Του Δημήτρη Πουλή
Η παρακάτω εικόνα είναι μια σύνθεση, μια ‘τεχνητή’ εικόνα που δημιουργήθηκε τοποθετώντας πολλές φωτογραφίες από δορυφορική λήψη της Αυστραλίας. Δείχνει τις πυρκαγιές που έγιναν στην Αυστραλία την περίοδο 2019-2020. Σύμφωνα με την μετεωρολογική υπηρεσία επηρέασαν το 80% των Αυστραλών.
Το σημαντικό στην εικόνα αυτή είναι ότι ενοποιεί σε μία εικόνα όλες τις τοπικές πυρκαγιές. Δεν είναι μια φωτογραφία της στιγμής (περιέχει πολλούς μήνες και πολλές εστίες) δείχνει όμως το πραγματικό γεγονός σε έκταση και σοβαρότητα.
Χρησιμοποιώ αυτή την εικόνα, από ένα τόσο μακρινό μέρος για να δείξω ένα ολοφάνερο αλλά παραδόξως αγνοούμενο γεγονός: Η κλιματική κρίση είναι εδώ, συμβαίνει συνεχώς, μας επηρεάζει όλους.
Οι πολίτες δηλαδή, ενώ έχουν την πληροφορία, γνωρίζουν τα διάσπαρτα γεγονότα εδώ εκεί και αλλού, δεν μπορούν να δημιουργήσουν εικόνα, να καταλάβουν τι πραγματικά συμβαίνει, γιατί συμβαίνει, αν και πόσο μπορούν οι ίδιοι, με τις προσωπικές τους επιλογές και με τις πολιτικές αποφάσεις να ανατρέψουν την κατάσταση ή έστω να μειώσουν τη ζημιά.
Αυτή η καθοριστική για το μέλλον συμπεριφορά των πολιτών εδράζεται σε δύο πολύ συμπαγείς αλήθειες:
- Η κατανόηση του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής/περιβαλλοντικής κρίσης είναι πολύ δύσκολη
- Ένα δομημένο σύστημα συμφερόντων έχει υλοποιήσει συστηματικό σχέδιο παραπληροφόρησης.
Ας ασχοληθούμε με το πρώτο.
Ο καιρός, η καθημερινή δηλαδή έκφραση του κλίματος σε ένα τόπο, παρουσιάζει φυσική μεταβλητότητα. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει αν τα ερχόμενα Χριστούγεννα, θα χιονίσει στην Αθήνα ή θα έχει νοτιάδες και 25 βαθμούς θερμοκρασία. Ούτε το ένα ούτε το άλλο είναι αδύνατα ή αδιανόητα. Η ΕΜΥ όμως μπορεί να βεβαιώσει ότι στον χώρο που μελετά, επί σειρά πολλών ετών, κάθε χρόνο, περισσότεροι σταθμοί δημιουργούν νέα ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών από ότι αυτοί που δημιουργούν νέα αρνητικά ρεκόρ. Αυτό είναι πρακτικά ισοδύναμο με το να ρίχνεις κορώνα – γράμματα και να βγαίνει συνεχώς κορώνα. Κάτι δεν πάει καλά με το κέρμα – συγγνώμη, τον καιρό ήθελα να πω.
Ας εξηγήσουμε με ένα παράδειγμα αυτό που οι επιστήμονες εξηγούν στην εικόνα παραπάνω. Σε μια περιοχή το μέσο ύψος των ανθρώπων είναι 160 εκατοστά. Υπάρχουν ψηλοί και κοντοί, οι περισσότεροι είναι γύρω στο 160. Πόσο πιθανό είναι να βρούμε ένα πολύ ψηλό για τα δεδομένα της περιοχής; (π.χ. 180 εκατοστά). Σε ένα άλλο μέρος, το μέσο ύψος των ανθρώπων είναι 170 εκατοστά. Εδώ είναι πολύ πιο πιθανό, απ’ ότι πριν, να βρούμε ένα άτομο με ύψος 180. Σε κλιματικούς όρους, μια ακραία (π.χ.) βροχόπτωση που συνέβαινε κάθε 200 χρόνια, τώρα θα συμβαίνει κάθε 5 χρόνια. Είναι οι υποδομές μας κατάλληλες να αντιμετωπίσουν αυτό το ακραίο; (ρητορικό το ερώτημα)
Αν θέλαμε να εξηγήσουμε με πολύ απλά λόγια την αιτία της κλιματικής κρίσης, θα λέγαμε ότι το διοξείδιο του άνθρακα που βάζουμε στην ατμόσφαιρα καίγοντας ορυκτό κάρβουνο ή πετρέλαιο δημιουργεί ένα μονωτικό πέπλο πάνω στη γη και αυξάνει σιγά σιγά τη θερμοκρασία σε γη και θάλασσα. Κάποιος θα πει «τι σημασία έχουν 2-3 βαθμοί κελσίου ; θα είναι σαν να ζούμε στο Κάιρο αντί για το Ηράκλειο». Εκεί βρίσκεται η δυσκολία: τα φυτά και ζώα που ζουν εκεί, φτιάχτηκαν, (είναι προσαρμοσμένα) σε αυτό το κλίμα. Τα ντόπια έχουν προσαρμοστεί στο δικό μας το παλιό κλίμα. Στη θάλασσα, το λαγοκέφαλο – ήρθε και επιβίωσε όταν ζεστάθηκε η μεσόγειος – καταστρέφει τους ψαρότοπους, γιατί δεν έχει εχθρούς (ανταγωνιστικά είδη).
Όλοι έχουμε δει πως σε ένα ποτήρι παγωμένο νερό συμβαίνει υγροποίηση στην εξωτερική επιφάνεια (λέμε ‘ιδρώνει’ το ποτήρι σε μια ανθρωπόμορφη μεταφορά). Το νερό αυτό δεν έρχεται μέσα από το ποτήρι, είναι υδρατμοί που υπάρχουν στον αέρα. Όταν κάποια βράδια πέφτει η θερμοκρασία, το νερό που είναι στον αέρα γίνεται η γνωστή «δροσούλα» που βλέπουμε στο δρόμο και τα αυτοκίνητα. Για κάθε βαθμό θερμοκρασίας ο αέρας μπορεί να περιέχει 7% παραπάνω νερό. Αυτό το 7% δημιουργεί το πρόβλημα των ακραίων βροχοπτώσεων. Όταν δηλαδή ο αέρας ζεσταθεί πολύ και συγκρατεί μεγάλη ποσότητα νερού στα σύννεφα, η βροχή, όταν υπάρχουν οι συνθήκες, είναι ραγδαία και δημιουργεί προβλήματα.
Συνολικά η ανάλυση του κλιματικού φαινομένου συνδέεται με πλήθος επιστημών και επιδρά σε κάθε πλανητική λειτουργία. Καθορίζει, σε συνέργεια με την βιολογική προσαρμογή, το ε ν δ ι α ί τ η μ α των ζωντανών οργανισμών (τα χαρακτηριστικά του τόπου που τρέφονται, κρύβονται, κυνηγούν, αναπαράγονται). Μια πολική αρκούδα δεν μπορεί να ζήσει στην Πίνδο, ένα ποντίκι της Νέας Υόρκης δεν θα επιβιώσει στη νότια Κρήτη. Η Ελάτη δεν ζει σε υψόμετρο κάτω από 800 μέτρα, σε αυτό το ύψος δεν βγαίνουν ραδίκια.
Μας επηρεάζει όλους.
εικόνα από την Ναυτεμπορική 29/8/2023.
«Βάσει των συγκεκριμένων στοιχείων, πρόκειται για τη μεγαλύτερη δασική πυρκαγιά των τελευταίων πάρα πολλών ετών σε ευρωπαϊκό έδαφος»
Η πυρκαγιά αυτή δεν έχει σβήσει ακόμα. Μπορείτε να φανταστείτε τη ζωή εκεί, μετά που θα σβήσει; Τι να (πρωτο)σώσουν οι άνθρωποι; Θα χρειαστούν τεράστιοι πόροι (χρήματα) διοικητική ενέργεια, ανθρώπινη δράση, κοινωνική συνέργεια ακόμα και για να συνεχίσει η ζωή εκεί και να μην «πάρουν των οματιών τους» οι άνθρωποι και φύγουν από τον τόπο της καταστροφής. Ποιος θα καταβάλλει τα χρήματα για τις απαραίτητες δράσεις;
Θα δεχόμασταν μια έκτακτη εισφορά που θα τους επέτρεπε να ξαναχτίσουν τις ζωές τους; Είναι σίγουρο ότι οι περισσότεροι θα απαντούσαν καταφατικά αν ήταν βέβαιοι ότι τα χρήματα δεν θα πήγαιναν σε «φίλους», σε «επενδυτές», αλλά θα έπιαναν τόπο και θα βοηθούσαν τους ανθρώπους εκεί. Η βάση για αυτή την στάση δεν είναι άλλη από την ενσυναίσθηση. Την ψυχική συνθήκη ταύτισης με τα θύματα. Δεν ξεχνάμε ότι εκεί βρίσκονται τα σύνορά μας …
Ενσυναίσθηση
Στο κλασσικό διήγημα του Χεμινγουέη, «για ποιόν χτυπάει η καμπάνα» υπάρχει το πρόθεμα του John Donne:
«Κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί. Ακέραιος μονάχος του. Κάθε άνθρωπος είναι ένα κομμάτι της ήπειρος, ένα μέρος της στεριάς. Αν η θάλασσα ξεπλύνει ένα σβώλο χώμα η Ευρώπη γίνεται μικρότερη, όπως και αν ξεπλύνει ένα ακρωτήρι ή ένα πύργο των φίλων σου ή δικό σου. Κάθε ανθρώπου ο θάνατος λιγοστεύει εμένα τον ίδιο γιατί είμαι ένα με την ανθρωπότητα. Κι έτσι ποτέ σου μην στέλνεις να ρωτήσεις για ποιόν χτυπά η καμπάνα. Χτυπά για σένα».
Όταν οι άνθρωποι καταλάβουν την παραπάνω παράγραφο θα είναι στο δρόμο όλη μέρα, κάθε μέρα για να αναγκάσουν τους κυβερνήτες να κάνουν κάτι. Γιατί αυτό που συμβαίνει μας αφορά όλους, μας επιβαρύνει όλους, μας φτωχαίνει όλους. Δεν υπάρχουν σύνορα στον αέρα ή τη θάλασσα. Οι τόνοι τοξικών που δημιουργήθηκαν θα πάνε και στα δικά μας τρόφιμα και στις δικές μας θάλασσες.
Τι όμως πρέπει να γίνει και πως;
Πολλοί, από αυτούς που μελετώ κάθε βράδυ, υπογραμμίζουν το γεγονός ότι μια μικρή μειοψηφία των συγκατοίκων μας στη γη ευθύνονται για το πρόβλημα: το 50% των εκπομπών προέρχεται από το 10% των πολιτών. Χρησιμοποιούν την έκφραση «κινητοποίηση όπως σε καιρό πολέμου» για να δείξουν την ανάγκη στρατηγικής αλλά και στιβαρής ‘επίθεσης’ στο πρόβλημα.
Κάθε μέρα ‘χρησιμοποιούμε’ το σώμα μας σε κάθε τι που κάνουμε. Περπατάμε, σηκώνουμε πράγματα, καθαρίζουμε, ότι κάνουμε γίνεται με την ενέργεια των μυών. Δεν θα μπορούσαμε σχεδόν να κουνηθούμε όμως αν δεν υπήρχαν τα κόκκαλα.
Ο σκελετός της κοινωνίας είναι ο κρατικός μηχανισμός. Η κυρίαρχη τάξη των πλουσίων έχει εργαστεί πολλά χρόνια για να απαξιώσει, να μικρύνει, να αποδομήσει το κράτος. Με ποικίλους τρόπους: είτε κάνοντάς το κομματικό φέουδο, διορίζοντας μαζικά «τα δικά μας παιδιά», είτε με νομικά εμπόδια, δημιουργώντας νοοτροπία κατεστημένου και ένα κράτος εχθρό στον πολίτη, είτε με μια αφόρητη δυσκολία «να βρεις άκρη», είτε ακόμα χειρότερα να πρέπει να βρεις άκρη (δηλαδή κάποιο γνωστό ή πολιτικό) για να τακτοποιήσεις την υπόθεσή σου. Οι πλούσιοι δεν θέλουν το κράτος, γιατί δεν χρειάζονται το κράτος. Κάνουν ότι θέλουν, νομοθετούν. Ιδιοποιούνται δημόσιες υποδομές, επιτίθενται με αγωγές σε διαμαρτυρόμενους πολίτες.
Αν λοιπόν αποφασίσουμε να αντιδράσουμε πρέπει να αμφισβητήσουμε αυτή τη δομή των «εξυπηρετήσεων» που υποκαθιστά την πολιτική διεργασία με διαπλοκή συμφερόντων, να προσέξουμε τι ψηφίζουμε και να βοηθήσουμε … <συνεχίζεται>
