της Μαρίας Λιονάκη
Οι μέρες του Αυγούστου και του Σεπτέμβρη έμοιαζαν ως χθες ατέλειωτο καλοκαίρι. Κάτω από έναν κίτρινο, φωτεινό, φιλόξενο, ζεστό ήλιο οι άνθρωποι πηγαινοέρχονταν αμέριμνοι ή σεκλετισμένοι, προσπαθώντας να κουμαντάρουν διαθέσεις, υποχρεώσεις, όνειρα, πίκρες, βάσανα … ζωές. Ζυγιάζοντας , αθροίζοντας τα καλά και τα άσχημα αυτού του κόσμου, της ζωής τους, μπας και βγάλουν λογαριασμό. Και ξαφνικά, απροσδόκητα, ήρθαν τα σύννεφα στο θόλο του ουρανού. Κι ήρθε βροχή και καταιγίδα. Παραγκώνισαν απότομα, εγωιστικά το χαμογελαστό ήλιο κι έγιναν κυρίαρχοι του κόσμου. Με τον ίδιο τρόπο που παραγκωνίζει ο πόλεμος την ειρήνη…
21 Σεπτέμβρη δείχνει σήμερα το ημερολόγιο του χρόνου και γιορτάζει ο Ιωνας και η Ειρήνη…η Ειρήνη του κόσμου! Το 1981 ο ΟΗΕ καθιέρωσε να γιορτάζεται η Ειρήνη, με σκοπό να δυναμώσει την πανανθρώπινη αυτή αξία, πολεμώντας τον πόλεμο και τη βία. Το 2001 ορίστηκε να εορτάζεται η 21η Σεπτεμβρίου ως ημέρα αφιερωμένη στην διατήρηση της ειρήνης.
Στο λεξικό εννοιών και στο λεξικό της ζωής η ειρήνη θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση για να υπάρξει, να αναπτυχθεί και να ευδοκιμήσει η ζωή. Για να υπάρξουν άνθρωποι υγιείς, ήρεμοι, ασφαλείς, ευτυχισμένοι, που θα εργαστούν και θα προσπαθήσουν για το προσωπικό και το κοινωνικό καλό, για την ευημερία τη δική τους, της οικογένειάς τους, του τόπου τους. Η ειρήνη είναι η βάση για την πρόοδο των κοινωνιών σε κάθε τομέα… Σαν έννοια συγγενεύει με την ελευθερία και γεννά την υγεία, την οικονομική ευημερία , τον αθλητισμό, τον πολιτισμό, την παιδεία, την κάθε είδους ανάπτυξη, πρόοδο των κοινωνιών. Αυτή συμπαρασύρει τις σπουδαίες αξίες και αρχές της ζωής, τη δικαιοσύνη, την αξιοκρατία, τη μόρφωση, την καλλιέργεια της ψυχής και του μυαλού, την κάθε αρετή. Στον άλλο πόλο του κόσμου ο πόλεμος φέρνει όσα μπορεί ή δεν μπορεί να διανοηθεί ο ανθρώπινος νους, όσα απεύχεται ο καθένας μας σ’ αυτή τη γη.
Αντιπολεμικό είναι το πνεύμα του Ευριπίδη στην τραγωδία του «Ελένη», καθώς έτσι βρίσκει ανταπόκριση στις ψυχές των Αθηναίων, που είχαν αποτύχει στη Σικελική εκστρατεία το 413π.Χ, ενώ ήταν ήδη μπλεγμένοι στον Πελοποννησιακό πόλεμο με τους Σπαρτιάτες.
« Ανέμυαλοι όσοι αποζητούν τη δόξα με λόγχες και με δυνατά στον πόλεμο κοντάρια, λογιάζοντας αστόχαστα πως έτσι θα πάψουν των θνητών τις συμφορές . Γιατί, αν το δίκιο σου ζητάς με το αίμα, η αμάχη δε θα λείψει από τον κόσμο»
Στο ίδιο πνεύμα όμως , στη νεότερη εποχή ο Γεώργιος Σεφέρης μιλάει για το άδικο, το μάταιο των πολέμων, με αφορμή την τραγική ηρωίδα της αρχαιότητας Ελένη:
«Και στην Τροία;
Τίποτα στην Τροία- ένα είδωλο.
Έτσι το θέλαν οι θεοί. (…)
Τόσα κορμιά ριγμένα
στα σαγόνια της θάλασσας στα σαγόνια της γης
τόσες ψυχές
δοσμένες στις μυλόπετρες, σαν το σιτάρι.
Κι οι ποταμοί φουσκώναν μες στη λάσπη το αίμα
για ένα λινό κυμάτισμα για μια νεφέλη
μιας πεταλούδας τίναγμα το πούπουλο ενός κύκνου
για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη.»
Στο λεξικό της λογοτεχνίας ξεχωρίζει και το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου το αφιερωμένο στην Ειρήνη:
«Ειρήνη είναι ένα ποτήρι ζεστό γάλα κ' ένα βιβλίο μπροστά στο παιδί που ξυπνάει. (…)
Τότε που τα στάχυα γέρνουν τόνα στ' άλλο λέγοντας: το φως το φως, το φως,
και ξεχειλάει η στεφάνη του ορίζοντα φως
είναι η ειρήνη.
Ειρήνη είναι οι θημωνιές των αχτίνων στους κάμπους του καλοκαιριού
είναι τ' αλφαβητάρι της καλοσύνης στα γόνατα της αυγής.
Όταν λες: Αδελφέ μου — όταν λέμε: Αύριο θα χτίσουμε,
όταν χτίζουμε και τραγουδάμε
είναι η ειρήνη.(…)
Η ειρήνη είναι τα σφιγμένα χέρια των ανθρώπων
είναι το ζεστό ψωμί στο τραπέζι του κόσμου
είναι το χαμόγελο της μάνας.
Μονάχα αυτό.
Τίποτ' άλλο δεν είναι η ειρήνη.»
Έτος 2016, αυτού του κόσμου… Του κόσμου που πέρασε δια πυρός και σιδήρου το δρόμο της ιστορίας του, που έγραψε με αίμα τόσες και τόσες σελίδες στο βιβλίο του … Που γνώρισε θηριωδίες, πολλούς, απίστευτους πολέμους, κάθε είδους, με πυρηνικά ή χωρίς, εμφύλιους και μη, βαλκανικούς, παγκόσμιους, που θρήνησε θύματα αμέτρητα κι αμέτρητες ορφάνιες, βιασμούς, ξεριζωμούς, αμέτρητη βία, πείνα…
Κι η ζωή έμαθε; Οι κοινωνίες, οι άνθρωποι έμαθαν; Το « Ζητείται ελπίς» του Αντώνη Σαμαράκη που γράφτηκε χρόνια πριν έπαψε να είναι επίκαιρο; Ειρήνη υπάρχει στον κόσμο; Τρομοκρατία; Η ζωή μπορεί να εξελιχθεί ομαλά σύμφωνα με τους φυσικούς της νόμους; Η ανθρώπινη ζωή, η φύση προστατεύονται; Πόλεμος υπάρχει στο λεξικό μόνο ; Υπάρχει παιδί ανυπεράσπιστο, τραυματισμένο, θύμα, υπάρχει μάνα χωρίς παιδί, παιδί χωρίς γονιό; Υπάρχει θάνατος αναίτιος, άδικος; Υπάρχει άνθρωπος χωρίς πατρίδα, χωρίς ελπίδα, χωρίς ήλιο; Υπάρχει πρόσφυγας που θαλασσοδέρνεται, που πνίγεται, μετανάστης χωρίς ρίζες, χωρίς αύριο, που διώχνεται, πεινασμένος, ναυαγός της θάλασσας και της ζωής, μετέωρος, στα σύνορα κρατών, ανθρωπιάς κι απανθρωπιάς;
Σε μια εποχή που η πρόοδο της τεχνολογίας φέρνει στα χέρια μας απίστευτες συσκευές, με αδιανόητες ως τώρα παροχές, λειτουργίες, γιατί η παγκόσμια ειρήνη να είναι ουτοπία, τραυματισμένο περιστέρι, κλωστή που κρέμεται από τον ουρανό, ψυχή ανυπεράσπιστη που κλαίει γοερά κάθε τρεις και λίγο, λουλούδι που δεν ανθίζει, λέξη ανασφαλής, όνειρο ονειροπόλων; Γιατί δεν επαγρυπνούμε όλοι, δεν αγωνιζόμαστε γι’ αυτή , γιατί δεν τη διδάσκουμε, δεν την προστατεύουμε; Γιατί δεν τα καταφέρνουμε να απαλύνουμε τον παγκόσμιο πόνο που προκαλεί; Ποια συμφέροντα, ποια λάθη, ποια παράνοια, διαιωνίζει αυτό το κακό;
Κι όμως…Κοίτα τον ουρανό, τον ατέλειωτο, γαλάζιο, πανέμορφο, ανέφελο ουρανό! Κοίτα ένα παιδί στα μάτια και imagine! Imagine all the people living life in peace…(John Lennon)
