Γιατί μας αγχώνουν οι εξετάσεις;

Της Κατερίνας Μαλλιωτάκη

Ο όρος άγχος προέρχεται από το ρήμα ἄγχω, που στην αρχαία ελληνική γλώσσα σημαίνει σφίγγω ή πνίγω. Το άγχος είναι μία φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας απέναντι σε έναν επικείμενο κίνδυνο.

 Είναι ένας μηχανισμός προστασίας και κινητοποίησης απέναντι σε συνθήκες που αναζητούν την άμεση αντίδρασή μας. Μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε καταστάσεις που ζητούν την προσαρμογή μας είτε τις βιώνουμε ως θετικές είτε ως αρνητικές (απώλεια εργασίας, διάλυση μίας σημαντικής σχέσης, γάμος, γέννηση παιδιού. εξετάσεις κ.α.). Αν δεν είχαμε καθόλου άγχος δεν θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε και να προσαρμοστούμε καθώς δε θα κινητοποιούμασταν απέναντι σε ενδεχόμενους κινδύνους. Στην περίπτωση που το άγχος υπάρχει για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, με συχνές περιόδους υψηλής έντασης, είναι ενδεικτικό σύμπτωμα μιας διαταραχής άγχους.

Πως εκδηλώνεται το άγχος;

Κάθε άτομο έχει ένα ορισμένο βαθμό άγχους, ο οποίος θεωρείται φυσιολογικός κάτω από ορισμένες περιστάσεις. Πριν φτάσουμε στο στάδιο του άγχους νοιώθουμε αρχικά ανησυχία και μετά φόβο. Όταν μιλάμε για ανησυχία, εννοούμε  μια σειρά ανεξήγητων αρνητικών σκέψεων και εικόνων που μπορούν ν αφορούν πιθανές μελλοντικές απειλές ή κινδύνους. Όταν μιλάμε για φόβο εννοούμε τον τρόπο που αντιδράμε όταν υπάρχει ένας πραγματικός κίνδυνος ή μια απειλή.

Το άγχος μπορεί να προκαλέσει σοβαρές ψυχικές διαταραχές. Συμβαίνει εξαιτίας της αναμονής άσχημων συμβάντων. Είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιδρά το μυαλό και το σώμα μας σε κάθε νέα απειλητική ή συγκινησιακή  κατάσταση. Συνήθως ξεκινά μεταξύ της όψιμης εφηβικής ηλικίας και έχει σωματικές (πονοκέφαλοι, υπέρταση, αϋπνία, εφίδρωση χωρίς λόγο, δύσπνοια) και ψυχικές( πανικός, νευρικότητα) εκδηλώσεις.

Πως λειτουργεί το άγχος των εξετάσεων;

Το άγχος των εξετάσεων συνήθως συνδέεται με τον φόβο που νιώθουν τα παιδιά  μήπως απογοητεύσουν τους γονείς ή ματαιώσουν τις προσδοκίες που έχουν για τον εαυτό τους. Ακόμα σχετίζεται με την άγνοια του μέλλοντος και με το επίπεδο προετοιμασίας μας (αξιοπιστία). Π.χ Το παιδί που νοιώθει χαμηλή αυτοεκτίμηση και θέλει να μην απογοητεύσει τους γύρω του σκέφτεται. «Πρέπει να γράψω καλά.». Το παιδί που διακατέχεται από αρνητικές σκέψεις λέει «Δεν θα γράψω καλά.». Όταν οι άλλοι έχουν μεγάλες προσδοκίες για αυτό σκέφτεται «Πρέπει οπωσδήποτε να γράψω καλά».

Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν να κατανοήσουμε τι αισθάνεται το παιδί για να μπορέσουμε να το βοηθήσουμε. Αισθάνεται απελπισία, παραίτηση, φόβο αποτυχίας, θυμό ή ντροπή; Τι σκέφτεται; Δεν αξίζει η προσπάθεια μου; Δεν θα περάσω και θα γίνω ρεζίλι; Θα πάει στράφι ο κόπος μου οπότε μην προσπαθήσω;. Αν καταλάβουμε  λοιπόν που οφείλονται οι εσωτερικοί φόβοι του παιδιού τότε και μόνο τότε θα μπορέσουμε να το βοηθήσουμε.

Γιατί τα παιδιά δεν αποδίδουν μαθησιακά;

Γιατί υπάρχει ένα υψηλό επίπεδο απαιτήσεων, και αρνητική τοποθέτηση πάνω στο διάβασμα ακόμα χαμηλό κίνητρο μάθησης, φόβος αποτυχίας, προσωπικά προβλήματα από ενδοικογενιακές δυσκολίες, και πολύ συχνά  μαθησιακές δυσκολίες.

Γιατί τα παιδιά δεν θέλουν να διαβάσουν;

Πολλά παιδιά δεν θεωρούν τον εαυτό τους τόσο ικανό ώστε να μπορούν να διαβάσουν. Άλλα δεν έχουν μάθει από μικρά τον τρόπο να διαβάζουν. Τα περισσότερα δεν μπορούν να συγκεντρωθούν είτε γιατί αντιμετωπίζουν μαθησιακές δυσκολίες είτε γιατί δεν έχουν το σωστό κίνητρο μάθησης. Πολλά δεν έχουν μάθει να έχουν συνέπεια στην καθημερινή τους ζωή άρα και στο διάβασμα. Για το τέλος μιλάμε για τα παιδιά που έχουν πολλές παροχές στην ζωή τους και έτσι δεν έχουν μάθει να προσπαθούν. Ο τρόπος της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι πολύ σημαντικός στο ν αγαπήσει το παιδί την γνώση και να εξελιχθεί μέσα από αυτήν.

Τι μπορούν  να κάνουν οι γονείς για να βοηθήσουν τα παιδιά τους;

Ο στόχος των γονιών και των εκπαιδευτικών –όλων των βαθμίδων-  είναι να βοηθήσουν τους μαθητές ν αγαπήσουν τον εαυτό τους και την μάθηση. Επειδή η επιβίωση των παιδιών  στο μέλλον θα εξαρτάται από την ικανότητά τους να μαθαίνουν, φροντίστε να δημιουργήσετε τις κατάλληλες συνθήκες ακόμα και στην δύσκολη στιγμή των εξετάσεων. Η οικογένεια μπορεί και πρέπει να παρέχει στον υποψήφιο ψυχολογική στήριξη. Να αποφεύγει τις πιεστικές συμβουλές για διάβασμα και τις διαρκείς υπενθυμίσεις για έλλειψη σοβαρής αντιμετώπισης των εξετάσεων από τον υποψήφιο.

Σημαντικό είναι να υπενθυμίζει στο παιδί ότι το άγχος της αποτυχίας είναι φυσιολογικό καθώς όλοι έχουν παρόμοιο άγχος και ότι ακόμα κι αν αποτύχει  υπάρχουν ενναλακτικές λύσεις. Εξάλλου είναι βοηθητικό να περνάμε στα παιδιά ότι κάθε αποτυχία είναι μια ευκαιρία μάθησης και κάθε επιτυχία μια επιβράβευση των κόπων μας.  Με αυτό το σκεφτικό δεν νοιώθουν ότι οπωσδήποτε πρέπει  να πετύχουν αλλά ούτε και ματαιώνονται όταν κάτι δεν πάει καλά. Απλά προσαρμόζονται, αλλάζουν και προχωρούν στην προσπάθεια τους να κατακτήσουν τη ζωή και το μέλλον!