Της Ελένης Βακεθιανάκη
Από τους δέκα πιο μεταφρασμένους Έλληνες συγγραφείς, πολυγραφότατος και πολυβραβευμένος στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ο Βασίλης Βασιλικός δεν χρειάζεται συστάσεις. Χιουμορίστας και συγχρόνως διεισδυτικός, μιλά για το σήμερα, την εικονική πραγματικότητα και τα fake news, με την ίδια ευκολία που αναλύει την ταραγμένη δεκαετία του ’60 και ότι σηματοδότησε.
Στην κηδεία του Καζαντζάκη
Θα βρεθεί στο Ηράκλειο το 1957 για έξι μήνες, ως δόκιμος στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών. «Οταν πέθανε ο Νίκος Καζαντζάκης, μας απαγόρευσαν να βγούμε από το στρατόπεδο για να μην πάμε στην κηδεία του. Τέσσερις, με τα πολιτικά, πηδήξαμε τα σύρματα και πήγαμε στην κηδεία του μεγάλου συγγραφέα, ο ποιητής Τάσος Γούσος, ο Άρης Φακίνος, ο Διαμαντής Φλωράκης κι εγώ. Βέβαια, κάποιος μας κάρφωσε και βρεθήκαμε την επομένη στον διοικητή όπου έπεσαν οι ποινές οι ανάλογες. Τότε η Σχολή ήταν πολύ αυστηρή. Η μόνη μας έξοδος ήταν στην πόλη του Ηρακλείου, που δεν μοιάζει με τη σημερινή. Έχω όμως ξανάρθει αρκετές φορές, έχω φίλους που αγαπώ πολύ, κυρίως στην Αγ. Γαλήνη» ανέφερε μιλώντας στον Σκάι Κρήτης 92,1.
Η Χούντα και το «Ζ»
Αναφερόμενος στο εμβληματικό βιβλίο του «Ζ», επισημαίνει ότι βοηθήθηκε από τις συγκυρίες. «Βγήκε τον Νοέμβριο του 1966, πέντε μήνες πριν τη Χούντα οπότε μετά πήρε μια άλλη διάσταση. Χωρίς τη Χούντα, το βιβλίο θα ήταν πάντα ένα βιβλίο που απλά αναφερόταν σ’ αυτήν τη στημένη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Δυο χρόνια μετά, που έγινε και η καταπληκτική ταινία από τον Κώστα Γαβρά, η φήμη του βιβλίου έφτασε σε δυσθεώρητα ύψη παγκοσμίως. Όπως έγινε και με τον «Ζορμπά» του Καζαντζάκη.
’60: Δεκαετία πολιτικών δολοφονιών
Ήταν, ωστόσο, καταλυτική η επαναστατική ατμόσφαιρα εκείνης της περιόδου; «Η δεκαετία του ’60 ήταν δεκαετία πολιτικών δολοφονιών. Λαμπράκης και μετά ο Σωτήρης Πέτρουλας, ο Τζον Φιτζέραλντ Κέννεντι, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, με φόντο πάντα τον πόλεμο στο Βιετνάμ για τον οποίο έγιναν εκρηκτικές εξεγέρσεις. Δεν ήταν μόνο ο Μάης του ’68, που μας έχουν ζαλίσει και στην Ελλάδα τελευταία. Παντού στον κόσμο έγιναν έντονες φοιτητικές εξεγέρσεις και όλο αυτό ήταν ένα προμήνυμα ότι μπαίνουμε-και μπήκαμε-σε μια νέα περίοδο, που έφερε τη σημερινή κατάληξη» τονίζει γελώντας με νόημα. «Όλα τα όνειρα, οι επιθυμίες της δεκαετίας του ’60, δεν υλοποιήθηκαν γιατί ο καπιταλισμός είναι πολύ έξυπνος και ευέλικτος. Κατάφερε να αφομοιώσει ένα μέρος αυτής της επαναστατικότητας, να την αποδυναμώσει προς ίδιον όφελος όπως και η στάση του ανύπαρκτου υπαρκτού σοσιαλισμού της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία είχε μετά τον Χρουστσόφ μια γραμμή βαθέως ύπνου. Με τη μούμια Μπρέζνιεφ, δεν κινιόταν φύλλο σε όλο το ανατολικό μπλοκ. Για τι θα πάλευαν οι άνθρωποι; Να ανατρέψουν το καπιταλιστικό καθεστώς ια να γίνει τι; Το πλήρες ξεχαρβάλωμα που βλέπαμε στο μπλοκ αυτό;» επισήμανε.
Όχι επαναστάτης αλλά επαναστατημένος
Η εποχή, συνεπώς, καθόρισε και την ανθρώπινη δράση και συμμετοχή. «Ναι, ήταν μια δεκαετία που δεν μπορούσες να μείνεις αμέτοχος στα κοινά. Από τις εκλογές της βίας και νοθείας του ’61 άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για τη λεγόμενη δεξιά του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Η δολοφονία Λαμπράκη ήταν ο σπινθήρας που δρομολόγησε πιο γρήγορα τα θετικά και αρνητικά γεγονότα που ακολούθησαν. Το θετικό ήταν ότι για πρώτη φορά η Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου γίνεται κυβέρνηση, ακολουθεί η αποστασία και η χούντα. Γινόσουνα λοιπόν, όχι επαναστάτης αλλά επαναστατημένος όπως έλεγε ο Καμύ, λόγω των γεγονότων που ήταν πάρα πολύ κραυγαλέα στην ωμότητά τους.
Η Ευρώπη πρόδωσε τα ιδανικά της
Ο Βασίλης Βασιλικός διαπιστώνει, ωστόσο, τις ματαιώσεις που προέκυψαν τις επόμενες δεκαετίες τονίζοντας ότι η ίδια η Ευρώπη έχει προδοθεί. Ότι έχει οπισθοχωρήσει ενώ έδειχνε ότι θα προχωρούσε μπροστά. «Αυτό με ανησυχεί γιατί υφιστάμεθα τις ανακατατάξεις και βλέπουμε ότι η Ευρώπη πρόδωσε τα ίδια της τα ιδανικά. Τον προηγούμενο αιώνα διαλύθηκε από δύο φρικτούς πολέμους, ανασυγκροτήθηκε, έφτιαξε νέο πρόσωπο γα να πάει εκεί που ήταν ταγμένη, μόνη της, χωρίς τις αποικίες που εκμεταλλευόταν. Διακρίνεται για τον πολιτισμό της, που ξεκίνησε από την αρχαία Ελλάδα και για το δίκαιό της που διαμόρφωσε η ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Όμως αυτά τα μεγάλα επιτεύγματα καταλύθηκαν τα τελευταία 15 χρόνια και ζούμε μια κατάσταση που δεν ξέρουμε ποιος την κινεί για να μπορέσουμε να τον πολεμήσουμε» αναφέρει.
Μία λέξη είναι χίλιες εικόνες
Όσο για την τεχνολογία και πόσο σημασία δίνουμε στις λέξεις, ο Βασίλης Βασιλικός ξεκαθαρίζει ότι «έως τώρα λέγαμε, μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις. Όμως με τον πληθωρισμό των εικόνων , τα fake news και τους διαδικτυακούς νεωτερισμούς, λέμε πλέον ότι μία λέξη είναι χίλιες εικόνες. Αυτή είναι η δύναμη που ξαφνικά απέκτησε η λέξη μετά τη μετατροπή της σε εικόνα αλλά και πόσο αυτή η εικόνα είναι πλέον προδοτική της πραγματικότητας καθώς είναι μανιπιουλαρισμένη. Όπως πολλές λέξεις έχασαν τη σημασία τους μέσα στον χρόνο, επειδή αλλιώς ξεκινήσανε κι αλλιώς καταλήξανε, τώρα το ίδιο συμβαίνει με τις εικόνες, που ξεκίνησαν ως απεικόνιση της πραγματικότητας και τώρα είναι απεικόνιση της εικονικής πραγματικότητας» κατέληξε.
*Ο Βασίλης Βασιλικός θα μιλήσει στο Πνευματικό Κέντρο Καλεσσών, στα Άνω Καλέσσα, αύριο Σάββατο 9 Ιουνίου, στις 8 το βράδυ. Το θέμα που θα αναλύσει είναι «Τεχνολογία και Λογοτεχνία - Ο ρόλος της τέχνης σε μια εποχή κρίσης».
