Η θεραπευτική φύση της Φύσης σε ημερολόγιο

Του Θανάση Γιαπιτζάκη

Σαν έκπληξη μάς είχε έλθει αυτό το ημερολόγιο από το μέρος της Ανατολικής Κρήτης που λέγεται Φουρνή. Με το καλημέρα, τότε, του Νέου Χρόνου. Του Χρόνου, που δυστυχώς μέσα του βάλαμε στο λεξιλόγιό μας τη λέξη Κορωνοϊός. 

      Μπορεί να τελειώνει - όπως τελειώνει τώρα πιά - αυτός ο Νέος Χρόνος, μπορεί να τελειώσει και του χρόνου κι ο ερχόμενος Νέος Χρόνος, όμως το ημερολόγιο που είχε βγάλει στην αρχή της χρονιάς ο ανυποψίαστος ακόμα γι’ αυτό που θα ερχότανε Πολιτιστικός Σύλλογος Φουρνής «Η Ευαγγελίστρια» ευαγγελιζόταν. Ευαγγελιζόταν ότι μπορούσε κάλλιστα αυτό το ημερολόγιο να φυλαχτεί, όταν οι μέρες και αυτού του Νέου Χρόνου θα έχουνε φύγει σαν μαραμένα φύλλα. Να φυλαχτεί. Γιατί τα φύλλα ενός τέτοιου ημερολογίου παραμένουν αειθαλή: 

      Απάνω τους αναφέρονται σίγουρες θεραπείες κι αντιμετωπίσεις προβλημάτων υγείας μέσω της φύσης της περιοχής.

      Δημιουργός αυτού του ημερολογίου ήταν ο Νίκος Φουντουλάκης από το Κάτω Χωριό της Φουρνής, γεωπόνος. Ως επαΐων, είχε την επιμέλεια των κειμένων και των φωτογραφιών του πονήματος. Από τον πρόλογο, κιόλας, μας πληροφορεί ότι «στην Φουρνιώτικη γη μπορούμε να συναντήσουμε πλήθος αυτοφυών φυτών» που άλλα μας δίνουν τα αιθέρια έλαιά τους κι άλλα έχουν θεραπευτικές ιδιότητες. 

      Και αναφέροντας πρώτα το μακρινό παρελθόν τους, γράφει ότι στις αρχαίες εποχές χρησιμοποιούσαν όλα σχεδόν τα γνωστά αρωματικά φυτά σαν αρτύματα ή σαν καρυκεύματα «που ήταν αναπόσπαστο τμήμα της ζωής» και των πλούσιων και των φτωχών. 

      Επισημαίνει ότι «οι θεραπευτικές ιδιότητες πολλών τέτοιων φυτών ήταν γνωστές στην μακρινή Αρχαιότητα. Ακόμα και στη Σημερινή Εποχή εξακολουθεί να τρέφεται μια εμπιστοσύνη στα λεγόμενα «θεραπευτικά βότανα».Δεν υπάρχει αρρώστια, τόνισε, που να μην βρεθεί αντιμέτωπη με ένα θαυματουργό φυτικό φάρμακο. Άλλωστε, αν εξαιρέσουμε τα νεώτερα χημικοτεχνικά φάρμακα (που κι αυτά ακόμα βασίζονται στις φυσικοτεχνικές ενώσεις που παράγονται από τα φυτά) όλα τα φάρμακα έχουν τις βάσεις τους στα βότανα.

      Και συμπληρώνει: «Κάνοντας μια βόλτα στους αγροτικούς δρόμους της Φουρνιώτικης γης, παρατηρούμε ότι η χλωρίδα της περιοχής είναι πλούσια με τα παραπάνω φυτά. Ο κάμπος, οι πλαγιές των λόφων που περιβάλουν το χωριό, τα μονοπάτια, οι ρεματιές, είναι κατάφυτα με μια πλούσια ποικιλία αυτοφυών φυτικών ειδών αυτής της κατηγορίας».

      Κάθε σελίδα αυτού του ημερολογίου λοιπόν κι ένας μήνας. Κάθε μήνας κι ένα παράδειγμα συμπαράστασης της υγείας μας από τα πράσινα δείγματα της Φουρνής: 

      Ο Ιανουάριος έχει τη Γλυστρίδα, τη γνωστή και ως αντράκλα. Αν και θεωρείται ανεπιθύμητο μονοετές χόρτο (ζιζάνιο) στα καλλιεργημένα μέρη, η γλυστρίδα τρώγεται (σαλάτα) και έχει υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνες Ε, Α, Ω3, λιπαρά οξέα και αντιοξειδωτικά απαραίτητα για την υγεία. Ανοίγει την όρεξη και θεραπεύει φλεγμονές, προβλήματα στην καρδιά, στομαχικές διαταραχές, πόνο και πυρετό. 

      Ο Φεβρουάριος έχει την Αγριάδα, πολυετές χόρτο, ζιζάνιο κι αυτό, στην Κρήτη το λέμε άγκρουστα. Είναι μαλακτικό χωρίς παρενέργειες, αυξάνει τη διούρηση, διευκολύνοντας τη λειτουργία των νεφρών. Καθαρίζει το οργανισμό από τις τοξίνες, κατεβάζει τη χοληστερίνη του αίματος, είναι ωφέλιμο για νεφρόλιθους και ψαμμίαση, συμπεριλαμβάνεται σε πολλούς συνδυασμούς για τη θεραπεία του προστάτη.

      Ο Μάρτιος έχει το Χαμόμηλο, ταπεινό στην εμφάνισή του, αλλά γίγαντας στις φαρμακευτικές του ιδιότητες. Πασίγνωστο - και πανταχού παρόν. Αντισπασμωδικό, απολυμαντικό, κατά του κρυολογήματος, κατά των κολικών, κατά των ρευματισμών και καταπραϋντικό σε περιπτώσεις φλογώσεων, χωνευτικό, κατά της ανορεξίας, κατά της δυσκοιλιότητας.

      Ο Απρίλιος έχει το Δενδρολίβανο, που το λέμε και αρισμαρί. Πολυετής αειθαλής θάμνος. Θερμαντικό, διεγείρει την κυκλοφορία του αίματος προς τον εγκέφαλο, βελτιώνει τη μνήμη. Αντιμυκητιακό και αντιρρευματικό, κατά του διαβήτη. Χρησιμοποιείται στη μαγειρική σαν καρύκευμα, για τον αρωματισμό των ψαριών, του αρνιού και του χοιρινού. Επίσης στο κρασί για να μη χαλάσει και για να του δώσει άρωμα. 

      Ο Μάιος έχει το Θυμάρι, αναφέροντάς το, όχι μόνο για το…μέλι, αλλά και για τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Είναι στυπτικό, αντισηπτικό, τονωτικό, διεγερτικό για την πνευματική εργασία, και άριστο ορεκτικό. Χρησιμοποιείται για γαργάρες σε παθήσεις του αναπνευστικού. Βοηθάει στην αντιμετώπιση της διάρροιας και στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Στη λαρυγγίτιδα, στην φαρυγγίτιδα και στην αμυγδαλίτιδα έχει καλά αποτελέσματα. Αλλά και στη μαγειρική είναι άριστο μπαχαρικό.

      Ο Ιούνιος, στο Ημερολόγιο, έχει τη Ρίγανη. Αρωματικό πολυετές θαμνώδες φυτό. Είναι μαγειρικό και φαρμακευτικό βότανο, γνωστό ως μπαχαρικό από την αρχαιότητα. Οι ιδιότητές του είναι κατά της ατονίας του στομάχου, κατά του άσθματος, κατά των χρόνιων ρευματισμών, κατά του βήχα. Κατευναστικό των πόνων των χαλασμένων δοντιών. Ισχυρό αντιοξειδωτικό και αντιβακτηριδιακό. Στη μαγειρική προσθέτει γεύση και άρωμα.

      Ο Ιούλιος έχει τον Μάραθο. Αρωματικό πολυετές φυτό. Οι ρίζες, οι βλαστοί, τα φύλλα του, οι σπόροι του, μπορούν να καταναλωθούν ως τροφή και να χρησιμοποιηθούν στη μαγειρική σαν βελτιωτικό γεύσης. Περιέχει βιταμίνες Α, Β, C, μέταλλα, και αιθέριο έλαιο. Είναι εξαιρετικό φάρμακο για το στομάχι και για το έντερο. Έχει ηρεμιστική επίδραση στη βρογχίτιδα, στον βήχα, στο άσθμα και στη γρίπη. Διουρητικό για τις πέτρες στα νεφρά, αυξάνει τη σεξουαλική δραστηριότητα. Το αιθέριο έλαιό του ανακουφίζει τους ρευματικούς και τους μυϊκούς πόνους.

      Ο Αύγουστος έχει τη Μολόχα. Όμορφο πολυετές φυτό. Θα τη βρούμε σε κάθε γωνιά (μιλάμε για τα μέρη της Φουρνής), στους δρόμους, σε καλλιεργημένα χωράφια, στους κήπους, ακόμη και στα χαλάσματα. Σαν τροφή χρησιμοποιούνται όλα τα μέρη του φυτού, τα φύλλα, οι βλαστοί, οι ρίζες. Τα φύλλα της καταπραΰνουν τον ερεθισμό των βλεννογόνων, αντιμετωπίζουν την βρογχίτιδα, τον ξηρό βήχα, τις φλεγμονές του λαιμού. Η μολόχα ανακουφίζει όσους υποφέρουν από αιμορροΐδες. Αν σας τσιμπήσει τσουκνίδα, τρίψτε το πονεμένο μέρος με φρέσκα φύλλα μολόχας.

      Ο Σεπτέμβριος του Φουρνιώτικου Ημερολογίου έχει την Κάπαρη. Έναν έρποντα θάμνο, με μικρά αγκαθάκια και με βλαστούς που διακλαδίζονται κι απλώνονται στο έδαφος. Περιέχει πρωτεΐνη, ασβέστιο, σίδηρο, λιπαρά οξέα. Δρα σαν αντισταμινικό, έχει αναλγητικές, αντικαρκινικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Τα μπουμπούκια και τα καπαρόφυλλα χρησιμοποιούνται μέσα σε σαλάτες.

      Ο Οκτώβριος έχει την Φασκομηλιά. Είναι από τα πιο πλούσια σε χαρίσματα βότανα κατά του κρυολογήματος, των ρευματισμών, των πυρετών. Ρόφημα ιδιαίτερα πυρωτικό και διεγερτικό. Αναζωογονεί τους κουρασμένους πονεμένους μύες. Ανακουφίζει τις κράμπες. Λέγεται ότι οξύνει τη διάνοια, δηλαδή την οξυδέρκεια. Είναι ιδανικό για την θεραπευτική του στόματος. Δρα κατά του σακχάρου και της διάρροιας. Στη μαγειρική χρησιμοποιείται για αρωματική ορισμένων ζωμών αλλά και του ξυδιού.

      Ο Νοέμβριος έχει την αναφορά του, πού νομίζετε; Στη Τσουκνίδα! Μονοετές ποώδες φυτό, έλκει την ονομασία του από τα γνωστά συμπτώματα του κνησμού, της φαγούρας. Κι όμως, το τσουχτερό αυτό φυτό κρύβει αφάνταστες θεραπευτικές ιδιότητες. Χρησιμεύει για να αντιμετωπιστούν αλλεργίες, ρευματοπάθειες, και φλεγμονές. Μειώνει την υπερπλασία του προστάτη. Είναι κατά της αναιμίας, κατά του αρθρίτη (διαλύει το ουρικό οξύ), κατά της παχυσαρκίας, κατά των λίθων των νεφρών, κατά της σεξουαλικής ανικανότητας. Χρησιμοποιείται πολύ στη μαγειρική. Οι τρυφερές κορυφές της βράζονται. Και τρώγονται όπως το σπανάκι, δίνοντας υγεία στο σώμα. 

      Και στο τέλος του Ημερολογίου της Φουρνής, ο Δεκέμβριος (που τώρα μόλις μπήκαμε μέσα του) έχει τον Ταραξάκο, που λέγεται και πικραλίδα ή αγριοράδικο. Είναι πολύ γνωστό φυτό, το συναντάμε στις άκρες των δρόμων και στις ακαλλιέργητες περιοχές. Το βλέπουμε με φύλλα μακριά και οδοντωτά - και με κίτρινα άνθη. Χρησιμοποιείται, εδώ και αιώνες, στη διατροφή του ανθρώπου. Αλλά και για την φαρμακευτική του δράση. Είναι εξαιρετικά διουρητικό και κατέχει καθαρτικές και αντιρρευματικές ιδιότητες. Το σημαντικότερο, ελαττώνει τη χοληστερίνη του αίματος. Το γάλα αυτού του μικρού φυτού θεραπεύει τις κρεατοελιές, τα σπυράκια, τα δερματικά πρηξίματα. Η πλήρης επίδρασή του επιτυγχάνεται όταν τρώγονται τα τρυφερά του φύλλα σαν σαλάτα - κυρίως την Άνοιξη.

     Όπως είδατε, ήταν σπουδαίο ημερολόγιο λοιπόν. Μέσα του, η Φουρνιώτικη φύση μιλάει, με τόσες ταπεινές διαφορετικές φωνές, για την υγεία μας. Το εμβόλιο του Κορωνοϊού, σε λίγο, θα είναι για λίγο. Οι μικρές αυτές γνώσεις της Φύσης όμως, όσο υπάρχουμε, θα είναι για πάντα.