Αναζητείται ο νέος Ντε Γκωλ της Ευρώπης

του Πέτρου Ι. Μηλιαράκη*

Είχε παρέλθει ικανός χρόνος από τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που διαίρεσε την Ευρώπη και που άθροισε συνολικώς 36 εκατ. νεκρούς (ασχέτως εάν αφορούν στην πλευρά των νικητών ή των ηττημένων), και που τα ερείπια, αλλά και ο πόνος καθιστούσαν αναγκαία την επαναδιαμόρφωση και επαναδιάταξη αρχών και αξιών για μια Ενωμένη Ευρώπη. Η μεταπολεμική αυτή Ευρώπη προέκυψε. Οικοδομήθηκε όμως από μεγάλους ηγέτες των Μητροπολιτικών Χωρών που δυστυχώς ελλείπουν στην εποχή μας.

Ειδικότερα, μιας και οι γαλλικές εκλογές προηγούνται από εκείνες των γερμανικών, κρίσιμο και χρήσιμο είναι να καταπιαστούμε όσο γίνεται πιο επιγραμματικά με το παράδειγμα του στρατηγού Ντε Γκωλ.

·      ο στρατηγός Ντε Γκώλ

Όταν η Τέταρτη Δημοκρατία εισήλθε στην τελευταία της κρίσιμη δοκιμασία το 1958, ο στρατηγός Ντε Γκωλ ανέλαβε την εξουσία με στόχο την απεμπλοκή της Γαλλίας από τον πόλεμο της Αλγερίας και την ολοκλήρωση μιας αποαποικιοποίησης. Ταυτοχρόνως ανέλαβε το καθήκον μετάβασης στην Πέμπτη Δημοκρατία, μέσω συνταγματικών μεταρρυθμίσεων, με την εγκαθίδρυση πράγματι Προεδρικής Δημοκρατίας. Περαιτέρω ανέλαβε το καθήκον να επαναπροσδιορίσει τη θέση της Γαλλίας σ’ ένα παγκόσμιο μεταπολεμικό αλλά ψυχροπολεμικό σύστημα, επιβάλλοντας πολιτική  «μεγαλείου» (grandeur) με ανάδειξη της Γαλλίας ως πυρηνικής δύναμης. Επίσης στόχος, της υπό το στρατηγό Ντε Γκωλ Πέμπτης Δημοκρατίας, ήταν να αναδειχθεί μια Ευρώπη που θα λειτουργεί μεταξύ των δύο τότε υπερδυνάμεων (ΗΠΑ και ΕΣΣΔ) στο πλαίσιο της διπλωματίας, αλλά και της πολιτικής ισχύος.

Περαιτέρω, η εξέλιξη που αφορούσε στην πρόοδο της τότε Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) απέφερε στη Γαλλία σημαντική πρόοδο, μιας και στα περίπου 10 χρόνια από την ίδρυση της ΕΟΚ, οι εξαγωγές της Γαλλίας αυξήθηκαν 5 φορές, ενώ η υπό διαμόρφωση Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) της εξασφάλιζε προνομιακές ρυθμίσεις για το σύνολο των γαλλικών αγροτικών προϊόντων.

Όταν, όμως, διαπιστώθηκε από τον Ντε Γκωλ ότι η διαμορφούμενη (τότε) ΚΑΠ ήταν σε βάρος της αγροτικής οικονομίας της Γαλλίας, δεν δίστασε να εισάγει την πολιτική της «κενής καρέκλας». Τούτο σήμαινε πως παν ό,τι αφορούσε στο ζωτικό εθνικό συμφέρον της Γαλλίας, θα επιβαλλόταν όχι μόνο μέσω του δικαιώματος της αρνησικυρίας (veto) αλλά και δια της ίδιας της αποχής από την λήψη των αποφάσεων! Παρά δε που στις 11 Ιουνίου 1965 ο Ντε Γκωλ μετέβη στη Βόννη προκειμένου να συναντηθεί με τον τότε Καγκελάριο Έρχαρτ και να επιλυθεί το ζήτημα της διαμορφωμένης ήδη κρίσης, παρά ταύτα η επίσκεψη αυτή δεν αποτέλεσε εμπόδιο, ώστε μόλις την 1η Ιουλίου 1965 ο Ντε Γκωλ να ανακαλέσει το μόνιμο αντιπρόσωπο της Γαλλίας στην ΕΟΚ προβάλλοντας άρνηση συμμετοχής της Γαλλίας στα Συμβούλια Υπουργών της Κοινότητας, αγνοώντας ακόμη και τις κρίσιμες διαδικασίες για τη διαμόρφωση του Κοινοτικού Προϋπολογισμού του 1966.

Η πολιτική αυτή συγκλόνισε τις λειτουργίες της τότε ΕΟΚ και κορύφωσε μια κρίση που θα έπρεπε να αντιμετωπισθεί, όχι προφανώς με ρήξη, αλλά με «ιστορικό συμβιβασμό».

Έτσι παρά την απουσία ενός ξεκάθαρου ορισμού στο πλαίσιο των κοινοτικών τότε οργάνων, για την έννοια του ζωτικού εθνικού συμφέροντος, επήλθε ο «συμβιβασμός του Λουξεμβούργου».

Για λόγους ιστορικούς ο «συμβιβασμός του Λουξεμβούργου» προέκυψε τον Ιανουάριο του 1966, με την ιστορική παρέμβαση του τότε Πρωθυπουργού του Λουξεμβούργου και τότε Προέδρου του Συμβουλίου, Pierre Werner.

·      ο Κωνσταντίνος Καραμανλής

Η Ελλάδα ευτύχισε τη μεταπολιτευτική κυρίως περίοδο να την κυβερνήσουν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ωστόσο, άξια επισημείωσης είναι η ιστορική περίοδος του Κωνσταντίνου Καραμανλή μόλις πριν τη δικτατορία, όπου είχε αποφασίσει να αντιπαρατεθεί με το «Παλάτι». (Ήταν μια παράλληλη διαδικασία με τον «ανένδοτο» αγώνα του Γεωργίου Παπανδρέου.) Ας επανέλθουμε όμως στις ελληνογαλλικές σχέσεις.

Ιστορική είναι η διεύρυνση και εμβάθυνση των ελληνογαλλικών σχέσεων, την τελευταία μόλις περίοδο πριν τη δικτατορία, επί διακυβέρνησης της χώρας από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής με την αμίμητη πολιτική του κρίση, ήδη από τις αρχές του 1959 εντόπισε τις σημαντικές παρεμβάσεις του στρατηγού Ντε Γκωλ και αποφάσισε να αξιοποιήσει την ηγετική του παρουσία. Έτσι, έδωσε εντολή στον Έλληνα Πρέσβη στο Παρίσι Φ. Φίλωνα να διαβιβάσει στον ίδιο το στρατηγό Ντε Γκωλ την επιθυμία του για τη σύσφιξη αλλά και εμβάθυνση της ελληνογαλλικής φιλίας και συνεργασίας.

Η πολιτική αυτή ανέδειξε τις ιδανικές σχέσεις μεταξύ των δύο ανδρών: «στρατηγού Ντε Γκωλ-Κωνσταντίνου Καραμανλή», οπότε ο Έλληνας Πρωθυπουργός μετέβη στο Παρίσι τον Ιούλιο του 1960, τον Ιανουάριο του 1961, τον Απρίλιο του 1962 και τον Μάρτιο του 1963 με αποκορύφωμα την αντίστοιχη επίσκεψη του στρατηγού Ντε Γκωλ στην Ελλάδα στην Αθήνα το Μάιο του 1963, σε μια πράγματι ιστορική παρουσία και ομιλία του Γάλλου Προέδρου εντός του Ελληνικού Κοινοβουλίου.

Η πολιτική αυτή συνδέθηκε νομοτελειακώς και με τον τερματισμό της 7χρονης δικτατορίας, οπότε ο τότε Πρόεδρος  της Γαλλίας Ζισκάρ ντ’ Εστέν, διαδραμάτισε ενεργό και ουσιαστικό ρόλο για την επιστροφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή και την ανάληψη από την ίδιο των ευθυνών της χώρας στο κρίσιμο σταυροδρόμι μετάβασης από τη δικτατορία στη δημοκρατία και στη μεταπολίτευση.

·      ο Ανδρέας Παπανδρέου

Ο ιστορικός του μέλλοντος θα καταγράψει με πολύ θετικές αναφορές τη συνέχιση της πολιτικής των διμερών σχέσεων Γαλλίας και Ελλάδας, που εμβάθυνε ο Ανδρέας Παπανδρέου επί Προεδρίας του Φρανσουά Μιτεράν. Υπ’ όψιν δε ότι η διαμόρφωση προσωπικών σχέσεων μεταξύ των «Φρανσουά Μιτεράν-Ανδρέα Παπανδρέου», αποτελούσε ιδιαιτέρως υπολογίσιμη συνιστώσα για τις επιτυχείς παρεμβάσεις του Ανδρέα Παπανδρέου στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών πολιτικών (οικονομικών και γεωπολιτικών  -όπως η συνάντηση των: Ανδρέα Παπανδρέου-Φρανσουά Μιτεράν και Μουαμάρ Καντάφι στην Ελούντα).

·      ο Προκόπης Παυλόπουλος

Τα προαναφερόμενα που επιβάλλουν αναγκαίους αναστοχασμούς, κρίσεις, συγκρίσεις και σκέψεις, λαμβάνουν χώρα ενόψει των εκλογών κυρίως στη Γαλλία και Γερμανία. Αναδεικνύουν όμως δύο μεγάλες ελλείψεις στην παρούσα ιστορική συγκυρία. Η πρώτη έλλειψη είναι εκείνη που αφορά στην απουσία μεγάλων πολιτικών της Μητροπολιτικής Ευρώπης, οι οποίοι μπορούν, λόγω του μεγέθους των χωρών τους, αφού συλλάβουν τις προκλήσεις και τα μηνύματα των καιρών, να διαμορφώσουν πολιτικές ευημερίας και ανάπτυξης, ειρήνης και αλληλεγγύης. Η άλλη έλλειψη είναι εκείνη που αφορά στην κατ’ ουσίαν περιγραφή-καταστρατήγηση  βασικών αρχών και αξιών του πρωτογενούς ευρωπαϊκού ενωσιακού δικαίου που ως βασική δέσμευση διαμορφώνει (πρέπει να διαμορφώνει) το σύγχρονο νομικό και πολιτικό ευρωπαϊκό πολιτισμό.

Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος έχει συλλάβει απολύτως τα κενά αυτά και τις ελλείψεις αυτές, όπως π.χ. τη θεσμική «αφάνεια» του Eurogroup, που ωστόσο λειτουργεί καταλυτικώς στην παραγωγή πολιτικών στο πλαίσιο του Ευρωσυστήματος.

Προσφάτως ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κατά την έναρξη του οικονομικού «Forum των Δελφών» στις 2/3/2017, επισημείωσε με καθαρό λόγο όχι μόνο νομικό αλλά και πολιτικό τα εξής κρίσιμα, τα οποία θα πρέπει να λάβουν υπ’ όψιν συνολικώς οι ευρωπαίοι ηγέτες (άνδρες και γυναίκες).

Ο Προκόπης Παυλόπουλος εκ προοιμίου τόνισε τα εξής:

«Το Ευρωπαϊκό Οικοδόμημα δημιουργήθηκε από τους ιδρυτές του, μετά τις εφιαλτικές εμπειρίες του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, για να φθάσει ως την τελική του ολοκλήρωση, δηλαδή την πλήρη ενοποίησή του με την μορφή ομοσπονδιακής διακυβέρνησης υπό θεσμικούς όρους Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας.

Η ως άνω διαπίστωση οδηγεί στο, νομοτελειακό, συμπέρασμα ότι αν η ευρωπαϊκή ενοποίηση δεν επιτευχθεί, η συνακόλουθη στασιμότητα οδηγεί, επίσης νομοτελειακώς, στον κίνδυνο διάλυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αρχής γενομένης από τον σκληρό πυρήνα της, την Ευρωζώνη.  Και τούτο διότι η επιβίωση και η εν γένει προοπτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης εξαρτώνται όχι μόνον από την οικονομική και τη νομισματική πρόοδο, αλλά πρωτίστως από την αντοχή των θεσμών του Ευρωπαϊκού Οικοδομήματος οι οποίοι, από την φύση τους, είναι οι μόνοι που μπορούν να εγγυηθούν πέρα από την σταθερότητα και την ίδια την ευρωπαϊκή ενοποίηση, τόσον ως στόχο όσο και ως διαδικασία.»

---------------------------------------------

 * Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Χώρας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC - EU).