"Αν η καρδιά του ανθρώπου δεν ξεχειλίσει με αγάπη ή θυμό, τίποτα δεν μπορεί να γίνει"

Του Δημήτρη Μιμή

Σαν σήμερα, στις 26/10/1957, ήρθε ο θάνατος του μεγάλου συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη και εγώ θα δανειστώ μερικές γραμμές, από το βιογραφικό βιβλίο της Ελένης Καζαντζάκη για τις τελευταίες στιγμές του.

“ Όρθιος , όπως έζησε παράδωσε την ψυχή του, σαν το βασιλιά, που αφού γλέντησε στο μεγάλο τραπέζι, σηκώθηκε, άνοιξε την πόρτα, και χωρίς να στραφεί πίσω, διάβηκε το κατώφλι.”

Στις 26/10/1957, σε ηλικία 74 ετών, ο Νίκος Καζαντζάκης άφησε την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο του Freiburg της Γερμανίας. Να πως ανακοινώνει η Ελένη Καζαντζάκη, τον θάνατο του σε επιστολή της από το νοσοκομείο, προς τον Παντελή Πρεβελάκη, τα ξημερώματα της επόμενης μέρας. “Χτές το βράδυ, στις 10 και 20΄ έκλεισε τα φλογερά του, τρισαγαπημένα ματάκια. Προχθές ήρθε ο Albert Schweitzer να τον συγχαρεί που είχε γιάνει. Ήταν μια πολύ συγκινητική και σπάνια σκηνή. Τινάχτηκε ο Νίκος από το κρεβάτι, τέντωσε τα δυο μπράτσα του και τον αγκάλιασε. Βρήκε τόση δύναμη να μιλήσει και να γελάσει …“

Δύο χρόνια μετά τον θάνατο του, ο A. Camus, έστειλε επιστολή στην Ελένη Καζαντζάκη που μεταξύ άλλων της γράφει τα εξής: Κυρία, πολύ λυπήθηκα που δεν μπόρεσα να έρθω στην πρόσκληση σας. Είχα πάντα μεγάλο θαυμασμό και αν το επιτρέπετε, ένα είδος στοργής για το έργο του συζύγου σας. Είχα τη χαρά να αποδείξω και δημόσια στην Αθήνα αυτό μου το θαυμασμό, τον καιρό που η επίσημη Ελλάδα έκανε “μούτρα” στον μεγάλο συγγραφέα … Ο Καζαντζάκης άξιζε εκατό φορές περισσότερο. Μαζί του χάθηκε ένας από τους τελευταίους μεγάλους καλλιτέχνες. Είμαι από εκείνους που αισθάνονται και θα εξακολουθήσουν να αισθάνονται το μεγάλο κενό που άφησε.

Ο Νίκος Καζαντζάκης είναι ένας από τους σημαντικότερους Ευρωπαίους συγγραφείς του εικοστού αιώνα. Επηρεάζεται από τον Νίτσε, τον Μπέρξον αλλά και τον Φρόυντ. Ο Θεός για τον Καζαντζάκη βρίσκεται σε κάθε ύπαρξη, ακόμα και στον αθεϊσμό. Δική του έκφραση είναι η εξής: “Ένας αληθινός άνθρωπος είναι αυτός που αντιστέκεται, που παλεύει και δεν φοβάται να πει όχι ακόμα και στο Θεό” .

Τα έργα του βασίζονται στην ελευθερία, την αρμονία και στην προστασία της φύσης, δείχνοντας πάντοτε ένα έντονο πνευματικό ενδιαφέρον για άλλους λαούς και πολιτισμούς Η φύση για τον Καζαντζάκη είναι η τρυφερή μητέρα που τον μεγάλωσε και σ’ όλη του τη ζωή συναντάμε αυτή την αναζήτηση. Είναι αυτή η αναζήτηση που βρίσκουμε μέσα στον Άγιο Φραγκίσκο και τον Albert Schweitzer.

Ο Καζαντζάκης έπαιξε με την ανθρώπινη ψυχή σε πραγματικό αλλά και σε μεταφυσικό επίπεδο. Του άρεσε η απομόνωση και η περισυλλογή, γεγονότα απαραίτητα για την δημιουργική γονιμότητα. Την περίοδο του 1922 έγραψε κείμενα αναζήτησης, όπως το ¨Συμπόσιο¨ και την ¨Ασκητική¨.

O Καζαντζάκης όπως και ο Νίτσε, με το δικό του τρόπο σκέψης, πίστεψαν στην αναζήτηση του ηθικού χρέους, πέρα από τις ηθικές αρχές που έχουν καθιερωθεί παραδοσιακά.

Θεωρεί χρέος του και αυτό μας το δίνει μέσα στην “Aσκητική “, την ανάγκη του να εκφράσει τον καθημερινό αγώνα των ψυχικών δυνάμεων του ανθρώπου, να μετουσιώσει την ύλη σε πνεύμα, μακριά από δέος και φόβο. Στο “Συμπόσιον” που αρχίζει να το γράφει την ίδια εποχή με την “Aσκητική” κύριο θέμα είναι ο Θεός που όμως μετά από μια εξομολογητική, αυτοαναλυτική διάθεση καταλήγει στην αναζήτηση της ζωής.

Στο χώρο της λογοτεχνίας ο Καζαντζάκης είναι ο πρώτος Έλληνας συγγραφέας που εισήγαγε στοιχεία της επιστήμης της ψυχανάλυσης στο έργο του. Οι επιρροές του Ν. Καζαντζάκη από την ψυχαναλυτική θεωρία ήταν τόσο μεγάλες, που τον επηρέασαν στα έργα του.

Αυτό θεωρήθηκε από την Ιερά Σύνοδο επικίνδυνο και το Φεβρουάριο του 1955 με έγγραφό της ζητά από την Εισαγγελία Αθηνών, να απαγορευτούν τα έργα του «Καπετάν Μιχάλης», «Τελευταίος Πειρασμός» και «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται».

Ειδικά για τον «Τελευταίο Πειρασμό» αναφέρεται στο κείμενο της Ιεράς Συνόδου ότι είναι συντεταγμένο με τις εμπνεύσεις του Σύγκμουντ Φρόϋντ.

Η επιθυμία της Ιερά Συνόδου να αφοριστεί ο Καζαντζάκης δεν πραγματοποιήθηκε με την παρέμβαση της μεγάλης ψυχαναλύτριας, Μαρίας Βοναπάρτη, η οποία έπαιξε το ρόλο της μέσω της βασίλισσας της Ελλάδος Φρειδερίκης και δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ ο αφορισμός του μεγάλου συγγραφέα.