Πώς ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται την ίωση για να σας αναγκάσει να κρεβατωθείτε

Δεν είναι η ίδια η γρίπη που σας κάνει να χάνετε την όρεξή σας και να θέλετε να απομονωθείτε στο κρεβάτι: είναι ο εγκέφαλος που αντιδρά στη λοίμωξη και δίνει εντολή να αλλάξετε τη συμπεριφορά σας.

Νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο έγκριτο περιοδικό Nature δείχνει τώρα να προσφέρει την πρώτη πειστική εξήγηση για αυτή την αλλαγή συμπεριφοράς: πειράματα σε ποντίκια αποκαλύπτουν ότι μια ομάδα εξειδικευμένων νευρώνων που βρίσκεται στον φάρυγγα αντιλαμβάνεται τη λοίμωξη και στέλνει σήμα στον εγκέφαλο.

Μέχρι σήμερα «δεν ήταν σαφές πώς ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει λοίμωξη» λέει στον δικτυακό τόπο του Nature ο Στίβεν Λίμπερλις, νευροεπιστήμονας του Χάρβαρντ και μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Προηγούμενες μελέτες είχαν δημιουργήσει την υποψία ότι η αλλαγή της συμπεριφοράς που πυροδοτεί η ασθένεια οφείλεται στην προσταγλαδίνη PGE2, ουσία που παράγεται από τους μολυσμένους ιστούς και λειτουργεί ως χημικό σινιάλο.

Για παράδειγμα, η ασπιρίνη και ή ιβουπροφαίνη, αναλγητικά φάρμακα που εμποδίζουν τη σύνθεση των προσταγλαδινών, μπλοκάρουν την απώλεια της όρεξης και την ακινησία που συνδέονται με την ίωση.

Το ερώτημα όμως είναι πώς το χημικό αυτό μήνυμα φτάνει μέχρι τον εγκέφαλο. Μέχρι σήμερα, η κρατούσα άποψη ήθελε την προσταγλαδίνη να ταξιδεύει μέσω της κυκλοφορίας του αίματος μέχρι τον εγκέφαλο, όπου ενεργοποιεί συγκεκριμένα κέντρα που τροποποιούν τη συμπεριφορά των ασθενών.

Ποντίκια που νομίζουν ότι είναι υγιή

Η νέα μελέτη διαψεύδει αυτή την υπόθεση, καθώς δείχνει ότι τα ποντίκια με γρίπη αλλάζουν συμπεριφορά ακόμα κι αν έχουν τροποποιηθεί γενετικά ώστε να μην διαθέτουν υποδοχείς της προσταγλαδίνης PGE2 στον εγκέφαλο.

Για να λύσουν το μυστήριο, οι ερευνητές πειραματίστηκαν με ποντίκια στα οποία απουσίαζαν οι υποδοχείς του PGE2 σε άλλες περιοχές του σώματος.

Διαπίστωσαν έτσι ότι η απάντηση βρίσκεται σε μια ομάδα νευρώνων που βρίσκονται στον λαιμό. Ποντίκια από τα οποία απουσιάζουν οι υποδοχείς PGE2 από αυτά τα συγκεκριμένα κύτταρα δεν συμπεριφέρονται σαν άρρωστα όταν προσβάλλονται από γρίπη, έδειξαν τα πειράματα.

Όπως αναφέρουν οι ερευνητές, οι νευρώνες αυτοί συνδέονται απευθείας στο στέλεχος του εγκεφάλου, ακριβώς πάνω από τον νωτιαίο μυελό, μια περιοχή που παίζει κρίσιμο ρόλο στη ρύθμιση των ζωτικών λειτουργιών.

Όπως εξηγεί ο Λίμπερλις στον δικτυακό τόπο του Science, ο μηχανισμός αυτός επιτρέπει στον εγκέφαλο να αντιλαμβάνεται πού βρίσκεται η λοίμωξη, κάτι που δεν θα συνέβαινε αν οι προσταγλαδίνη επιδρούσε απευθείας στον εγκέφαλο.

Αυτό αφήνει έτσι ανοιχτό το ενδεχόμενο να υπάρχουν αντίστοιχοι νευρώνες σε άλλες περιοχές του σώματος που αντιλαμβάνονται διαφορετικές λοιμώξεις. Για παράδειγμα, νευρώνες στο πεπτικό σύστημα θα μπορούσαν να ανιχνεύουν ιώσεις του γαστρεντερικού συστήματος για να προκαλέσουν ναυτία, λένε οι ερευνητές.

Η μελέτη εξηγεί μεν το μυστήριο, δημιουργεί ωστόσο ένα νέο παράδοξο: όταν οι ερευνητές μπλόκαραν τον μηχανισμό που ενημερώνει τον εγκέφαλο, τα ποντίκια ήταν λιγότερο πιθανό να πεθάνουν από γρίπη.

Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι η αλλαγή της συμπεριφοράς που προκαλείται από την ασθένεια εξελίχθηκε για να ευνοεί την επιβίωση, επειδή για παράδειγμα η απώλεια της όρεξης στερεί την τροφή από τον παθογόνο παράγοντα.

Σύμφωνα με τον Λίμπερλες, μια πιθανή εξήγηση είναι ότι η αλλαγή της συμπεριφοράς δεν βοηθά στην περίπτωση της γρίπης, μπορεί όμως να βοηθά σε άλλες λοιμώξεις. Μια άλλη εξήγηση είναι ότι συμπεριφορές όπως η ακινησία περιορίζουν τη διασπορά του ιού σε συγγενείς του ασθενούς, κάτι που θα είχε νόημα από εξελικτική άποψη.

Απάντηση θα μπορούσε να δοθεί από τις νέες μελέτες που σχεδιάζουν οι ερευνητές. Μεταξύ άλλων θα εξετάσουν αν οι νευρώνες του φάρυγγα αντιλαμβάνονται κι άλλους παθογόνους παράγοντες εκτός από τον ιό της γρίπης, καθώς και το εάν παρόμοιες ομάδες νευρώνων υπάρχουν σε άλλα σημεία του σώματος.