Το ενύπνιον του Οδυσσέως· γράμμα από την Ιθάκη

Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ

Όσοι σκαμπάζετε από τη Βυζαντινή Ιστορία, την Ιστορία που δεν μας αφήνει να πλήττουμε, ασφαλώς και το όνομα του Αλέξιου Δ’, κάτι θα σας λέει. Αυτός λοιπόν ο τύπος από τη δυναστεία των Αγγέλων, εκεί στη στροφή του 12ου με τον 13ο αιώνα, ένα ξανθό αρχοντόπουλο που έφερνε στη θωριά του κάτι από τις φυσιογνωμίες του βορρά, χωρίς να το επιζητούμε, κάτι μας θυμίζει από το σήμερα. Τούτο τον απείθαρχο τύπο, αφού ο θείος του Αλέξιος Γ’ ο Άγγελος ανέτρεψε και τύφλωσε τον πατέρα του Ισαάκιο Β’, κατόρθωσε να τον φυλακίσει. Όμως, ο Αλέξιος Δ’ δραπέτευσε από την Κωνσταντινούπολη εκεί κατά τη Γερμανία, στην Αυλή του επ’ αδελφής γαμπρού του, Φιλίππου της Σουαβίας.  Στη Δύση ήταν τότε στο φόρτε του το κίνημα των «στρατιωτών του Χριστού», των Σταυροφόρων. Από εκεί λοιπόν άρχισε να παζαρεύει μαζί τους, τι άλλο, την επιστροφή του στο θρόνο του πατέρα του. Αρχικά συνεννοήθηκε με τον εκλεγμένο αρχηγό τους Βονιφάτιο το Μομφερρατικό, αλλά η συμφωνία σκόνταψε στην άρνηση του πάπα. Δεν το έβαλε όμως κάτω ο νεανίας. Η εξουσία τότε, όπως και σήμερα, θαμπώνει εκτυφλωτικά όσο μακριά της κι αν βρίσκεσαι. Κατηφόρισε αμέσως κατά τη Βενετία όπου συνεννοήθηκε με τον τελικό αρχηγό της Δ’ Σταυροφορίας, τον τυφλό δόγη Ενρίκο Ντάντολο.

Εκεί στην πόλη των καναλιών, το βυζαντινό πριγκιπόπουλο έταξε στο δόγη την ακύρωση του σχίσματος ανάμεσα στην Καθολική και την Ορθόδοξη Εκκλησία, εάν αυτοί τον βοηθούσαν να εκθρονίσει το θείο του Αλέξιο Γ΄, καθώς και πλούσια αποζημίωση και δώρα για τις υπηρεσίες τους. Στην κυριολεξία, τους είχε πάρει από πίσω. Θρόνος ήταν αυτός. Μια τεράστια τοιχογραφία στο παλάτι των Δόγηδων της Βενετίας απεικονίζει σήμερα τον Αλέξιο Δ’ να φτάνει στη Ζάρα της Δαλματίας που είχαν καταλύσει ωστόσο οι Σταυροφόροι, και να εκλιπαρεί τη βοήθειά τους.

Έτσι ο νεαρός Αλέξιος Δ’ υπέγραψε μαζί τους  συνθήκη, που τους υπόσχονταν ότι όταν θα γινόταν αυτοκράτορας, θα αναλάμβανε την συντήρηση των Σταυροφορικών στρατευμάτων για ένα χρόνο, θα πλήρωνε (sic) στους Βενετούς 100.000 αργυρά μάρκα και άλλα 100.000 στους Σταυροφόρους. Βλέπετε, «λεφτά υπήρχαν» από τότε.  Πολλά κι άλλα έταξε στο Δάνδολο, αλλά το πιο σπουδαίο ότι θα φρόντιζε να καθυποτάξει την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία στον Παπικό θρόνο. Το κόλπο του πανούργου πριγκιπόπουλου έπιασε, στέφτηκε αυτοκράτορας από τους Λατίνους, αλλά η δόξα κράτησε πολύ λίγο. Ανεμομαζώματα διαβολοσκορπίσματα, λέγανε και οι Βυζαντινοί. Την κατάληξη του νεαρού Αλεξίου, δεν σας τη λέω, μπορείτε να τη φανταστείτε ή να την αναζητήσετε στην Ιστορία. Τα γραπτά του γνωστού Βυζαντινού ιστορικού Νικήτα Χωνιάτη μπορεί να μας φανούν αρκετά επίκαιρα για την ιστορία «αυτού του άμυαλου νεαρού που θαμπώθηκε από τα λούσα της εξουσίας και ήθελε να μοιάσει στους Σταυροφόρους». Τώρα ο υπογράφων δε φταίει, αν οι συνειρμοί των αναγνωστών ανάγονται αβίαστοι στο σήμερα.

Το τελευταίο διάστημα στην πολιτική επικαιρότητα της χώρας, δεσπόζει η επιστροφή στο δημόσιο βίο, ενός πρώην πρωθυπουργού, εγγονού του Οίκου του Καλετζίου. Όχι, δεν εκλαμβάνω αυτή την επιστροφή ως σύγχρονη επικαιροποιημένη επανεμφάνιση των αρχαιοελληνικών τραγωδιών και του αττικού δράματος που πριν από πολλούς αιώνες ακτινογράφησαν λεπτομερειακά τις πολλαπλές αναπηρίες και την άβυσσο της ανθρώπινης ψυχής. Ούτε καν των Αριστοφανικών κωμωδιών. Μακριά από μένα. Το εκλαμβάνω μόνο ως ένα λαμπρό και καινοτόμο νεοελληνικό έπος που εκπορεύεται, εμπνέεται και εμφορείται από τα υψηλά ιδανικά της διακονίας προς την Πατρίδα του. Ενός ανθρώπου που ατύχησε στην Οδύσσειά του και θέλει να ξανακάνει ένα restart.

Ας μην το γελάμε. Άλλωστε η Ιστορία του Ελληνισμού από τις ομηρικές ραψωδίες και μετά, δεν είναι ένα restart; Δηλαδή όταν ο Οδυσσέας τσακιζόταν με τη σχεδία του στα βράχια ψάχνοντας την Ιθάκη του, έπρεπε να το βάζει κάτω; Δεν έπρεπε να ξεκουράζεται λίγο σε κανένα γυμναστήριο ή κάνοντας ποδήλατο και τζόκινγκ, και μετά να ξαναβρίσκει το χαμένο του αζιμούθιο; Είναι γι αυτό φυσικό, όλη αυτή η αχλή του ελληνικού πνεύματος του Ομήρου να εμπνέει σήμερα τις μεγάλες μορφές της εγχώριας πολιτικής που επιδιώκουν να μιμούνται το διαχρονικό ελληνικό έπος. Να αναστατώνει φερέλπιδες εκπεσόντες της παγκόσμιας σοσιαλδημοκρατίας που θέλουν να κερδίσουν για τον εαυτό τους τη δόξα του ομηρικού ήρωα. Να καθοδηγούνται από τα κατορθώματα και τα έργα του Οδυσσέα και να πλουτίζουν τα όνειρά τους. Να δίνουν περιεχόμενο στη ζωή τους.  Διότι ο Οδυσσέας και η Ιθάκη ως γνωστόν δεν ήταν ονόματα. Ήταν και παραμένουν διαχρονικά και πολυποίκιλα σύμβολα. Θέλεις της πεισματοσύνης, θέλεις της πανουργίας, θέλεις της γαϊδουρινής υπομονής, θέλεις της αυθάδους επιμονής. Και επειδή ακόμη όσο πιο πολυμήχανος είσαι, -εσύ και οι σύντροφοι πιράνχας που σε περιτριγυρίζουν- βρίσκεις περισσότερους τρόπους να δένεσαι στο κατάρτι ή κάτω από τα πρόβατα του Πολύφημου. Για να αρμενίζεις προς το στόχο σου καμώνοντας τον κουφό μπροστά από γιουχαΐσματα χωρίς να γιουχάρεσαι ή να βρίσκεις δίοδο προς κάποιο ξέφωτο ξεφεύγοντας από τη μούχλα του σκότους που σε ακολουθεί. Αυτά είναι που κάνουν ακόμη πιο εντυπωσιακή τη συγγραφή από τον ΓΑΠ ενός νέου, σύγχρονου ελληνικού πολιτικού έπους που θα ξαναμαγέψει την ανθρωπότητα. Ο Οδυσσέας ποτέ δεν γογγύζει. Πηγαίνει μόνο μπροστά. Δεν στρέφει ούτε δεξιά, ούτε αριστερά την κεφαλή. Ως εκπεσών του Κοινού των Ιθακών, η αυθάδης πεισματοσύνη του τόσα χρόνια στα κύματα είναι πολύτιμη. Ακόμη κι όταν οι Ιθάκες τον έχουν στείλει στη σέντρα, εκείνος πείσμων, αυθάδης και πολυμήχανος γαρ, πάντα έχει κάτι πολύτιμο να κομίσει για κείνους. 

Και για να σοβαρευτούμε, δύο είναι τα μόνα βέβαια: Ο ΓΑΠ και τούτο το βαρύ χειμώνα της πανδημίας, εφόσον κερδίσει τη ρεβάνς από τους σφετεριστές του Οίκου του, αφενός θα μας κάνει να μην πλήττουμε στα βραδινά δελτία, και αφετέρου ο Μητσοτάκης θα συνεχίζει, όπως άλλωστε κάνει μέχρι σήμερα, να παίζει μόνος του στο γήπεδο…