Το Ηράκλειο σε μια νέα ενεργειακή εποχή

Του Γιάννη Αναστασάκη*

Ο Δήμος Ηρακλείου οραματίζεται και χαράζει με σταθερά βήματα έναν ώριμο «οδικό χάρτη» προς μία οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Ταυτόχρονα, θωρακίζεται απέναντι στους αναπόφευκτους πλέον κινδύνους της κλιματικής αλλαγής σε ορίζοντα δεκαετίας, μία προτεραιότητα που έθεσε ο ίδιος ο δήμαρχος Βασίλης Λαμπρινός, γνωρίζοντας από πρώτο χέρι ότι πολλά από τα ακραία καιρικά φαινόμενα των τελευταίων ετών οφείλονται στην μάλλον αμετάκλητη κλιματική αλλαγή. Η δρομολόγηση δράσεων σε αυτή την κατεύθυνση έχει ήδη οδηγήσει σε υλοποίηση σημαντικών έργων που αφορούν την εφαρμογή ενός νέου ενεργειακού μοντέλου που ενσωματώνει:

12. ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων (δρομολόγηση μελετών και έργων με βάση το ήδη υποβληθέν στο ΥΠΕΚΑ Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης Δημοτικών Κτιρίων, μια προτεραιότητα που προέκυψε από τη συμμετοχή του Δήμου ως ενεργός εταίρος στο Ευρωπαϊκό Έργο IMPULSE).
13. ηλεκτροκίνηση στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Ενδεικτικά, αναφέρεται η προμήθεια και λειτουργία δύο ηλεκτροκίνητων mini-bus που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου διασυνοριακής συνεργασίας ECOROUTS.
14. ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με την εκπόνηση ώριμου σχεδίου λειτουργίας ενεργειακής κοινότητας, αλλά και με δρομολογημένα έργα ΑΠΕ σε δημοτικές εγκαταστάσεις.
15. έργα ήπιας κυκλοφορίας στο κέντρο της πόλης με σημαντική συνεισφορά στην εκτόνωση των περιβαλλοντικών πιέσεων και της ηχορύπανσης.
16. έργα πρασίνου με στόχο την απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και τη βελτίωση της θερμικής άνεσης στους χώρους περιπάτου.
17. διαρκή πληροφόρηση και ενθάρρυνση των πολιτών σχετικά με την προώθηση της εξοικονόμησης και της ορθολογικής χρήσης ενέργειας, με στοχευμένα περιβαλλοντικά δρώμενα, όπως ανοικτές ημέρες ενέργειας, ημέρες ποδηλάτου, κλπ.

Το πιο σημαντικό, ίσως, εργαλείο στη συγκρότηση και ιεράρχηση των δράσεων της ζητούμενης θωράκισης απέναντι στην κλιματική αλλαγή είναι το Σχέδιο Δράσης Αειφόρου Ενέργειας και Κλίματος (ΣΔΑΕΚ), μέσα από τη συμμετοχή στο νέο Σύμφωνο των Δημάρχων για την Ενέργεια και το Κλίμα. Το Σύμφωνο των Δημάρχων αποτελεί μία ευρωπαϊκή πρωτοβουλία, στην οποία οι τοπικοί άρχοντες των ευρωπαϊκών οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, δεσμεύονται να μειώσουν τις εκπομπές CO2, αλλά και να σχεδιάσουν δράσεις για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή. Ο Δήμος Ηρακλείου συμμετέχει ήδη από το 2011 στην πρωτοβουλία αυτή, μαζί με πάνω από 9.000 ευρωπαϊκούς τοπικούς φορείς. Τον Νοέμβριο του 2018, ο Δήμος Ηρακλείου προσχώρησε στο νέο Σύμφωνο, και αξιοποιεί εξειδικευμένα και επιστημονικά τεκμηριωμένα εργαλεία για την εκπόνηση και παρακολούθηση του ΣΔΑΕΚ. Στο πλαίσιο των δεσμεύσεων που δημιουργεί η υπογραφή του Συμφώνου και ειδικότερα μέσα από το Σχέδιο επιδιώκεται η επίτευξη: (α) μείωσης των εκπομπών CO2 κατά τουλάχιστον 40% έως το 2030 (με βάση το 2011), κυρίως μέσα από βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ και (β) ενίσχυσης της ανθεκτικότητας στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Το ΣΔΑΕΚ του Δήμου Ηρακλείου βρίσκεται ήδη σε στάδιο ολοκλήρωσης. Με αυτό το σημαντικό εργαλείο ιεραρχούμε συγκεκριμένες δράσεις μετριασμού και προσαρμογής, που προγραμματίζονται τα επόμενα χρόνια, στους παρακάτω τομείς:

12. Ενεργειακή αναβάθμιση δημοτικών κτιρίων προτεραιότητας.
13. Σταδιακή αντικατάσταση οχημάτων του Δήμου με νέα χαμηλής κατανάλωσης και με ηλεκτροκίνητα οχήματα, σε συνδυασμό με τη βέλτιστη χωροθέτηση σταθμών φόρτισης.
14. Συμψηφισμός κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας διεργασιών (π.χ. αντλιοστάσια) σε συνεργασία με την ΔΕΥΑΗ στο πλαίσιο της ενεργειακής κοινότητας που προτείνεται να συσταθεί.
15. Αντικατάσταση μεγάλου αριθμού των φωτιστικών οδών και πλατειών με νέα φωτιστικά LED.
16. Έργα αύξησης του πρασίνου για αντιστάθμιση των εκπομπών CO2.
17. Προώθηση των τεχνολογιών ΑΠΕ με αξιοποίηση του μηχανισμού ενεργειακού συμψηφισμού (απλού ή/και εικονικού) στο πλαίσιο της λειτουργίας της ενεργειακής κοινότητας.
18. Ενθάρρυνση των πολιτών, με επικοινωνιακές δράσεις και κίνητρα, για την προώθηση της εξοικονόμησης και της ορθολογικής χρήσης ενέργειας.

Ο φιλόδοξος στόχος που έχουμε θέσει αναφορικά με τη μείωση των εκπομπών αντιστοιχεί στο 21% της συνολικής κατανάλωσης σε σχέση με το 2011 (δηλαδή περίπου 400.000 MWh), με σημαντική ενίσχυση παράλληλα για τις ανανεώσιμες πηγές στο ενεργειακό μίγμα του Δήμου (περίπου 125.000 MWh). Προκύπτει, λοιπόν, μια πολύ μεγάλη πρόκληση, όμως ως τώρα ο Δήμος μας έχει επιδείξει μεγάλη συνέπεια προς την επίτευξη του στόχου. Ενδεικτικά, καταγράφεται από διαθέσιμα στοιχεία ότι η διείσδυση των ΑΠΕ έχει αυξηθεί κατά δεκάδες φορές το 2019 σε σχέση με το 2011, ενώ ο ρυθμός διείσδυσης αναμένεται να αυξηθεί με την επικείμενη διασύνδεση της Κρήτης με το ηπειρωτικό δίκτυο, μια εξέλιξη που προδιαγράφει συνολική αλλαγή του ενεργειακού τοπίου. Ο Δήμος Ηρακλείου συστηματοποιεί τον προγραμματισμό του στη βάση του ΣΔΑΕΚ, με έμφαση στην ταχεία ωρίμανση μελετών και την υλοποίηση έργων, έχοντας ως σημαντικό όπλο στην «φαρέτρα» του την ανάπτυξη δεξιοτήτων στην προσέλκυση χρηματοδοτήσεων, αλλά και στην εδραίωση συνεργασιών με σημαντικούς φορείς όπως η Περιφέρεια Κρήτης, το ΙΤΕ, το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών & Εξοικονόμησης Ενέργειας, το ΕΛΜΕΠΑ, κ.α.

Έως τώρα, στο πλαίσιο του ΣΔΑΕΚ έχει γίνει λεπτομερής καταγραφή των ενεργειακών καταναλώσεων, έχει ολοκληρωθεί η απογραφή των εκπομπών CO2 στην επικράτεια του Δήμου κι έχουν αναγνωριστεί οι πιο «ευάλωτοι» τομείς, με εντοπισμό των όποιων τρωτών σημείων και κινδύνων. Στην παρούσα φάση συνθέτουμε τις στοχευμένες δράσεις του Σχεδίου, απόλυτα ευθυγραμμισμένες με τις ανάγκες που προκύπτουν από την υφιστάμενη κατάσταση και οριστικοποιούμε το πλαίσιο παρεμβάσεων. Το Σχέδιό μας για το ενεργειακό μέλλον του Ηρακλείου θα κατατεθεί έως το τέλος του 2020, για να περάσουμε αμέσως μετά στη φάση υλοποίησης και παρακολούθησής του, με δυνατότητα επανυποβολής ανά διετία, και αναθεωρήσεις όπου χρειάζεται, ώστε να ευθυγραμμίζεται με τους στόχους. Μια νέα ενεργειακή εποχή ξεκινά, το Ηράκλειο ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις για ευελιξία και αλλαγή, είμαστε στην πρωτοπορία των εξελίξεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Γιατί αυτό χρειάζεται και αξίζει στην πόλη μας!

*Γιάννης Αναστασάκης

Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, MSc

Αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων Δήμου Ηρακλείου