του Πέτρου Ι. Μηλιαράκη*
Αρχίζω το κείμενό μου αυτό, με μια ενδεχομένως μακρά, αλλά αναγκαία εισαγωγή, που αφορά το «θεσμό» των πολιτικών κομμάτων.
· τα πολιτικά κόμματα και η ελληνική και ευρωπαϊκή έννομη τάξη
Ασφαλώς θεμέλιο όχι μόνο του πολιτεύματος μας είναι η λαϊκή κυριαρχία (άρθρο 1 παρ. 2 του Συντάγματος –σκληρός πυρήνας της συνταγματικής τάξης), ενώ η λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεμελιώνεται στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία, όπου κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να συμμετέχει στο δημοκρατικό βίο της Ένωσης (άρθρο 10 ΣΕΕ). Τέτοιο, άλλωστε, δικαίωμα σύμφωνα με τον επίσης σκληρό πυρήνα της ελληνικής συνταγματικής τάξης έχει και καθένας Έλληνας πολίτης (άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος).
Άξιο παρατήρησης είναι δε, ότι η ευρωπαϊκή έννομη τάξη ιδρύει πρόνοιες για την ύπαρξη και λειτουργία «πολιτικών κομμάτων», με σκοπό κυρίως τη συμβολή τους στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής συνείδησης ( άρθρο 10 παρ. 4 ΣΕΕ). Αλλά και η ημετέρα συνταγματική τάξη στο πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας της πολιτείας, για πρώτη φορά μεταπολιτευτικώς ίδρυσε συνταγματικές πρόνοιες για την ύπαρξη και λειτουργία «πολιτικών κομμάτων» των οποίων η οργάνωση και λειτουργία οφείλει να εξυπηρετεί την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος (άρθρο 29 του Συντάγματος).
Η λειτουργία δε του πολιτεύματός μας εδράζεται στην Αρχή του Πολυκομματισμού, σε σχέση (μεταξύ των άλλων) και με την Κοινοβουλευτική Αρχή.
Υπ’ όψιν δε ότι η «λογική» του Κανονισμού της Βουλής στηρίζεται στην ύπαρξη και λειτουργία των πολιτικών κομμάτων. Οι αυστηρές δε συνταγματικές διατάξεις συνεπάγονται την Αρχή του Κράτους Δικαίου, την Αρχή Διάκρισης των Λειτουργιών και συνεπώς την θεσμοθέτηση της Δημοκρατικής Αρχής στh βάση της Αρχής της Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας.
Τούτα όλα τέλος συναρτώνται και με το άρθρο 3 του Πρώτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ που αφορά τις περαιτέρω εγγυήσεις που «επιβάλλει» το Συμβούλιο της Ευρώπης. Υπ’ όψιν δε ότι το Ανώτατο Όργανο της Ελληνικής πολιτείας είναι το Εκλογικό Σώμα, όπου ο κάθε πολίτης είναι φορέας του αυτού ποσοστού κυριαρχίας.
· ο εσωτερικός πολυκομματισμός
Η παρούσα Βουλή είναι ασφαλώς πολυκομματική. Ενδεχομένως και η επόμενη. Ο μεταπολιτευτικός πόλος των «δύο βασικών κομμάτων» που κυρίως εναλλάσσονταν στην εξουσία έχει μάλλον οριστικώς τερματιστεί. Η κρίση χρέους της μεταπολιτευτικής και ήδη μετονομαζόμενης «μνημονιακής Ελλάδας» συρρίκνωσε δραματικά τα μεγάλα κόμματα, διεύρυνε σε επιρροή τα «μικρά» κόμματα με εντυπωσιακή άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ, και διέσπασε τους παραδοσιακά μεγάλους «κομματικούς σχηματισμούς-πόλους».
Έτσι δημιουργήθηκαν διαρροές παραδοσιακών τοποθετήσεων των πολιτών, ενώ πολιτικά πρόσωπα μακράς συμμετοχής στην πολιτική ζωή, είτε αυτονομήθηκαν, είτε προσχώρησαν σε χώρους που προσδοκούσαν κυβερνησιμότητα, είτε απεσύρθησαν «εις τα ενδότερα».
Από τη διαδικασία αυτή ο ΣΥΡΙΖΑ –όπως προεκτέθηκε- είναι ο μεγάλος κερδισμένος τόσο των μετατοπίσεων των πολιτών από τις παραδοσιακές «κομματικές εστίες», όσο και των προσχωρήσεων πολιτικών προσωπικοτήτων, κυρίως προερχόμενων από το ΠΑΣΟΚ.
· το κρίσιμο ζήτημα
Η «μνημονιακή Ελλάδα» με βάση την «αναδιάρθρωση» των κομματικών σχηματισμών πέρασε ιστορικώς σε νέα «πολιτική φάση», κοινωνικής και οικονομικής ζωής, αλλά και κρίσης, αμφίβολης όμως αντιστοίχησης των κομματικών σχηματισμών με τις απαιτήσεις της κοινωνίας.
Στην έννοια του πολιτεύματος που καλούνται να λειτουργήσουν τα κόμματα μπορούν να υπάρξουν αναλυτικώς δύο διαστάσεις. Η μια διάσταση αφορά στην εξουσία, όπως αυτή διαρθρώνεται σε διάφορους θεσμούς συνταγματικής και έννομης τάξης. Η άλλη αφορά στην κοινωνία όπως αυτή διαρθρώνεται κυρίως σε συσχετισμό δυνάμεων, όπως κυρίως αυτός ο συσχετισμός διαμορφώνεται σε συγκεκριμένη ιστορική στιγμή. Αυτές οι δύο διαστάσεις συναποτελούν την Πολιτεία. Αφορούν δηλαδή το συνολικό πολιτικό φαινόμενο που αποκαλείται πολιτειακή και κοινωνική συμβίωση. Το κρίσιμο συνεπώς ζήτημα είναι το κάθε «πολιτικό κόμμα», «τί» εκπροσωπεί και «πώς» παρεμβαίνει στο όλο αυτό σύστημα. «Ποιά» είναι δηλαδή η αντιστοίχηση του με το πολιτικό γίγνεσθαι και την κοινωνία.
· ας κάνουμε μια «αφαίρεση»-υπόθεση
Ας κάνουμε μια «αφαίρεση» χάριν υπόθεσης: έστω ότι η χώρα μας είναι πλήρως απαλλαγμένη από τις «δανειακές συμβάσεις» και τα «μνημόνια συνεννόησης-συνεργασίας». Το «υπόδειγμα» αυτό είναι αναγκαίο εφόσον η χώρα μας παραμένει κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).
Επειδή πολλά ακούγονται και γράφονται από αδαείς ή ημιμαθείς και το χειρότερο από προχειρολόγους λαϊκιστές, όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ υποχρεούνται να διατηρούν υγιή δημόσια οικονομικά και να συντονίζουν τις δημοσιονομικές πολιτικές τους.
Τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης (και συναφώς του ευρωσυστήματος), δεσμεύονται μέσω του «Προγράμματος Σταθερότητας και Ανάπτυξης» (Stability and Growth Pack), ενώ τα κράτη-μέλη που δεν έχουν υιοθετήσει το ευρώ, δεσμεύονται από το εθνικό «Πρόγραμμα Σταθερότητας και Σύγκλισης» (Stability and Convergence Program). Τα κράτη αυτά χαρακτηρίζονται ως «κράτη-μέλη για τα οποία ισχύει παρέκκλιση» (άρθρο 139 ΣΛΕΕ).
Επίσης, οι δημοσιονομικοί στόχοι κατά το μέρος του προληπτικού σκέλους (αφορούν μεσοπρόθεσμους στόχους) υπάγονται από την 1η Ιανουαρίου 2013 στο λεγόμενο «Δημοσιονομικό Σύμφωνο» (Fiscal Compact) που αφορά μέρος της ιδιαίτερης «Συνθήκης για τη Σταθερότητα, το Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση» (Treaty on Stability, Coordination and Governance), τηρουμένων πάντοτε και των προνοιών του «Code of Conduct» του επιλεγόμενου «Κώδικα Δεοντολογίας».
Υπ’ όψιν επίσης –για όσους το αγνοούν- ότι το «Δημοσιονομικό Σύμφωνο» έχει την ισχύ διεθνούς Συνθήκης και προσιδιάζει στον «χρυσό κανόνα» (όπως επικράτησε ως όρος γερμανικής έμπνευσης). Παραλλήλως λειτουργεί και το «Σύμφωνο του ευρώ» (Euro plus Pack) που αφορά συμφωνία συνολικού οικονομικού πακέτου για θέματα οικονομικής διακυβέρνησης, αλλά κυρίως ευρωμηχανισμού αντιμετώπισης κρίσεων.
· ιδού υπάρχει και αυτός ο «κόφτης»… και αυτό το «μνημόνιο»...
Σύμφωνα με το «Δημοσιονομικό Σύμφωνο» που συναρτάται ευθέως με την χρηματοδότηση του ESM, σε περίπτωση που ένα κράτος δεν επιτυγχάνει τους επιβαλλόμενους στόχους, τότε θα ενεργοποιούνται αυτομάτως διορθωτικά μέτρα, ήτοι κυρίως αυξήσεις φόρων και περικοπές δαπανών. Επίσης η πολιτική αυτή υπάγεται στη δικαιοδοτική κρίση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης με το δικαίωμα το Δικαστήριο εκείνο να επιδικάζει πρόστιμο της τάξης του 01,% στο ΑΕΠ, το οποίο θα καταβάλλεται στον ESM.
Το «Δημοσιονομικό Σύμφωνο» αφορά πράγματι όπως και στον «ΤΙΤΛΟ V» επιγράφεται «ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ» και συνεπάγεται υπέρμετρη αυστηροποίηση της δημοσιονομικής και δημοσιολογιστικής πολιτικής. Υπ’ όψιν δε ότι στο μη συμμορφούμενο κράτος προνοείται επιβολή «δημοσιονομικού και οικονομικού προγράμματος», ήτοι μνημονίου!..
· ο λαϊκισμός
Το παρόν κείμενο «ερέθισμα» του έχει τις πληροφορίες από τα ΜΜΕ δημιουργίας νέου «εκσυγχρονιστικού» ή άλλως «κεντροαριστερού» πολιτικού κόμματος καθώς και τις συναφείς πληροφορίες για διευρύνσεις-συγχωνεύσεις κ.ά. μιας επιλεγόμενης «δημοκρατικής παράταξης» ευρέως φάσματος.
Ασφαλώς στο δημοκρατικό μας βίο ο πολυκομματισμός είναι θεσμοθετημένος και καλοδεχούμενος. Εκείνο, όμως που πρέπει να μας απασχολεί είναι το προαναφερόμενο «ως κρίσιμο ζήτημα». Πώς, δηλαδή το κάθε κόμμα και εν πάση περιπτώσει «πώς» το όποιο νέο κόμμα «παρεμβαίνει» ή άλλως «συμβάλει» στο όλο σύστημα που αφορά το συνολικό πολιτικό φαινόμενο, που αποκαλείται πολιτειακή και κοινωνική συμβίωση.
Και επειδή ο λαϊκισμός καλά κρατεί εν Ελλάδι, ας απαντήσει το κάθε υπάρχον ή υπό διαμόρφωση κόμμα στο βασικό ερώτημα: ποιό πρόγραμμα επαγγέλλεται εν όψει του υπάρχοντος (π.χ.), «Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης» και του «Δημοσιονομικού Συμφώνου». Το ερώτημα είναι: ποιά πολιτική εισηγείται το κάθε κόμμα δραστικής περιστολής της λιτότητας στο πλαίσιο του ευρωσυστήματος, και ειδικότερα ως προς τους προληπτικούς ή διαρθρωτικούς κανόνες.
Και τούτο γιατί μη υπάρχουσας δανειακής σύμβασης ή μνημονίου, σε κάθε περίπτωση ισχύουν οι προαναφερόμενες δεσμεύσεις. Εκτός και αν το όποιο κόμμα εισηγείται έξοδο από το ευρωσύστημα ή ακόμη και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, οπότε οφείλει να καταθέσει χαρτογραφημένη την όλη πορεία. Έτσι, ακριβώς έχουν τα πράγματα για να μην λαϊκίζουμε και για να μην αναδεικνύουμε την πολιτική ως επάγγελμα… ως μέσον αλλοίμονο πρόσκαιρου βιοπορισμού και ως περίοδο προνομιακής διαβίωσης…με βάση την εκμετάλλευση (σκληρός όρος) της αγωνίας των πολιτών…
Τα προαναφερόμενα ασφαλώς θα μας προκύψουν συντόμως ως ερωτήματα και θα κριθούν. Θα κριθούν όμως πλέον όχι με βάση τις παραδοσιακές απλουστεύσεις. Τις απαντήσεις δε ασφαλώς θα δώσει η ίδια η ζωή…
---------------------------------------------
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Χώρας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC - EU).
