Δεν υπάρχει μόνο άσπρο - μαύρο... υπάρχει και γκρι

Της Κατερίνας Μαλλιωτάκη
 

Αρκετές φορές στην ζωής μας αντιμετωπίζουμε διάφορα γεγονότα με ένα άκαμπτο και αδιάλλακτο τρόπο. Στην προσπάθεια μας να βρούμε μια λύση σε αγχωτικά γεγονότα επιστρατεύουμε τα αποφθέγματα που μας έχει διδάξει ή ίδια η ζωή ή δημιουργούμε «κονσερβοποιημένες γνώσεις» .

Καθώς μεγαλώνουμε δανειζόμαστε πρότυπα αλλά και γνώσεις που έχουμε διδαχθεί από το περιβάλλον μας. Π.χ « Ποτέ μην λες τις σκέψεις σου γιατί θα προδοθείς », « Ότι αρχίζει ωραίο τελειώνει με πόνο», « Η ζωή σου δείχνει συνήθως το σκληρό της πρόσωπο» « Όλοι οι άντρες/γυναίκες είναι ίδιοι» κτλ. Όλες αυτές οι υπεργενικεύσεις όπως λέγονται είναι αν το καλοσκεφτούμε,  κάποιες μη ρεαλιστικές σκέψεις που ενώ  δεν μας βοηθούν να ζούμε λειτουργικά τις ακολουθούμε  πιστά.

Κι ενώ οι γυναίκες ή οι άντρες είναι απίθανο να είναι όλοι ίδιοι, οι άνθρωποι όλοι να προδίνουν τα μυστικά μας, η ζωή να έχει μόνο ένα πρόσωπο, και όλες οι ιστορίες να έχουν την ίδια κατάληξη εμείς εξακολουθούμε να ακολουθούμε τις θεωρίες του «άσπρου» - «μαύρου» και του «όλα» ή «τίποτα». Οι θεωρίες αυτές μας οδηγούν να βγάζουμε πολύ εύκολα συμπεράσματα και να βάζουμε ταμπέλες σε ανθρώπους ή καταστάσεις. Πχ. Αν κάποιος στα νεανικά του χρόνια παρουσίαζε δείγματα ανωριμότητας ή τεμπελιάς πολύ εύκολα με την λογική του άσπρου-μαύρου θα χαρακτηριστεί το ίδιο και στην ενήλικη ζωή του. Με την ίδια λογική οτιδήποτε μπορεί να μας έχει συμβεί άσχημο στην ζωή μας θα εξακολουθήσει και στο μέλλον να συμβαίνει..

Το αποτέλεσμα των σκέψεων αυτών είναι να επηρεάζουν αρνητικά την ψυχολογία μας αφού η οπτική του «τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει» και όλες οι καταστάσεις φέρνουν το ίδιο αποτέλεσμα, μας απογοητεύει και δεν μας δίνει κίνητρο εξέλιξης. Ο τρόπος δηλαδή να τα βάζουμε όλα στο «ίδιο τσουβάλι» χωρίς να υπολογίζουμε ότι κάθε κατάσταση είναι διαφορετική αφού έχει διαφορετικούς πρωταγωνιστές, άλλο πλαίσιο, άλλες δυναμικές και καταστάσεις μας οδηγεί να μην μπορούμε να σκεφτούμε αντικειμενικά. Καθώς δεν βλέπουμε με καθαρή ματιά τα δεδομένα μας δεν μπορούμε να πάρουμε τις σωστές αποφάσεις άρα πέφτουμε ξανά σε λάθη που φοβόμαστε ότι θα πέσουμε.

Οι υπεργενίκευσεις αυτές δηλώνουν την παρουσία τους με τις λέξεις «πάντα» και «ποτέ». Είναι οι αγαπημένες λέξεις των ανθρώπων που βγάζουνε εύκολα συμπεράσματα χωρίς να εξετάζουν τις επιμέρους λεπτομέρειες μια κατάστασης και τους αρέσει να στρογγυλεύουν τα πάντα. Συνήθως αυτή η κατάσταση συνδέεται με το άγχος. Επειδή αρκετές καταστάσεις μας αγχώνουν ψάχουμε έτοιμες λύσεις που λειτουργούν ως μπαλώματα σε μια δύσκολη κατάσταση. Η λογική της κονσέρβας μας βγάζει ναι μεν από την δύσκολη θέση όμως μας βάζει αυτόματα σε μια άλλη που μπορεί να μην μας αντιπροσωπεύει αλλά την δανειζόμαστε σαν σωσίβιο για την δυσκολία μας.

Το μαγικό ..και

Αν σκεφτούμε ότι οι περισσότερες αρνητικές μας σκέψεις στην ουσία είναι ψευδείς και μη ρεαλιστικές θα καταλάβουμε γιατί η υπεργενίκευση τους μας αναγκάζει να τις  υιοθετήσουμε σαν αληθή γεγονότα. Π.χ Μετά από την διάλυση μιας σχέσης ή ενός γάμου είναι λογικό ένας άνθρωπος να νοιώθει στεναχωρημένος, πληγωμένος και μόνος. Αν όλα αυτά τα συναισθήματα, τα κλειδώσει και τα γενικεύσει τότε μπορεί να ακούσουμε δηλώσεις όπως « Δεν πρόκειται ποτέ να κάνω άλλη σχέση γιατί δεν θέλω πάλι να πληγωθώ» , « Ο γάμος είναι αποτυχία. Κανείς δεν πρέπει να παντρεύεται». Γενικεύσεις δηλαδή που είναι επηρεασμένες από ένα τωρινό γεγονός που όμως επισφραγίζει το μέλλον.

Όλα αυτά θα μπορούσαν να αλλάξουν αν θα προσθέταμε την μαγική λέξη ΚΑΙ στην ζωή μας . Δεν υπάρχει μόνο άσπρο  μαύρο αλλά και γκρι, πράσινο κίτρινο , κόκκινο καφέ κτλ. Η μαγική λέξη και, μας προτρέπει να αλλάξουμε οπτική και μας λέει ότι κάθε κατάσταση είναι διαφορετική και καμία δεν είναι ίδια με την άλλη. Μπορεί να έχει κοινά χαρακτηριστικά μα ποτέ δεν μπορεί να είναι η ίδια. Είναι κρίμα και άδικο να ξοδεύουμε την ζωή μας σε λύσεις και προτάσεις που δεν μας αφορούν, να της δίνουμε ονόματα και να την στενεύουμε σε κουτιά που δεν την βολεύουν. Ανοίξτε οπτική, ξεφύγετε από τα βαρυσήμαντα λόγια του ποτέ, του πάντα , του όλα ή τίποτα και  αφεθείτε σε μια καλύτερη σχέση με τον εαυτό σας χωρίς τεχνικά βαρίδια. Μπορεί να είναι αρχικά δύσκολο όμως δεν είναι ακατόρθωτο. Αν θέλουμε να μάθουμε να ζούμε αποτελεσματικότερα και πιο λειτουργικά τουλάχιστον οφείλουμε να το προσπαθήσουμε!