Γιατί βγαίνουμε στις πλατείες και τους δρόμους

Του Γιώργου Στειακάκη*

Το δυστύχημα των Τεμπών, οι αιτίες που το προκάλεσαν και οι μετέπειτα χειρισμοί της κυβέρνησης είναι η κορυφή του παγόβουνου πάνω στο οποίο χτύπησε το καράβι της προβληματικής διακυβέρνησης της χώρας από το 2019. Ακόμη και σε ένα κράτος με τις δικές μας παθογένειες, που δεν είναι ικανό να στείλει με ασφάλεια ένα τρένο από την πρωτεύουσα στην συμπρωτεύουσα, θα είχε υπάρξει ορθολογική διαχείριση των δημοσίων πραγμάτων, αν διαπνεόταν από δημοκρατικό πνεύμα και όχι καθεστωτική νοοτροπία. Μετά το δυστύχημα αποκαλύφθηκαν οι στρεβλώσεις στις οποίες δεν δίναμε σημασία μέχρι το 2023. Και δεν θα είχαν αναδειχθεί, αν ένας σύλλογος αποφασισμένων ανθρώπων δεν έβαζε καρφιά στους καναπέδες μας, για να ξυπνήσουμε και να σηκωθούμε.  Θα προσπαθήσω, εν συντομία, να τις αναδείξω σε λίγες γραμμές:

1. Δεν έχει νόημα να ξεκινήσω από το 1974, που η πολιτική διαδρομή μας χαράχτηκε με άξονες το πελατειακό κράτος και τη λογική των κυβερνήσεων μεταξύ λαϊκισμού και διαχείρισης για επανεκλογή, χωρίς οργανωτικό της χώρας στόχο, γιατί  αυτά θέλουν πολλή ανάλυση.

2. Όταν φτάσαμε κακήν κακώς στο 2019, μετά την απογοήτευση της δεκαετίας της οικονομικής κρίσης και της «πρώτης φοράς Αριστεράς», ελλείψει πλέον εναλλακτικής κομματικής λύσης, ο Μητσοτάκης, αντί να οργανώσει το κράτος και το πολίτευμα έτσι ώστε να μην ξαναβρεθούμε στα τάρταρα, βρήκε την ευκαιρία να δημιουργήσει ένα πλήρως ελεγχόμενο από εκείνον κράτος, για να κυβερνήσει ευκολότερα και ανεμπόδιστα από ενοχλητικές θεσμικές παρεμβάσεις άλλων παραγόντων της πολιτικής ζωής.

3. Εφηύρε τον εύηχο όρο «επιτελικό κράτος» για να περιγράψει αυτό που εμείς τότε δεν καταλαβαίναμε. Η κινητήρια δύναμη της κυβέρνησης και όλες οι κρίσιμες εξουσίες  μεταφέρθηκαν στο Μέγαρο Μαξίμου ώστε να ελέγχεται όλος κρατικός μηχανισμός, ενώ στα υπουργεία έμεινε η διεκπεραίωση των αποφάσεων που λαμβάνει το «επιτελικό κράτος» του πρωθυπουργικού θεσμού.

4. Αυτή η συμπαγής και συγκεντρωτική εξουσία ήταν ασφαλώς πιο αποτελεσματική ως προς τον στόχο του ελέγχου των θεσμών που χρειαζόταν ο πρωθυπουργός για να διατηρήσει την παντοδυναμία του και κανένας άλλος μέσα στο κόμμα του δεν είχε εξουσία και ουσιαστική αρμοδιότητα. Αλλά στο κόμμα του ας έκανε ό,τι ήθελε, εφόσον το ανεχόντουσαν οι βουλευτές και οι υπουργοί του. Το πρόβλημα είναι ότι αυτό επεκτάθηκε σε όλους τους πολιτειακούς θεσμούς.

4. Ακόμα και στις μονοκομματικές κυβερνήσεις όταν λειτουργούν οι θεσμοί (το κοινοβούλιο, το υπουργικό συμβούλιο, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, τα κόμματα της αντιπολίτευσης, οι ανεξάρτητες Αρχές, η ανεξάρτητη Δικαιοσύνη, ο τύπος) η κυβερνητική εξουσία έχει αντίβαρα και δεν παρεκτρέπεται σε αλαζονική και αυταρχική διακυβέρνηση. Στην Ελλάδα, ωστόσο,  την τελευταία εξαετία, όλοι αυτοί οι θεσμοί, που είναι πυλώνες μιας δυτικής δημοκρατίας, έχουν υποβαθμιστεί διότι οι πολιτικές περιστάσεις (ανυπαρξία αντιπολίτευσης και κινδύνου να χαθεί η εξουσία) επιτρέπουν στον πρωθυπουργό να κυβερνά κατά το δοκούν και συμφέρον του.

5. Οι κυβερνητικοί βουλευτές δεν τολμούν να διαφωνήσουν με τον παντοκράτορα και υπακούνε σαν διορισμένοι. Το υπουργικό συμβούλιο υπάρχει για συμβολικούς λόγους. Οι υπουργοί υπάρχουν για να διεκπεραιώνουν τις αποφάσεις του Μαξίμου και να αλλάζουν όταν κάτι πρέπει να γίνει για τις εντυπώσεις. Πρόεδροι της Δημοκρατίας εκλέγονται ή διορίζονται άνθρωποι χωρίς πολιτικό βάρος, απλώς γιατί το προβλέπει το Σύνταγμα. Οι ανεξάρτητες Αρχές λειτουργούν όσο δεν αγγίζουν την κυβέρνηση οι αποφάσεις τους. Ο τύπος έχει ικανοποιηθεί οικονομικά και έχει συμμαχήσει με το Μαξίμου για να μας χειραγωγεί κατάλληλα προς πολιτικό όφελος του «επιτελικού κράτους»  (και όταν γράφω οικονομικά εννοώ και στις δουλειές των ιδιοκτητών των μέσων ενημέρωσης, οι οποίοι συμπτωματικά είναι κυρίως εφοπλιστές ή εργολάβοι).

6. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης, πέραν των δικών τους εγγενών αδυναμιών, δυσκολεύονται να σηκώσουν κεφάλι έχοντας απέναντι τους την συντριπτική πλειονότητα των καναλιών και εφημερίδων. Μόνο αν ενοχληθεί κανένας από τη μοιρασιά που κάνει ο Μητσοτάκης θα βγει να γράψει κάτι αντικειμενικό, κι αυτό μέχρι να στείλει το Μαξίμου αγγελιοφόρο να «σάσει τη δουλειά».

7. Για τη Δικαιοσύνη τι να πει κανείς! «Ήτανε στραβό το κλήμα το έφαγε και ο γάιδαρος». Στον Άρειο Πάγο και το Συμβούλιο Επικρατείας μην το συζητάτε. Αν μια κυβέρνηση ελέγχει τους θεσμούς, δεν θα βγάλει ο Άρειος Πάγος τα κάστανα από τη φωτιά. Και όταν λέμε Άρειος Πάγος  ή Συμβούλιο Επικρατείας εννοούμε τα πρόσωπα που τα απαρτίζουν. Έχουν καριέρες, φιλοδοξίες, μέλλον στις διάφορες θέσεις μετά τη συνταξιοδότηση, εξαρτήσεις. Μην πω άλλα. Οι υπόλοιποι δικαστές των Πρωτοδικείων και Εφετείων προσπαθούν να βρουν ποιος νόμος ισχύει ανάμεσα σε δεκάδες που έχουν αλλάξει από το 2019 την ώρα που «τρώνε το ξύλο» από την κοινή γνώμη λόγω της ανοργανωσιάς.

8. Έτσι θα πήγαινε η κατάσταση με πλήρη έλεγχο των πάντων, αν δεν συνέβαινε ένα γεγονός που άλλαξε τον ρου της ελληνικής μικροιστορίας. Και αυτό το γεγονός δεν είναι μόνο αυτό καθεαυτό το δυστύχημα των Τεμπών, αλλά το ότι κάποιες οικογένειες των θυμάτων «τράξηξαν μια χαρακιά». Τώρα δεν επρόκειτο για μείωση μισθών και συντάξεων, ούτε για τους πλειστηριασμούς πρώτης κατοικίας. Τώρα πρόκειται για ηθικό και αξιακό ζήτημα: α) Δεν μπορείτε να είστε τόσο άχρηστοι που να βάζετε χωρίς ηλεκτρονικά μέσα αποτροπής  δύο τρένα αντίθετα στην ίδια γραμμή. β) Δεν χειροκροτάς τον υπεύθυνο υπουργό, ούτε τον ξαναεκλέγεις πανηγυρικά. γ) Δεν αλλοιώνεις το χώρο του μεγαλύτερου εγκλήματος με 57 νεκρούς και 180 τραυματίες και δεν πετάς τους σορούς στα χωράφια (για κάποιο λόγο που δεν είναι προφανής αλλά είναι προφανές ότι υπάρχει). δ) Δεν λες στους συγγενείς να κλαίνε βουβά, ούτε να πάνε στην εκκλησία για παρηγοριά. ε)   Δεν λες ό,τι πει η Δικαιοσύνη, ενώ την δικαιοσύνη για τα κυβερνητικά στελέχη την απονέμει η κυβερνητική σου πλειοψηφία που κάνει αστείες εξεταστικές επιτροπές. Μην γράψω άλλα.

9. Για αυτούς τους λόγους συμβαίνουν όσα συμβαίνουν. Ο κόσμος μέχρι που έμαθε όλα αυτά μια χαρά εξέλεγε τον Μητσοτάκη, ακόμα και μετά το δυστύχημα. Δεν είχε προηγούμενα μαζί του. Όμως δεν ήξερε την αλήθεια.  Μετά που συνειδητοποίησε το μέγεθος και την ένταση του εγκλήματος σε όλη του την έκταση βγήκε στους δρόμους. Γιατί δεν μπορούν κάποιοι λίγοι να ευθύνονται για την ανείπωτη τραγωδία και να μας κοροϊδεύουν μέσα στα μούτρα μας. Αν δεν υπήρχαν οι συγγενείς των θυμάτων να σκαλίσουν την υπόθεση, εμείς θα κοιμόμασταν το ύπνο του δικαίου ακόμη. Ευτυχώς που ο πόνος τους, αλλά και η επιμονή και αποφασιστικότητα τους, μας άνοιξε τα μάτια. Τους οφείλουμε πολύ περισσότερα από όσα νομίζουμε.  Για το μέλλον μας και των παιδιών μας βγαίνουμε στους δρόμους και τις πλατείες, χωρίς κόμματα και πολιτικές σκοπιμότητες.

*Ο Γιώργος Στειακάκης είναι δικηγόρος παρ'Αρείω Πάγω