Κυπριακό: Καληνύχτα και καλή τύχη!

Του Γιώργου Πανταγιά*

Κι αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που χάνεις… Ο στίχος του Κωνσταντίνου Καβάφη στριφογυρίζει συνεχώς στη σκέψη μου μετά την εκλογική νίκη του Ερσίν Τατάρ στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων.

Η προοπτική λύσης του Κυπριακού μοιάζει να χάνεται οριστικά. Ο πόθος της επανένωσης στις δύο Κοινότητες αρχίζει να τρεμοσβήνει. Η άλλοτε ισχυρή πεποίθηση για επίλυση μετατρέπεται σε αποδοχή των τετελεσμένων. Η ελπίδα σε απελπισία. Οι γέφυρες επικοινωνίας, που είχαν στηθεί φέρνοντας κοντά Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους, κόβονται.

Οι φυσικοί και ηθικοί αυτουργοί είναι όλοι εκείνοι που αντιστρατεύτηκαν με κάθε μέσο τη συνύπαρξη. Βρίσκονται στον βορρά και στον νότο και έχουν ονοματεπώνυμο. Καλλιεργώντας τον φόβο και την ανασφάλεια, την αντιπαλότητα και τη μισαλλοδοξία, την αυταρέσκεια και τη μονομέρεια, οδήγησαν το Κυπριακό σε αποτελμάτωση. Το χειρότερο, βάθυναν το ρήγμα.

Το ευνοϊκό κλίμα που δημιουργήθηκε το 2003-2004 με την κατάλυση των οδοφραγμάτων εξανεμίστηκε. Ακολούθησε η περιχαράκωση και η αναδίπλωση. Οι θιασώτες της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας σταδιακά ενοχοποιήθηκαν και περιθωριοποιήθηκαν. Την ίδια στιγμή οι απορριπτικοί και στις δύο Κοινότητες κέρδιζαν έδαφος.

Οι ατέρμονες συζητήσεις επί διαφόρων προτάσεων των Ηνωμένων Εθνών υπέσκαψαν όλες τις διεθνείς πρωτοβουλίες που αναλήφθηκαν. Δύο ιστορικές ευκαιρίες υπονομεύτηκαν. Το Σχέδιο Ανάν και το Πλαίσιο Γκουτέρες. 

Το δυναμικό «Ναι» των Τουρκοκυπρίων στο δημοψήφισμα αποκάλυπτε ότι το Κυπριακό δεν λύθηκε το 1974, όπως προκλητικά δήλωνε μέχρι τότε ο Ραούφ Ντενκτάς. Τη φλόγα της επανένωσης άναψε η ευρωπαϊκή προοπτική της Κύπρου έπειτα από τη Συμφωνία του Ελσίνκι, το 1999, με πρωταγωνιστή τον Κώστα Σημίτη.

Ωστόσο, ο εθνικισμός του Τάσσου Παπαδόπουλου αναζωπύρωσε τις παλιές αντιθέσεις, συντηρώντας το τείχος της διαίρεσης. Αν το προτεινόμενο από τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ Σχέδιο είχε γίνει αποδεκτό με το προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα, σήμερα δεν θα υπήρχε ούτε ένας Τούρκος στρατιώτης στην Κύπρο. Οι επιζήμιοι χειρισμοί του τότε προέδρου παρέπεμψαν την επίλυση στις καλένδες. Οι απορριπτικοί ενίσχυσαν τη θέση τους.

Η επιβάρυνση του κλίματος, επισφραγίστηκε με το ναυάγιο των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά. Η εμμονή σε μαξιμαλιστικούς στόχους κατέστησε το Πλαίσιο Γκουτέρες ατελέσφορο. Η επιμονή του Νίκου Αναστασιάδη και του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά σε μηδενικές εγγυήσεις και μηδενικά στρατεύματα, χωρίς οποιοδήποτε χρονοδιάγραμμα, ισοδυναμούσε με μηδενική λύση του Κυπριακού. Κάτι που ορθά υπογράμμισε ο πρώην πρόεδρος Γιώργος Βασιλείου. Η ματαίωση της Συμφωνίας συνοδεύτηκε και από άστοχες δηλώσεις και ενέργειες. Ταυτόχρονα, η ελληνοκυπριακή πλευρά απέτρεψε νέα πρωτοβουλία από τον ΓΓ του ΟΗΕ.

Τα αδιέξοδα που προκλήθηκαν ενθάρρυναν περαιτέρω τους σχεδιασμούς του Ερντογάν. Ο τωρινός παροξυσμός του δεν περιορίζεται στο Αιγαίο. Εκδηλώνεται και στην Κύπρο. Το ακανθώδες ζήτημα των φυσικών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου είχε αναμφίβολα καταλυτικές παρενέργειες. Στην πραγματικότητα, η Τουρκία προχώρησε σε συνολική ανατοποθέτηση. Οι παρεμβάσεις της στις πρόσφατες εκλογές ήταν απροκάλυπτες. Αποσκοπούσαν στη χειραγώγηση των Τουρκοκυπρίων. Η εξουδετέρωση του Ακιντζί συνιστούσε στρατηγική της στόχευση. Η επικράτηση του Τατάρ ευνοεί τα σχέδιά της. Απώτερος σκοπός της φαίνεται να είναι πλέον τα δύο κράτη. Δίχως να αποκλείεται και η εκδοχή της προσάρτησης.

Βέβαια, όπως εύστοχα επεσήμανε κι ο Κύπριος ιστορικός Χρυσόστομος Περικλέους, στην εκλογική συμπεριφορά των Τουρκοκυπρίων επέδρασε καίρια και η απουσία προοπτικής επίλυσης στο Κυπριακό. Δεν υπέκυψαν μόνο στις απειλές του Ερντογάν. Επηρεάστηκαν και από την αναδίπλωση του Ν. Αναστασιάδη, ο οποίος δείχνει να ασπάζεται τη θεωρία «η μη λύση είναι λύση».

Τελικά, σημαντικό τμήμα των Ελληνοκυπρίων βρήκαν στον πρόσωπο του Τατάρ τον Τουρκοκύπριο που ήθελαν. Το ίδιο και η πλειονότητα της πολιτικής τάξης τους. Ο Ακιντζί στεκόταν εμπόδιο στην προώθηση των ανομολόγητων επιδιώξεών τους. Το επιβεβαιώνει και η βορβορώδης επίθεσή τους κατά του Γιώργου Παπανδρέου, που τον κατηγόρησαν για έλλειψη εθνικής συνείδησης, όταν προσκάλεσε τον Τουρκοκύπριο ηγέτη στο Συμβούλιο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς.

Πάντως τα μαύρα σύννεφα της διχοτόμησης μαζεύονται επικίνδυνα. Σε όσους γράφουν τον επίλογο της τραγωδίας της Κύπρου: «Καληνύχτα και καλή τύχη».

* Σύμβουλος Στρατηγικής και Επικοινωνίας. Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος της POLITY A.E.