Διαγωνισμός ευρωπαϊκού τραγουδιού (Eurovision)

Πέρασε στην ιστορία των Διαγωνισμών του ευρωπαϊκού τραγουδιού και η φετινή Γιουροβίζιον. Δεν ξέρω πόσοι είχαν την υπομονή να δουν τον Διαγωνισμό μέχρι τέλους, αλλά προσωπικά δεν έμεινα να δω όλα τα τραγούδια. Δεν κατάφερα να δω όλη αυτή την προσπάθεια να μας πείσουν ότι αυτά που βλέπαμε και ακούγαμε ήταν τάχα τραγούδια, πλην ολίγων εξαιρέσεων. Διότι δεν πρόκειται ακριβώς για Διαγωνισμό τραγουδιού, αλλά για διαγωνισμό των εφέ (effet), αφού, στην ουσία, τα τραγούδια απέβλεπαν περισσότερο στον εντυπωσιασμό της όρασης παρά στην τέρψη της ακοής. Τα τραγούδια, δηλαδή, (πλην ελαχίστων) ήταν οι κομπάρσοι και όχι οι πρωταγωνιστές του Διαγωνισμού. Με άλλα λόγια, αν λάβουμε υπόψη και την ετυμολογία της λ. «τραγούδι», επρόκειτο για μια τραγωδία του τραγουδιού. Οι συμμετέχοντες είναι φανερό ότι δεν ενδιαφέρονταν για τη μουσική αλλά για την εικόνα, όπως συμβαίνει εξάλλου όλα τα τελευταία χρόνια, από τότε δηλαδή που η ορχήστρα έφυγε από τη Γιουροβίζιον και η μουσική έρχεται «κονσερβαρισμένη», για να επιτρέψει στους τραγουδιστές να «κουνιούνται», χωρίς  το φόβο να χάσουν την επαφή με την ορχήστρα. Επαναλαμβάνω ότι το ζητούμενο στον Διαγωνισμό αυτό είναι πλέον ο εντυπωσιασμός και όχι το τραγούδι. Έτσι δικαιολογούνται και τα πολλά φώτα, οι υποβλητικές εικόνες και οι συνοδεύοντες τον τραγουδιστή χορευτές, με όλες εκείνες τις χορευτικές, θηλυπρεπείς ως επί το πλείστον, φιγούρες τους, που παραπέμπουν πολύ συχνά σε σεξουαλικές πράξεις. Δεν μπορώ καν να φανταστώ ποια σχέση έχουν όλα αυτά με το τραγούδι, με την τέχνη της μουσικής που καταπραΰνει τα ήθη και ανεβάζει τον άνθρωπο σε σφαίρες πνευματικές. Είναι σαφές ότι τα τραγούδια που συμμετέχουν στον Διαγωνισμό γράφονται με σκοπό «ξεσηκωτικό», να ξεσηκώνουν δηλαδή το συγκεντρωμένο πλήθος, ώστε να φωνάξει, να ουρλιάξει, να κουνηθεί, να δείξει συνεπαρμένο. Θα μου πείτε ότι έτσι είναι η σύγχρονη μουσική, έτσι εκφράζονται οι νέοι σήμερα. Ωστόσο, πόσο εύκολα μπορούμε να δεχτούμε ότι ένας ευρωπαϊκός Διαγωνισμός μπορεί να γίνεται ένα τέτοιο εφετζίδικο πράγμα, όπου οι αληθινά ωραίες φωνές δεν επιβραβεύονται, αν το τραγούδι δεν ξεσηκώνει τον όχλο και δεν έχει εφέ και κουνιστούς χορευτές και χορεύτριες; 

Προσπάθησα, επίσης, να κατανοήσω με ποια κριτήρια δόθηκε το βραβείο στον συγκεκριμένο τραγουδιστή. Μήπως επειδή εξέφραζε τις παράδοξες απόψεις περί άφυλου ανθρώπου και προωθεί με την εμφάνισή του την  γκέι ατζέντα; Μήπως δηλαδή, σε τελευταία ανάλυση, πίσω από τον Διαγωνισμό τραγουδιού κρύβονται  κάποιοι που έχουν τέτοιες επιδιώξεις;   Μέσα σε όλα όσα  συμβαίνουν τελευταία με τους γάμους των ομοφυλοφίλων, με τις απόψεις για την παρωχημένη παραδοσιακή οικογένεια, για τη ρευστότητα των ταυτοτήτων φύλου, για τον αυτοπροσδιορισμό χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το βιολογικό φύλο κλπ, δεν είναι διόλου παράδοξο ένας Διαγωνισμός σαν κι αυτόν του Ευρωπαϊκού τραγουδιού, λόγω της υψηλής θεαματικότητά του κυρίως από νέους, αν θα χρησιμοποιηθεί, για να προβάλει και να προπαγανδίσει τέτοιες απόψεις. Εκεί οδηγεί η λογική και όχι κάποια συνωμοσιολογικής φύσεως ερμηνεία. Δεν επικρίνω, αλλά διαπιστώνω. Ύστερα, τι ζητούσε ένα σατανιστικό τραγούδι στο Διαγωνισμό; Δηλαδή, δεν υπάρχουν όρια; Και τότε πώς απέρριψαν το τραγούδι της Ολλανδίας; Τέλος πάντων, ποιος και πώς ορίζονται οι κριτικές επιτροπές; 

Οι παρατηρήσεις αυτές, στο βαθμό που είναι ορθές, μας λένε ότι η μουσική πλέον έχει αλλοιωθεί και αλλοτριωθεί, πράγμα που σημαίνει ότι η μουσική καθεαυτήν, ως αυθύπαρκτη τέχνη, στον εν λόγω Διαγωνισμό έχει πάψει να υφίσταται, καθώς: α) λείπει η ορχήστρα, β)δεσπόζει η εικόνα, γ) χρησιμοποιείται ως μέσον για άλλους σκοπούς και γ) αποβλέπει κυρίως στην τέρψη.  Όμως η μουσική πρέπει να μπορεί καθεαυτήν να επιτελεί τον σκοπό της, που προφανώς δεν είναι μόνον να τέρπει και να «ξεσηκώνει». Δεν είναι τυχαίο που τα εκπαιδευτικά συστήματα όλων των λαών έχουν εντάξει την μουσική στα προγράμματά τους, προφανώς όχι για να ξεσηκώνουν τα παιδιά, αλλά για να τα κάνουν καλύτερους ανθρώπους, ανθρώπους με ήθος και λεπτά αισθήματα. Η αντίληψη αυτή ξεκίνησε από τους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι είχαν αντιληφθεί την επίδραση που ασκεί η μουσική παιδεία στα παιδιά και από μικρά τα έστελναν στους κατάλληλους δασκάλους της μουσικής, όπως διαβάζουμε στον «Πρωταγόρα» του Πλάτωνος. Συνδέοντας τη μουσική με την παιδεία, ο Πλούταρχος γράφει στο έργο του «Περί μουσικής»: «Επειδή η παιδεία είναι η ουσία της ευδαιμονίας και η αιτία της ορθής σκέψης και απόφασης, μπορείς να τη βρεις χρήσιμη όχι μόνο στην οικογένεια ή στην πόλη ή στο έθνος, αλλά σε όλο το ανθρώπινο γένος. Όσο, λοιπόν, η ωφέλεια της παιδείας είναι ανώτερη όλων των στρατηγικών τεχνασμάτων, τόσο και η σχετική με αυτήν ενθύμηση είναι άξια ενασχόλησης.»  (1131Β, 18).

Ο Πλούταρχος, στο ίδιο έργο του, ονομάζει τα αγαθά που προέρχονται από τη μουσική «θεϊκά» (1135F, 3)και προσθέτει ότι η μουσική δεν αποβλέπει μόνο στην τέρψη, κάνοντας λόγο για την απλότητα και την σεμνότητά της (1135D,5). 

Στη συνέχεια παραθέτω, σε δική μου μετάφραση, κάποια μικρά αλλά χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το ίδιο έργο του Πλουτάρχου, χωρίς σχόλια, ώστε ο αναγνώστης να συγκρίνει αυτά που πιθανόν είδε και άκουσε στη Γιουροβίζιον με την αντίληψη των αρχαίων Ελλήνων για την μουσική και να βγάλει τα συμπεράσματά του, έχοντας πάντα στο νου του ότι οι εποχές μπορεί να αλλάζουν, αλλά η ουσία της μουσικής παραμένει η ίδια. 

  «Οι παλαιοί χρησιμοποίησαν (την μουσική) σύμφωνα με την αξία της, όπως ακριβώς και με όλες τις άλλες ασχολίες‧ οι τωρινοί όμως αρνήθηκαν τη σεμνότητά της και αντί για εκείνη την ανδροπρεπή και θαυμάσια και αγαπητή στους θεούς, εισάγουν στα θέατρα (μουσική) έκλυτη και φλύαρη.» (1136Β,8) 

«Είναι φανερό ότι οι παλαιοί απείχαν από τα έκλυτα μέλη όχι από άγνοια αλλά από επιλογή. Και τι το παράξενο; Διότι πολλές και διαφορετικές  από τις ενασχολήσεις  της ζωής δεν αγνοούνται μεν από εκείνους που δεν ασχολούνται μαζί τους, έχουν όμως αποξενωθεί από αυτές, καθώς έπαψαν να τις χρειάζονται, επειδή κάποιες ήταν ανήθικες.» (1138C, 1)

«Οι παλαιοί Έλληνες εύλογα φρόντισαν, πιότερο από όλα, να είναι πεπαιδευμένοι στη μουσική. Γιατί πίστευαν ότι με τη μουσική πρέπει να διαπλάθουν και να μορφώνουν τις ψυχές των νέων, με σκοπό την ευπρέπεια, επειδή ολοφάνερα η μουσική είναι χρήσιμη για κάθε χρονική στιγμή και για κάθε σημαντική πράξη.» (1140B,6)

  «Κάποιος, φίλε μου, θα πει: τίποτε, λοιπόν, δεν έχει εξευρεθεί και καμιά καινοτομία δεν έχει γίνει από τους παλαιούς; Κι εγώ ο ίδιος λέω ότι έχει εξευρεθεί, αλλά μαζί με τη σεμνότητα και την ευπρέπεια.»  (1140E, 11)

«Αν κάποιος θέλει να κάνει καλή χρήση της μουσικής και με σωστή αποτίμησή της, ας μιμηθεί τον τρόπο των αρχαίων, αλλά βέβαια να την αναπληρώσει και με τα υπόλοιπα μαθήματα και να ορίσει ως παιδαγωγό την φιλοσοφία‧ γιατί αυτή είναι ικανή να κρίνει το μέτρο που ταιριάζει στη μουσική και το χρήσιμο.» (1142C, 10)

«Αν, λοιπόν, κάποιος ασχοληθεί κοπιαστικά με τον τρόπο της μουσικής και τύχει της πρέπουσας επιμέλειας κατά την παιδική του ηλικία, το μεν ωραίο θα επαινέσει και θα αποδεχθεί, ενώ θα ψέξει το αντίθετο όσον αφορά και στα άλλα ζητήματα και στη μουσική, και ένας τέτοιος άνθρωπος θα είναι καθαρός από κάθε αγενή πράξη‧  και επειδή με τη μουσική θα καρπωθεί τη μεγαλύτερη ωφέλεια, το όφελος που θα έχει και αυτός και η πόλη θα είναι μεγάλο, γιατί δεν θα χρησιμοποιεί τίποτε ανάρμοστο, ούτε λόγο ούτε πράξη, διατηρώντας πάντοτε και παντού το πρέπον, τη σωφροσύνη και την κοσμιότητα.»   (1146A,8)

«Ο Αριστόξενος έλεγε ότι εκείνος (ο Όμηρος) εισήγαγε τη μουσική (στα συμπόσια), καθ΄ όσον το κρασί από τη φύση του κάνει να πέφτουν σε λάθη  και τα σώματα και τα μυαλά αυτών που  πίνουν μέχρι κορεσμού, ενώ η μουσική, με την τάξη και τη συμμετρία που τη χαρακτηρίζει οδηγεί στην αντίθετη κατάσταση και καταπραΰνει.» (1146F, 7) 

«Όμως, φίλοι μου,  σίγουρα έχει παραλειφθεί το μέγιστο και αυτό που κατεξοχήν αποδεικνύει ότι η μουσική είναι η πλέον σεβαστή από όλα. Διότι οι μαθητές του Πυθαγόρα και του Αρχύτα και του Πλάτωνα ισχυρίζονταν ότι η φορά των όντων και η κίνηση των άστρων δεν γίνονται ούτε και συντηρούνται χωρίς μουσική‧ λένε ότι όλα δημιουργήθηκαν από τον θεό αρμονικά.» (1147A, 6.)

Για να συνοψίσουμε: η μουσική για τους αρχαίους Έλληνες, σύμφωνα με όσα διασώζει εδώ ο Πλούταρχος, αλλά που τα συναντούμε και στον Πλάτωνα και στον Αριστοτέλη και στον Αριστόξενο, αποτελεί στοιχείο της παιδείας, είναι σεμνή, ανδροπρεπής, διαπλάθει τις ψυχές των ανθρώπων και δη των νέων, απαιτείται μαζί με τη μουσική να συμπορεύεται και η σκέψη και, τέλος, η αρμονία της μουσικής είναι έκφραση της εικόνας της αρμονίας του κόσμου. Άρα η μουσική έχει όχι μόνο ηθική αλλά και κοσμολογική σημασία και εντέλει οδηγεί στον ίδιο τον θεό. Αναλογίζομαι τώρα την απόσταση που χωρίζει την αντίληψη για τη μουσική και το τραγούδι που προβάλλεται από τον Διαγωνισμό Ευρωπαϊκού Τραγουδιού από την αντίληψη που εκφράζει στο βιβλίο του «Περί Μουσικής» ο Πλούταρχος. Παλαιές αντιλήψεις, θα πει κάποιος. Αντιλήψεις όμως που βρίσκονται κοντά στις πηγές της μουσικής, και προπάντων της παιδείας, και γι’  αυτό καθαρές, αναλλοίωτες και ουσιώδεις, όπως το νερό, που όταν βγαίνει από την πηγή, είναι πολύ καθαρότερο από αυτό που ρέει θολό κάποια χιλιόμετρα παρακάτω.