«Ουδείς βεβαίως δικαιούται ν’ αγνοεί την συμβολή, στο πλευρό του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, όλων των μεγάλων Αγωνιστών του Κυπριακού Απελευθερωτικού Αγώνα, με πρώτους τους συνοδοιπόρους του Αγωνιστές της τότε ΕΟΚΑ.   Ο Απελευθερωτικός Αγώνας της Κύπρου από την βρετανική αποικιοκρατία στοίχισε ποταμούς αίματος πραγματικών Εθνικών Μαρτύρων, τα ονόματα των οποίων ανήκουν στο Πάνθεον του Έθνους μας.» «…ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ανέδειξε, υπό την ηγεσία του και σε ειλικρινή -παρά τα περί του αντιθέτου θρυλούμενα- συνεργασία με τον Ηγέτη της Ελλάδας Κωνσταντίνο Καραμανλή, τη νεοσύστατη Κυπριακή Δημοκρατία σε κράτος το οποίο, μολονότι μικρό –εδαφικώς και πληθυσμιακώς- το δέμας διακρίθηκε στο διεθνές στερέωμα μέσα από μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική.

Η πολιτική αυτή επικρίθηκε εντόνως από εκείνους οι οποίοι ήταν υπέρμαχοι ενός είδους «οπαδικής» διπλωματίας, πλην όμως αγνοούσαν –ή ήθελαν να αγνοούν- αυτό το οποίο ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος γνώριζε καλά, και σίγουρα περισσότερο απ’ αυτούς».

            Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας με καθαρό λόγο υπερασπιζόμενος τις νέες Θερμοπύλες του Ελληνικού Έθνους, πήρε ξεκάθαρη θέση ως εξής:

 «…το πνεύμα ανεξαρτησίας του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στα πρώτα βήματα της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι εκείνο το οποίο έβαλε τα θεμέλια της θωράκισής της έναντι οιουδήποτε θα μπορούσε να επιβουλευθεί την υπόστασή της. Το πνεύμα τούτο ισοδυναμούσε, με όρους ιστορίας, με την προτροπή της Σπάρτης: «Μολών Λαβέ.»

Και το μήνυμα αυτό υπό μορφή προτροπής έχει πολλούς αποδέκτες!...