Δυστυχώς η χώρα μας βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις του ευρωπαϊκού χάρτη Δωρεάς Οργάνων και Μεταμοσχεύσεων, ενώ τα τελευταία χρόνια η δραματική μείωση των αξιοποιούμενων δοτών έχει οδηγήσει και σε αντίστοιχη μείωση των μεταμοσχεύσεων.
Ο ΕΟΜ ανέλαβε την ευθύνη ανάπτυξης του μεταμοσχευτικού προγράμματος τις χώρας μας στις αρχές τις δεκαετίας του 2000, με μόλις 40 δότες το έτος (3,6 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού – α.ε.π.) και 97 μεταμοσχεύσεις οργάνων ετησίως. Κατόπιν ετών προσπαθειών, το 2008 οι δότες οργάνων έφτασαν τους 98 (8,9 δότες α.ε.π.) και οι μεταμοσχεύσεις από αποβιώσαντα δότη τις 266. Για το έτος 2015, οι δότες διαμορφώθηκαν σε 39 (2,7 α.ε.π.) και οι μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων από πτωματικό δότη τις 91 και από ζώντα δότη τις 35.
Το 2016 οι αποβιώσαντες δότες έφτασαν τους 51 και οι μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων ήταν 102 από πτωματικό δότη και 49 από ζώντα. Σύμφωνα με τα στοιχεία μέχρι 8 Μαΐου 2017, έχουμε 24 αποβιώσαντες δότες με 58 μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων και 22 μεταμοσχεύσεις από ζώντες δότες.
Αντίστοιχα στην Ευρώπη, ο μέσος ευρωπαϊκός είναι στους 20 δότες α.ε.π., ενώ υπάρχουν χώρες που αξιοποιούν 35 δότες α.ε.π. και ως εκ τούτου πραγματοποιούν χιλιάδες μεταμοσχεύσεις.
Αξίζει μόνο να αναφερθεί ότι από το 2001 οι αναφερθέντες εγκεφαλικοί θάνατοι έφτασαν μέχρι το 2014 στους 1.720 και από αυτούς αξιοποιήθηκαν για μεταμόσχευση μόνο 932. Ενώ οι μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων από το 2001 μέχρι το 2014 από πτωματικούς δότες έφτασαν στο σύνολό τους τις 2.205 και μαζί με τους ζώντες δότες έφτασαν τις 3.023.
Δότες/εκατομμύριο πληθυσμού στην Ευρώπη
Η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Μεταμοσχεύσεων στην Ουρολογία, αναφερόμενη στα επίσημα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σημειώνει ότι σε χειρότερη ακόμη θέση από την Ελλάδα είναι η Ρωσία με 3,3 δότες/εκατομμύριο πληθυσμού, ενώ χώρες όπως η Ισπανία με 35,7 δότες/ εκατομμύριο πληθυσμού, η Κροατία με 35,1 δότες, η Τουρκία με 32,4 δότες, η Πορτογαλία με 27,3 δότες, η Γαλλία με 25,3 δότες και στην Ιταλία με 22,7 δότες δίνουν το καλό παράδειγμα.
Στη μέση τη λίστας φιγουράρουν χώρες όπως η Σουηδία με 19,6 δότες, η Κύπρος με 17 δότες, η Ολλανδία με 16,8 δότες, η Αγγλία με 16,5 δότες, η Πολωνία με 15,5 δότες, η Ελβετία με 14,3 δότες και η Γερμανία με 10,4 δότες/εκατομμύριο πληθυσμού.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σε χώρες όπως η Ισπανία για παράδειγμα οι κάτοικοι είναι όλοι δυνητικά δότες, εκτός και οι ίδιοι επιλέξουν το αντίθετο. Ενώ, αντίθετα στη Γερμανία κανείς δεν είναι δότης, εκτός και αν το επιλέξει και το δηλώσει ο ίδιος.
Ανεπάρκεια του συστήματος Υγείας
Αναζητώντας τις αιτίες της κάμψης, αυτές εντοπίζονται κυρίως στη δυσλειτουργία του συστήματος υγείας, υποσύστημα του οποίου είναι και αυτό των μεταμοσχεύσεων, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, ο Πρόεδρος του ΕΟΜ Ανδρέας Καραμπίνης. Σύμφωνα με τον κ. Καραμπίνη, η Δωρεά Οργάνων στη συνείδηση του κόσμου παραμένει ως μία πράξη άμεσα συνδεδεμένη με αλτρουιστικά συναισθήματα και εκφράζει την ανάγκη για συνοχή & αλληλοϋποστήριξη των ανθρώπων μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι, όμως η ανεπάρκεια του συστήματος υγείας να μετουσιώσει τη «διάθεση προσφοράς» των πολιτών σε «πράξη δωρεάς», συχνά ακυρώνει τη διάθεση αυτή.
Όπως λέει, στις προτεραιότητες του Οργανισμού είναι η αύξηση της διαθεσιμότητας οργάνων προς μεταμόσχευση. Όμως για να επιτευχθεί αυτό, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η υποστήριξη των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας (Μ.Ε.Θ.) από τη πολιτεία, για τη διευκόλυνση του σημαντικού έργου τους, και κυρίως η επάρκεια κλινών σε αυτές, πρωτίστως για τους ασθενείς με ελπίδες επιβίωσης, αλλά και για τους δυνητικούς δότες οργάνων. Παράλληλα με αυτά, απαραίτητη είναι η ανάπτυξη προγραμμάτων ποιοτικού ελέγχου των διαδικασιών δωρεάς και μεταμόσχευσης, η ενίσχυση της αξιοπιστίας του συστήματος μεταμοσχεύσεων στη κοινή γνώμη, η διεύρυνση της «δεξαμενής» των δοτών οργάνων, η ενίσχυση των μονάδων μεταμόσχευσης, η περαιτέρω ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού και η βελτίωση της προσβασιμότητας και της σωστής πληροφόρησης των ασθενών για τη θεραπεία μέσω της μεταμόσχευσης.
Για να πραγματοποιηθούν όλα αυτά, χρειάζεται η έμπρακτη υποστήριξη του συστήματος μεταμοσχεύσεων της χώρας μας, ενός συστήματος που, όπως τονίζει ο κ. Καραμπίνης, πέρα από το κοινωνικό όφελος που προσφέρει, θεραπεύοντας ασθενείς, είναι υπερ-ανταποδοτικό οικονομικά και μπορεί να αποφέρει ετησίως εξοικονόμηση οικονομικών πόρων που υπερβαίνει τα 20.000.000 ευρώ.
Λίστες αναμονής για μεταμόσχευση στην Ελλάδα
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων, οι Λίστες Αναμονής για Μεταμόσχευση από Αποβιώσαντα Δότη υπάρχουν μόνο για τα εξής συμπαγή όργανα: Νεφρό, Ήπαρ, Καρδιά.
Αυτή τη χρονική περίοδο υπάρχουν:
157 ασθενείς εν αναμονή ηπατικού μοσχεύματος,
34 ασθενείς εν αναμονή καρδιακού μοσχεύματος και
1.214 ασθενείς εν αναμονή νεφρικού μοσχεύματος.
Οι μεταμοσχεύσεις στην Ελλάδα
Να σημειωθεί ότι αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα έχουμε σε λειτουργία 5 Μονάδες Μεταμόσχευσης Νεφρού, 1 Μονάδα Μεταμόσχευσης Ήπατος και 1 Μονάδα Μεταμόσχευσης Καρδιάς.
Στην Ελλάδα πραγματοποιούνται:
Μεταμοσχεύσεις Νεφρού από Ζώντα και Αποβιώσαντα Δότη
Μεταμοσχεύσεις Ήπατος Ενηλίκων από Αποβιώσαντα Δότη,
Μεταμοσχεύσεις Καρδιάς Ενηλίκων από Αποβιώσαντα Δότη.
Δεν πραγματοποιούνται:
Παιδιατρικές Μεταμοσχεύσεις Ήπατος,
Ζώσες Μεταμοσχεύσεις Ήπατος,
Παιδιατρικές Μεταμοσχεύσεις Καρδιάς,
Μεταμοσχεύσεις Πνευμόνων (παρ' ότι υπάρχει η σχετική άδεια στο ΓΝΘ Γ. Παπανικολάου, το πρόγραμμα όμως μέχρι στιγμής δεν έχει καταστεί εφικτό να ξεκινήσει),
Εντέρου,
Παγκρέατος και Νησιδίων.
