Της Ελίνας Φαρσάρη
Τα τελευταία χρόνια μας προέκυψε κι αυτή η τάση της κατηγοριοποίησης σε γενιές. Σαν να μην είχαμε άλλα πεδία αντιπαράθεσης, έπρεπε να ανακαλύψουμε κι ακόμη ένα. Έτσι, για να επικυρωθεί αυτό το «εμείς» κι «εσείς» πιο εμφαντικά, με περισσότερο πάθος. Η διάκριση των γενεών είναι μια καθημερινότητα, τελικά. Ηλικιακές ομάδες κόσμου μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά, βιώματα, ιδεολογίες, συμπεριφορές, γούστα. Η κατηγοριοποίηση αυτή χρησιμοποιείται πρακτικά ως εργαλείο στη στατιστική, το μάρκετινγκ, τη διαφήμιση, την έρευνα. Έγινε, όμως, εσχάτως και αντικείμενο διαμάχης.
Η αφετηρία της κατηγοριοποίησης είναι η λεγόμενη «χαμένη γενιά», από την οποία δεν υπάρχουν – προφανώς – επιζώντες αφού σ’ αυτήν περιλαμβάνονται οι γεννηθέντες από το 1883 – 1900. «Χαμένοι» εξ ορισμού, όπως καταλαβαίνετε. Ακολουθεί η «Greatest Generation», επί το ελληνικότερον η «σπουδαιότερη γενιά», που περιλαμβάνει όλους όσοι γεννήθηκαν από το 1901 έως το 1927. Τώρα, γιατί «σπουδαιότερη», ειλικρινά δεν μπορώ να το κατανοήσω. Ίσως, επειδή άντεξαν το κραχ του ’29, τον φασισμό/ναζισμό και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο; Φυσικά, η περίοδος του μεσοπολέμου έχει και σπουδαίες εκφάνσεις αναμφισβήτητα, ειδικά στο πεδίο του πολιτισμού, των τεχνών και των γραμμάτων, αλλά είναι να αναρωτιέται κανείς ως προς τη «σπουδαιότητα» της συγκεκριμένης γενιάς. Εκτός κι αν ο όρος χρησιμοποιείται κατ’ ευφημισμό. Κι ακολουθεί η «σιωπηρή γενιά» με τους γεννηθέντες μεταξύ 1928 – 1945. Είναι οι γονείς της GenX, τα κορίτσια και τα αγόρια εκείνα που βρήκαν έναν κόσμο διαλυμένο από τους πολέμους, ανασκουμπώθηκαν και έπεσαν με τα μούτρα στη δουλειά, σιωπηρά κι αγόγγυστα για να ξαναχτίσουν ότι η παράνοια και το μίσος κατέστρεψε. Μετά, έρχονται οι «baby boomers». Εκείνοι, δηλαδή, που γεννήθηκαν μεταξύ 1946 – 1964, με την μεταπολεμική έξαρση των γεννήσεων. Είναι η αγαπημένη μου γενιά, να ξέρετε. Είναι η γενιά του Μάη του ’68, οι αντιδραστικοί, οι ασυμβίβαστοι, οι φιλειρηνιστές, οι χίπις, οι ροκάδες, οι ιδεολόγοι, οι δημιουργοί. Άχρονοι και χαρισματικοί, οι εκπρόσωποι της γενιάς αυτής δείχνουν σαν φάρος τον δρόμο της μοντέρνας νοοτροπίας. Κι όταν λέω «μοντέρνας», δεν εννοώ προφανώς «μοδάτης». Παρ’ όλα αυτά η μη εξοικείωση των περισσότερων από τους boomers, με τα προϊόντα της τεχνολογίας έφερε κι εκείνο το σκωπτικό «ok, boomer» που νομίζω τους αδικεί κατάφορα. Εξάλλου, οι baby boomers μπορούν κάλλιστα να συνεννοηθούν με τους gen Xers, τους επόμενους στη γραμμική αυτή κατηγοριοποίηση.
Η gen X είναι η γενιά μου, οι γεννημένοι μεταξύ 1965 και 1980. Μια γενιά που όλοι λατρεύουν να … μισούν. Εκτός από κάποιους boomers ενδεχομένως. Έπονται οι «millennials» ή gen Y, όσοι γεννήθηκαν από το 1981 έως το 2000, η «Gen Z» που περιλαμβάνει τους γεννηθέντες από το 2001 έως το 2010 και η «Gen Alpha», η τρέχουσα γενιά που ξεκινά με τους γεννηθέντες του 2011 και θα ολοκληρωθεί με τα μωρά που θα γεννηθούν το 2025.
Οι γενιές μεταξύ τους, σαν ένα νέο κοινωνικό φαινόμενο που γίνεται αντιληπτό στην πράξη έχουν την τάση να κριτικάρουν η μια την άλλη. Με φανατισμό, όμως. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι είναι απλά τα απόνερα του περίφημου «χάσματος των γενεών». Παρ’ όλα αυτά παρατηρείται κάτι το περίεργο. Η gen X είναι ο «σάκος του μποξ». Η γενιά που δέχεται την πιο σκληρή κριτική, από τους προηγούμενους (τη «σιωπηρή γενιά» και μια μερίδα των «boomers») αλλά κυρίως από τους επόμενους, τους «millennials» και τους «Gen Z». Και τι δεν έχουν να καταμαρτυρήσουν για τους gen Xers. Μαλθακά, κακομαθημένα, παιδιά της αφθονίας, γενιά της καλοπέρασης και της άκριτης κατανάλωσης, της ακραίας αστικοποίησης, του νεοσυντηρητισμού, της νεομπουρζουαζίας, της έλλειψης ιδεολογίας, της πατριαρχίας και της ξενοφοβίας. Και η κριτική έχει φτάσει σε τέτοια επίπεδα που έγινε και τάση στα social media. Είναι του συρμού, εν ολίγοις, να κατηγορούν όλοι τους σημερινούς 50άρηδες. Κάντε μια βόλτα στο ΤικΤοκ και θα καταλάβετε τι εννοώ. Και είναι τόσο έντονο το ιδιόμορφο αυτό “κατηγορώ” που αναγκάζει πολλούς gen Xers να μπουν στη λογική του “πρέπει να απαντήσω”.
Και σαν μην έφτανε αυτό, η gen X είναι η γενιά που αγνοεί επιδεικτικά το marketing. Δεν υπάρχει κανένα προϊόν για τους πενηντάρηδες και προφανώς δεν εννοώ σαμπουάν και οδοντόκρεμες, μόνο. Οι πενηντάρηδες δεν ανήκουν σε target group – στόχο στην αυτοκρατορία των πωλήσεων. Κι όμως, σήμερα, η gen X είναι το πιο δυναμικό αγοραστικό κοινό, λόγω ηλικίας ασφαλώς. Θα αναρωτηθείτε “και που είναι ακριβώς το κακό στο να σε αγνοεί το marketing”; Πουθενά προφανώς, αντιθέτως μάλιστα.
Τι συμβαίνει, τελικά, μ’ αυτή τη γενιά; Είμαστε τόσο «χαμένοι»; Νομίζω η απάντηση είναι ότι είμαστε γενιά μεταιχμιακή. Μια γενιά σε "Συμπληγάδες". Γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε από τη «σιωπηρή γενιά» η συντριπτική πλειονότητά μας, και όσον αφορά την ελληνική κοινωνία, σε περιβάλλοντα ως επί το πλείστον πατριαρχικά, συντηρητικά. Κοιτάζαμε τους μεγαλύτερους από μας «boomers» και τους θαυμάζαμε. Για τις μουσικές που γράφανε, για την επαναστατικότητά τους, για την αντιδραστικότητά τους, για το τσαγανό τους. Είμαστε η γενιά της μετάβασης. Παλεύουμε να αποτινάξουμε τα πατριαρχικά κατάλοιπα που εμφυτεύτηκαν στη νοοτροπία μας εξ απαλών ονύχων, τον συντηρητισμό, το «μη μιλάς, μόνο δούλευε», να απαγκιστρωθούμε από το μικροαστικό ελληνικό όνειρο του ιδιόκτητου σπιτιού, του αυτοκινήτου, του εξοχικού στο χωριό και του παιδιού στο πανεπιστήμιο. Μάθαμε να ισορροπούμε ανάμεσα στη ναφθαλίνη της μεταχουντικής πραγματικότητας και την καλπάζουσα νεοτερικότητα. Απορρίψαμε τα ιδανικά της «σιωπηρής γενιάς» και εμπνευστήκαμε από την επαναστατικότητα των «boomers». Ναι, είχαμε την τύχη να μεγαλώσουμε σε μια εποχή αφθονίας, αλλά μάθαμε να προσαρμοζόμαστε πολύ εύκολα στις νέες καταστάσεις. Είμαστε η γενιά της αλάνας, της κασέτας, του αληθινού φλερτ, των μουσικών φυλών. Είμαστε, όμως, και η γενιά που έζησε τη μετάβαση από τον αναλογικό κόσμο στον ψηφιακό και τον καλπασμό της τεχνολογίας. Κρατάμε γλυκιά ανάμνηση τις εποχές που πίναμε όλοι νερό από το ίδιο λάστιχο, μοιραζόμαστε το ίδιο παγωτό, διαβάζαμε βιβλία από χαρτί και περιμέναμε τη νέα ταινία στον κινηματογράφο ή το αγαπημένο μας συγκρότημα να δώσει συναυλία στην πόλη μας. Λατρέψαμε την τεχνολογία και την καλοδεχθήκαμε με ενθουσιασμό, αφομοιώνοντάς την. Ναι, ζήσαμε στην αφθονία και την καλοπέραση, αλλά ζήσαμε και την οικονομική κρίση του 2008 και επιβιώσαμε. Ισορροπήσαμε ανάμεσα σε ταμπού και είδαμε την εποχή της πρώτης νιότης μας, τα 90’s να γίνονται vintage λατρεία από αυτούς που μας λοιδωρούν. Είμαστε μια γενιά ζογκλέρ ισορροπιστών ανάμεσα στο παλιό και το καινούργιο. Μια γενιά μετάβασης, ούτε νέοι μα ούτε και γέροι, μια γενιά που έμαθε να έχει κριτική σκέψη, να είναι συνειδητά επιλεκτική και δεκτική στα κελεύσματα της νέας εποχής.
Γι’ αυτό δεν εντυπωσιαζόμαστε από τη διαφήμιση. Μπορεί να είμαστε το δυναμικό αγοραστικό κοινό αυτή τη στιγμή, αλλά δεν υποκύπτουμε άκριτα στον λαμπερό κόσμο των influencers. Φυσικά, υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Δεν σκέφτονται, προφανώς, όλοι οι Gen Xers με τον ίδιο τρόπο. Και εννοείται πως θα κριθούμε. Όχι, όμως τώρα, και όχι επιφανειακά. Σε λίγα χρόνια, όταν οι τελευταίοι της Gen Z και της Gen Alpha, τα παιδιά μας δηλαδή, διαμορφώσουν τον δικό τους κόσμο. Η Gen X, παίρνει τη μικρή της εκδίκηση από τους νεαρότερους επικριτές της που αναρωτιούνται στα trends των social media «μα γιατί δεν γερνάνε αυτοί οι τύποι;». Έλα μου ντε! Γιατί; Ίσως επειδή μάθαμε να ισορροπούμε σε τεντωμένο σχοινί σε καιρούς μεταβατικούς. Ίσως, επειδή αρνούμαστε να αγνοήσουμε το παιδί που κρύβουμε μέσα μας. Μπορεί η γενιά μας να μην είναι αυτή που θα αλλάξει τον κόσμο. Της έμελλε, όμως άλλος ρόλος. Είναι η γόνιμη μήτρα που δέχεται και μεγαλώνει μέσα της τον σπόρο της μετανεοτερικότητας. Το "ποιος θα τον θερίσει" θα μας το πει ο ιστορικός του μέλλοντος.
