22 Ιανουαρίου, τα γενέθλια της Ελλάδας

Του Θανάση Γιαπιτζάκη

     Η 22α Ιανουαρίου ήταν η μέρα που γεννήθηκε στο νοτισμένο Λονδίνο ο κορυφαίος των φιλελλήνων Λορντ Μπάυρον, ο Λόρδος Βύρων των Ελλήνων, που τριάντα έξη χρόνια αργότερα θα άφηνε την τελευταία του πνοή στο βροχερό πολιορκημένο Μεσολόγγι το 1824, διακόσια χρόνια από σήμερα που έχουμε 2024. 

      Και τυχαίνει στις μέρες μας, που είναι η εποχή των δικών μας προβλημάτων, να είμαστε όλοι μας «ελεύθεροι πολιορκημένοι», όπως ήταν και τότε που ξεψυχούσε ο μεγάλος φιλέλληνας. Ένας θάνατος που παραμένει σημαντικός - γιατί σήμανε την ανάσταση της νεκρής Ελλάδας. Ήταν αυτός που ανέτρεψε την περίφημη Ιερά Συμμαχία, που έφερε τους επίσημους ξένους στο Ναβαρίνο και που ελευθερωθήκαμε.

      Πώς έγιναν όλα αυτά τα μαγικά και δεν τα μαθαίνουμε στο σχολείο; Έγιναν επειδή αυτός ο Αγγλοσκωτσέζος ποιητής υπήρξε, εκτός από λόρδος και επαναστάτης, ένα πασίγνωστο όνομα της εποχής του - με τον Ναπολέοντα να είναι το νούμερο ένα της Ευρώπης στα πολιτικά, στα οικονομικά και στα στρατιωτικά και τον Μπάυρον να είναι το νούμερο δύο της Ευρώπης στα γράμματα, στις τέχνες και στη μόδα. Γι’ αυτούς τους δύο ένας σύγχρονός τους έγραφε «ο Κορσικανός κυρίευε χώρες, ο Βρετανός κυρίευε καρδιές».

      Με τον ερχομό του - και κυρίως με τον θάνατό του ανάμεσά μας - έκανε να γείρει η πλάστιγγα αποφασιστικά προς το μέρος των αγωνιζόμενων Ελλήνων του Εικοσιένα. Γιατί πεθαίνοντας το 1824 στο Μεσολόγγι,  σε ένα χωριουδάκι κάπου μέσα στην αχανή Οθωμανική Αυτοκρατορία, διαφήμισε με τον θάνατό του το άγνωστο αυτό μέρος στην Ευρώπη: «Εκεί - που βγήκε η μεγάλη του Μπάυρον ψυχή» όπως κατέγραψε το γεγονός σε στίχο του ο Σολωμός.

      Ο θάνατός του τότε, στο Μεσολόγγι στις 19 Απριλίου 1824, μετά το σοκ και την οδύνη που προκάλεσε σε όλο τον Κόσμο, λειτούργησε κατά τραγική ειρωνεία λυτρωτικά για τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας αφού η απώλεια του ποιητή στα 36 του χρόνια συνέβαλε στην θεαματική πρόοδο του φιλελληνικού ρεύματος σε παγκόσμια κλίμακα και στην έμπρακτη συμπαράσταση από τη Δύση. Πώς έγινε αυτό; Το όνομα Μεσολόγγι έγινε γνωστό στα πέρατα του Κόσμου, αφού εκεί ο Μπάυρον πέθανε για την Ελλάδα: «Της έδωσα τον καιρό μου, την περιουσία μου, την υγεία μου. Τώρα της δίνω και τη ζωή μου. Τί παραπάνω μπορούσα να κάνω;» ήταν κάποια από τα τελευταία λόγια του. Τον θρήνησαν με ειλικρινή απελπισία όλοι οι Έλληνες, όπως δείχνουν ακόμα και σήμερα οι στίχοι του δικού τους ποιητή «Άκου, Μπάυρον, πόσον θρήνον | κάνει, ενώ σε χαιρετά, | η πατρίδα των Ελλήνων! | Κλαίγε, κλαίγε, Ελευθεριά!». Από τα κανόνια του Μεσολογγίου έπεσαν 36 κανονιοβολισμοί, όσα ήταν τα χρόνια της ζωής του. Παρόλο που ήταν μεγάλη η επιθυμία του κόσμου να ταφεί ο αγαπημένος νεκρός στην Ελλάδα, τελικά ταριχεύτηκε και με πλοίο η σορός του έφτασε στην Αγγλία, στο Λονδίνο, κι από εκεί στο Νότινγχαμ που ήταν η δικιά του επικράτεια σαν λόρδος. Την Παρασκευή 16 Ιουλίου 1824, στις 4.20 το απόγευμα ο Λόρδος Μπάυρον ενταφιάστηκε με μεγαλοπρέπεια στην πατρογονική κρύπτη του ναού της Αγίας Μαγδαληνής, στο Χάκναλ Τόκαρντ, τέσσερα χιλιόμετρα βόρεια του Νότινγχαμ. 

Η προτομή του Μπάυρον στην είσοδο                                                                             του Μουσείου του Κάστρου του Νότινγχαμ 

      Δύο χρόνια μετά τον απροσδόκητο χαμό του, πέφτει το ίδιο το Μεσολόγγι, με την ηρωική του Έξοδο και με το ξεκλήρισμα των δύο τρίτων του πληθυσμού του, υπερασπιστών και γυναικόπαιδων. Όπως πριν πέντε χρόνια από τότε, μέσα στο 1821, το νούμερο ένα της Ευρώπης, ο Ναπολέων, μετά το Βατερλώ είχε πεθάνει εξόριστος στην Αγία Ελένη διαφημίζοντας με τον θάνατό του το μικρό αυτό νησάκι στον Ατλαντικό Ωκεανό, έτσι και το νούμερο δύο της Ευρώπης ο Μπάυρον, με τον ερχομό του και με τον θάνατό του στο Μεσολόγγι, κατέστησε το όνομα αυτό γνωστό σε όλους. Δυό χρόνια αργότερα, το 1826, όταν με την Έξοδό του πέφτει και το ίδιο το Μεσολόγγι, οι λαοί της Ευρώπης που λάτρευαν τον Μπάυρον ξέρανε τώρα ακριβώς τί έπεσε. Το στιγμιαίο εκείνο ρεύμα υπέρ των Ελλήνων το εκμεταλλεύτηκε στην Αγγλία ο φίλος του Λόρδου Μπάυρον Λόρδος Κάννιγκ (πλατεία Κάνιγγος), ανέτρεψε την περίφημη Ιερά Συμμαχία των Μοναρχών της Ευρώπης που κατέπνιγε τις επαναστάσεις και τις εξεγέρσεις και άνοιξε τον δρόμο για τη δημιουργία της νέας Ελλάδας. Το Ναβαρίνο των Μεγάλων Δυνάμεων - σαν ορόσημο - έδειξε στον Σουλτάνο ότι η Ευρώπη αποφάσισε. Έτσι, δεν θα είναι υπερβολή να πούμε ότι είμαστε ελεύθεροι σήμερα χάρη στη συμβολή και στον θάνατο του Μπάυρον, που λίγες μέρες πριν πεθάνει είχε γίνει Έλληνας, αφού η πρώτη εκείνη κυβέρνηση του είχε δώσει τιμητικά την ελληνική υπηκοότητα. Εθνικός ήρωας μιας χώρας άλλης από τη δικιά του, ο Μπάυρον έγινε Λόρδος Βύρων. Αυτός ο ρομαντικός επαναστάτης «με την θυελλώδη ψυχή», που έφερνε σαν στίγμα τη βαθιά μοναχικότητα εκείνου που δεν ανήκει πουθενά, βρήκε στην Ελλάδα την πατρίδα που δεν είχε.

      Κάποτε έλεγε «Θέλω να πολεμήσω - τουλάχιστον με λόγια και αν ευτυχήσω και με έργα - όλους όσους καταπολεμούν τη σκέψη. Θα ξεσηκώσω, αν μπορέσω, και τις πέτρες ακόμα ενάντια στους τυράννους της Γης». Με τη μεγάλη του προσφορά στην ελευθερία μας, απαντάει σήμερα με την ευκαιρία των γενεθλίων του στις καρδιές μας: «Έζησα - και δεν έζησα μάταια».