Η Βρετανία, το δημοψήφισμα, η Ευρώπη

Του Γιώργου Ζερβάκη *

Το οικοδόμημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, έχοντας επιδείξει καθυστερήσεις και στασιμότητες, απόρροια της έλλειψης ισχυρής πολιτικής βούλησης και κατεύθυνσης απο τις εθνικές κυβερνήσεις να προχωρήσουν στην αναγκαία θεσμική εμβάθυνση, δέχεται τις γενικευμένες επιθέσεις ποικιλόχρωμων λαϊκιστών και δημαγωγών, απο το ένα άκρο του πολιτικού φάσματος έως το άλλο.

Αυτή η Κοινότητα όμως, των έξι αρχικά κρατών-μελών,  πέτυχε μετά τον τελευταίο καταστροφικό πόλεμο να δείξει μέσα απο τις πρωτοβουλίες οραματιστών και τις πρώτες Ιδρυτικές Συνθήκες, τον δρόμο για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, να εδραιώσει την ειρήνη, να επιτύχει ένα σταθερό επίπεδο ανάπτυξης και παρουσίας του κοινωνικού κράτους, να διευρυνθεί με την συμμετοχή δημοκρατικών κρατών, δείχνοντας ότι η υπερεθνική συνεργασία είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να απαντήσουν τα ευρωπαϊκά κράτη στα κοινά προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.

Παρά τα όσα κερδήθηκαν σε αυτές τις έξι δεκαετίες,  η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με  την δυσπιστία των ευρωπαίων πολιτών, που βλέπουν την ανεργία να καλπάζει, την ΕΕ να απαντάει με καθυστέρηση στην οικονομική κρίση, το οικοδόμημα ημιτελές, με την Πολιτική Ένωαη να παραμένει ζητούμενο.

 Το αποτέλεσμα του Βρετανικού δημοψηφίσματος, η ψήφος των Πολιτών, προήλθε απο την ακραία εκμετάλλευση πολιτικών παραγόντων που επένδυσαν στην πιο αδιέξοδη δημαγωγία, μιας ούτως η άλλως εύθραυστης σχέσης που είχαν με την συμμετοχή τους στην Ευρώπη. Οι βρετανικές κυβερνήσεις, είτε αυτές που προέρχονταν απο τους Συντηρητικούς/φιλελεύθερους, είτε απο τους Εργατικούς, είχαν έναν ελεγχόμενο ευρωσκεπτικισμό, που πολλές φορές αναλώνονταν σε επιφανειακά ξεσπάσματα για την αποχώρηση. Ακόμα και την περιόδο που οδήγησε στην Συνθήκη του Maastricht, η Θάτσερ ως πρωθυπουργός, μπορεί να έθετε ωμά και εκβιαστικά τα αιτήματα για opting-out's, σε Κεφάλαια όπως τα κοινωνικά ζητήματα, όμως ποτέ δεν έθεσε θέμα εξόδου απο την ΕΕ.

 Η ανεύθυνη πολιτική της πρωθυπουργίας Κάμερον ως προς την σχέση της Βρετανίας με την ΕΕ, έδωσε έδαφος στους πιο σκληρούς εκφραστές της αποχώρησης εντός των Συντηρητικών, ενεργοποιώντας αντίστοιχα αντανακλαστικά και στο Εργατικό Κόμμα. Ο Κάμερον κέρδισε προ έτους τις εκλογές,  υποσχόμενος την επαναδιαπραγμάτευση της θέσης της χώρας του εντός της ΕΕ, θέτοντας αυτό το ζήτημα στην κρίση του λαού, μέσα απο ένα δημοψήφισμα. Θεώρησε ότι με αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσε να ξεπεράσει τόσο την δυναμική των ευρωσκεπτικιστών στο εσωτερικό του κόμματος του, αλλά και να απαντήσει στην έξαλλη εθνικιστική ατζέντα των Φάρατζ και Τζόνσον. Τους κοινωνικούς προβληματισμούς για ζητήματα όπως η μετανάστευση, εκμεταλλεύθηκαν κατά το έπακρο, οι δημαγωγοί του προστατευτισμού, του λαϊκισμού, του εθνικισμού, σε συνδυασμό με παραδοσιακές ευρωφοβικές εμμονές απο τον χώρο των ΜΜΕ.

Το αποτέλεσμα του Βρετανικού δημοψηφίσματος, με την παράταιρη σύγκλιση  στο ΟΧΙ εκφραστών του αυτοκρατορικού παρελθόντος, αγροτικών περιοχών,  φτωχών περιφερειών στην Βόρεια Αγγλία, αριστερών και εθνικιστών, αφήνει έναν βαθύτατο διχασμό εντός της Βρετανίας. Τραυματίζοντας την ΕΕ, με την ενίσχυση των ευρωσκεπτικιστικών, δημαγωγικών, αντισυστημικών κομμάτων, ετερόκλητων στην πολιτική τους έκφραση. Σε όλη την Ευρώπη, διάσπαρτες πολιτικές δυνάμεις, εκμεταλλεύονται το Brexit, για να θέσουν σε κίνηση έναν ριζοσπαστικό αντιευρωπαϊσμό, την τάση της επιστροφής στην επανεθνικοποίηση και στην περιχαράκωση.

Το αποτέλεσμα που επέφερε το δημοψήφισμα, είναι πολύ σαφές και στην πορεία προς την κατάθεση απο την πλευρά της Βρετανίας ενεργοποίησης του Άρθρου 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας, η ΕΕ οφείλει να έχει μια διττή κατεύθυνση, στα πλαίσια του Κοινοτισμού. Απο την μια να υπάρξει σεβασμός των υποχρεώσεων που απορρέουν απο το Κοινοτικό Δίκαιο, είτε αυτές αφορούν την Βρετανική χρηματοδοτική συνδρομή στον προϋπολογισμό της ΕΕ, είτε την άρρηκτη σύνδεση της Ενιαίας Αγοράς με τις τέσσερις θεμελιώδεις ελευθερίες - προσώπων , κεφαλαίων, αγαθών και υπηρεσιών. Είναι αυτά ακριβώς τα σημεία που περιέχονται και στην Κοινή Δήλωση της Άτυπης Συνόδου των " 27 " που καταδεικνύουν, τον παραλογισμό του εξτρεμιστικού λαϊκισμού που εξέφρασαν οι βασικοί παράγοντες της βρετανικής αντιευρωπαϊκής εκστρατείας. 

Όμως τώρα, η ΕΕ πρέπει να δώσει απαντήσεις για το παρόν και το μέλλον της ενοποίησης, να δημιουργήσει το αναγκαίο νέο ξεκίνημα, που να έρχεται να καλύψει το κενό που υπήρξε μετά την εισαγωγή του ευρώ, στην κατεύθυνση της οικονομικής ενοποίησης. Να επιτύχει συγκεκριμένη πολιτική δράση, δημιουργώντας τον αναγκαίο οδικό χάρτη αλλαγών που θα επαναφέρουν ξανά το αίτημα της πολιτικής ενοποίησης. Γιατί, ήταν αυτή ακριβώς η καχεξία της ΕΕ, μετά το Μάαστριχτ, να ξεχάσει τον αναγκαίο και επιβεβλημένο απο τις ιστορικές εξελίξεις πολιτικό, ενωσιακό χαρακτήρα της και να αφεθεί σε μια κατεύθυνση εμπορικών και οικονομικών κανονιστικών διατάξεων και νορμών, με τα γνωστά αποτελέσματα. Δίνοντας την ευχέρεια στους δημαγωγούς και αρνητές της ευρωπαϊκής ενοποίησης, εξ αριστερών και εκ δεξιών να κακοποιήσουν βάναυσα πρωτοβουλίες, όπως αυτή του Ευρωπαϊκού Συντάγματος.

Mια σειρά ευρωπαϊκές χώρες, έχουν μπροστά τους κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις μέσα στο επόμενο έτος. Η Γαλλία με το δημοσκοπικό προβάδισμα του ξενοφοβικού Εθνικού Μετώπου της Λεπέν, η Ολλανδία με την άνοδο ανάπτυξης των ευρωσκεπτικιστικών-ευρωφοβικών κομμάτων, την Γερμανία, με τον κυβερνητικό συνασπισμό της Καγκελαρίου Μέρκελ να βρίσκεται αντιμέτωπος με την άνοδο του ακραίου αντιευρωπαϊκού κόμματος Εναλλακτική για την Γερμανία, ακραία αντιμεταναστευτικά κινήματα, έως και την κριτική που δέχεται απο μια πιο εθνοκεντρική λογική, απο το άλλοτε φιλοευρωπαίκό κόμμα των Ελεύθερων Δημοκρατών, που πλέον έχει μετατραπεί σε εξωκοινοβουλευτική φωνή διαμαρτυρίας.

Η ΕΕ δεν μπορεί να συνεχίσει να πορεύεται χωρίς να καταφέρνει να απεμπλακεί απο την αποσύνθεση που επιφέρει το διακυβερνητικό μοντέλο. Χρειάζεται πέραν των δεσμεύσεων για βαθύτερη ενοποίηση, η στρατηγική εκείνη, που περιλαμβάνει και την ανάταξη του Γαλλογερμανικού άξονα, που θα δώσει πειστικά κίνητρα στους Πολίτες, απέναντι στην ενίσχυση των δημαγωγικών αντιευρωπαϊκών εθνικιστικών αισθημάτων, στις αντιστάσεις που εκδηλώνονται απέναντι στην αναγκαιότητα για μια πραγματικά ισχυρή Ένωση. Την ώρα που οι τάσεις επιστροφής στον προστατευτισμό, στον εθνικισμό είναι έντονα ορατές, με κυρίαρχο το σύνθημα " Δεν θέλουμε καθόλου Ευρώπη ", οι σκόπελοι που εμφανίζονται δεν ξεπερνώνται με τον περίκλειστο διακυβερνητικό χαρακτήρα, αλλά με μια αποφασιστική επαναφορά του ιστορικού αιτήματος για πραγματική ενοποίηση, με την κατανόηση απο τις εθνικές κυβερνήσεις των όσων θέτουν σε κίνδυνο την δυναμική της ενοποίησης, την ίδια την συνοχή της. Αναστροφή μιας πορείας που περνάει μέσα απο το ξεπέρασμα των εσωτερικών αδυναμιών, ενισχύωντας την υπερεθνική δημοκρατία, τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, τις θεμελιώδεις ελευθερίες και τα  δικαιώματα των Ευρωπαίων Πολιτών, την εμβάθυνση και την δημοκρατική νομιμοποίηση του πολιτικού σχεδίου για μια ευρωπαϊκή ομοσπονδία. 

* Ο κ. Γιώργος Ζερβάκης είναι εκπρόσωπος των Ευρωπαίων Φεντεραλιστών Κρήτης.