Δήμαρχος εις των ιδεών την πόλη

Του Κωστή Ε. Μαυρικάκη

Το να είσαι πανεπιστημιακός σε κάνει να βλέπεις τελείως διαφορετικά τον κόσμο και την κοινωνία, από το να είσαι κομματάνθρωπος. Με ορίζοντες που υπερβαίνουν το εγγύς οπτικό σου πεδίο και τους εφήμερους κομματικοπολιτικούς αντικατοπτρισμούς της πιάτσας. Και αυτό έχει περίσσεια βαρύτητα, ιδιαίτερα αν κατέχεις μια κορυφαία θέση ευθύνης.

Αναφέρομαι στην πολύ πρόσφατη παρέμβαση της δημοτικής παράταξης του Δημάρχου Ηρακλείου Αλέξη Καλοκαιρινού σε σχέση με τις επικείμενες εκλογές στην ΠΕΔ Κρήτης. Το αυτονόητο σκεπτικό που πρυτάνευσε στην καθοριστικά πλέον προδιαγραφόμενη έκβαση των εξελίξεων, υποθέτω φαντάζει ακατανόητο για τους θιασώτες του λαϊκισμού και της παρωχημένης αντίληψης «διαίρει και βασίλευε» στην Κρήτη.

Δεν αναφέρομαι σε πτυχές αυτού του σκεπτικού, καθ’ ότι από μόνο του ήταν αυτονόητο: Δεν

ενδείκνυνται τεχνητοί διαχωρισμοί σε εκλογικές αναμετρήσεις χωρίς πολιτικές διαφοροποιήσεις και περιεχόμενο, που μόνο κακό κάνουν στο ενιαίο πρόσωπο της Κρήτης προς τον Κόσμο. Προσωπικά μου αρέσει που όταν ο Καλοκαιρινός ανακοίνωνε αυτή τη θέση του, δεν αναφώνησε «Εύρηκα, εύρηκα» όπως ο Συρακούσιος σοφός.

Το υψηλό και αναγκαίο όσο ποτέ άλλοτε σήμερα αυτό άθλημα για τη μεγαλόνησο, δηλαδή της ενιαίας παρουσίας της στον Κόσμο, που ενίοτε το ανακαλύπτουμε όπως ο Αρχιμήδης την άνωση στο λουτρό του, δεν είναι καθόλου καινούργιο. Το είπαν από τα χρόνια κιόλας των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου «συγκρητισμό» και «κοινόν των Κρηταίων» κατάκτηση τότε που δήλωνε την ενότητα των κρητικών πόλεων για την ενιαία αντιμετώπιση των εξωτερικών κινδύνων.

Είναι γνωστό ότι όλοι οι συγγραφείς των μέσων του 4ου αι. π.Χ. (ανάμεσά τους και ο ίδιος ο Πλάτων) συνέβαλαν σε αυτό που ονομάστηκε «ανακάλυψη της Κρήτης», ασχολούμενοι με την Κρήτη ή την Κρητική Πολιτεία και που γράφουν σαν να πρόκειται για μια ενιαία πολιτική οντότητα.

Ιδιαίτερα ο Έφορος και ο Αριστοτέλης περιγράφουν την «Κρητική Πολιτεία» σαν να ήταν μια και μόνη, και όχι την πολιτεία των Κνωσίων ή των Γορτυνίων ή άλλων. Έχει υποστηριχτεί πειστικά ότι η Κρητική Ομοσπονδία, η γνωστή ως «Κοινόν των Κρητών» που άρχισε να λειτουργεί αργότερα, γύρω στα 260-250 π.Χ., ήταν αναβίωση ενός πολύ παλαιότερου «Κοινού» Δωρικών κοινοτήτων στο νησί.

Τα διαβάζει κανείς όλα αυτά στην Ιστορία, και λέει ότι είναι επιεικώς μια τραγικο-κωμωδία να επικαλείσαι μετά από 2,5 χιλιάδες χρόνια τη μαρτυρία της για να αποδείξεις το ορθόν· το δέον γενέσθαι. Φυσικά, θα μου πείτε σε μια δημοκρατία οι φιλοδοξίες είναι ανεκτές και επιβεβλημένες. Περισσότερο όμως επιβεβλημένες φαίνεται να είναι οι πράξεις και οι βηματισμοί που δεν αφήνουν να εκδηλωθούν εφεξής έστω αμυδρά ψήγματα τεχνητού διαχωρισμού της Κρήτης. Και λέω «εφεξής», γιατί μέχρι σήμερα αυτό γίνεται συστηματικά και με τη θεσμική βούλα. Τι εννοώ;

Για όσους νομίζουν ότι ο ορεινός όγκος του Ψηλορείτη που βρίσκεται περίπου στο κέντρο της μεγαλονήσου συνιστά μόνο ένα γεωμορφολογικό φυσικό σχηματισμό, μάλλον πλανώνται. Ο Ψηλορείτης, που μπορεί να παραμένει ένα βουνό γεμάτο πολυποίκιλους συμβολισμούς και νοήματα,  πολυχρησιμοποιημένο παλαιόθεν στην κρητική λογοτεχνία, αποτελεί ταυτόχρονα όσο και αν φαίνεται παράξενο, ένα τείχος, ένα σύνορο θεσμικής διχοτόμησης του νησιού. Υψώνεται στιβαρό και αγέρωχο για να διαχωρίζει μέχρι σήμερα το νησί σε δυο διαφορετικούς κόσμους. Την Ανατολική και τη Δυτική Κρήτη. Οι γεωγραφικοί προσδιορισμοί συντηρούνται από κοντόφθαλμες κομματικές λογικές και έχουν καταστεί σχεδόν τελεσίδικο τείχος στο Συγκρητισμό της Αρχαϊκής κιόλας Κρήτης. Βλέπετε, υπάρχουν τα Επιμελητήρια Ανατολικής και Δυτικής Κρήτης κ.λπ. θεσμικοί κοινωνικοί εταίροι-καπετανάτα  που διχοτομούν την ομοουσιότητα του νησιού και βάλλουν ευθέως στο συγκρητισμό.

Στη δημοφιλή και διαχρονική ελληνική ταινία επιτυχία του Φίνου «η Νεράιδα και το παλληκάρι» (Βροντάκηδες και Φουρτουνάκηδες) που γράφτηκε πριν από μισό αιώνα για να σατιρίσει την κρητική βεντέτα, η γέφυρα της λίμνης στην πόλη του Αγ. Νικολάου συμβολίζει τον αναπόφευκτα διαβατέο δρόμο της ενότητας δυο αντιμαχόμενων κρητικών οικογενειών. 

Σήμερα η καθοριστική πρόταση του Δημάρχου Ηρακλείου, της συμβολικής και πραγματικής πρωτεύουσας της Κρήτης, που θα καθορίσει το αποτέλεσμα στην ΠΕΔ αν μη τι άλλο σηματοδοτεί πέρα από το τοπίο στην αυτοδιοίκηση και κάτι περισσότερο: Την επιστροφή στην απλουστευμένη λογική της αρχαϊκής Κρήτης, εκείνης του Συγκρητισμού στην πράξη που ίσως ανοίξει και ένα δημόσιο διάλογο για την ενιοποίηση όλων των θεσμικών συλλογικών φορέων, οργανώσεων, επιμελητηρίων, ενώσεων, κ.λπ. συλλόγων που διχοτομούν την ενιαία υπόσταση του νησιού. Και αυτό φυσικά δεν είναι λίγο.  Κι ας είναι το «πρώτο το σκαλί» του Δημάρχου όπως θα ‘λεγε κι ο Αλεξανδρινός, στην υψηλή και γεμάτη συμβολισμούς σκάλα του ρόλου του.

(*) Ο κ. Κωστής Ε. Μαυρικάκης είναι Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ. Στη φωτογραφία: Μεταξοτυπία του Γιάννη Γαΐτη «Πολεμιστές και θεατές» σε σύνθεση με το λογότυπο της ΠΕΔ Κρήτης.