«Σαράντα φας, σαράντα πιείς, σαράντα δώσε για την ψυχή»

Της Ελένης Μπετεινάκη

Συνεχίζοντας το καλαντάρι μας για τον Μάρτη σταματάμε στην σημερινή ημερομηνία που είναι αφιερωμένη στους  Άγιους Σαράντα.

Ο αριθμός Σαράντα είναι ιερός στη συνείδηση του λαού μας. Συνηθιζόταν  να τρώνε εκείνη την ημέρα οι σαραντόπιτες, δηλαδή πίτες με 40 φύλλα ή 40 τηγανίτες ή φαγητά από 40 ειδών χόρτα ή όσπρια που τα μοιράζουν για την ψυχή των ζωντανών.

«Σαράντα φας, σαράντα πιείς, σαράντα δώσε για την ψυχή».

Οι γυναίκες πάλι εκείνη την ημέρα ξεχύνονται στην εξοχή για να μαζέψουν χόρτα και να μαγευτούν τα σώματά τους από τον ανοιξιάτικο ήλιο και την επαφή με την βλάστηση.

Σε διάφορα μέρη της Ελλάδας συνήθιζαν να καίνε τα σκουπίδια και να πηδούν τη φωτιά για να κάψουν τους ψύλλους και τα φίδια. 

Στην Ορεινή Ολυμπία μαζεύουν το «σαραντολάχανο», σαράντα είδη αυτοφυών χορταρικών που φυτρώνουν αυτήν την εποχή δίπλα στα νεαρά στάρια. Μάλιστα αν καταφέρουν και τα μαζέψουν και τα χωρέσουν  μέσα στην παλάμη του ενός χεριού, είναι καλός οιωνός για τυχερά μαντέματα.  Κι όταν τελειώσει το μάζεμα ξεκινά ο κυκλικός χορός 

Στη Μεσσημβρία πάλι τα κορίτσια κεντούσαν με σαράντα κλωστές, οι άνδρες έπιναν σαράντα ποτά, κερνούσαν άλλα σαράντα και έλεγαν και σαράντα ψέματα… 

Στη Σητεία φύτευαν δέντρα, κλήματα και λουλούδια γιατί πίστευαν πως μόνο τούτη τη μέρα πιάνουν. Τότε αποκόβουν και τα αρνιά. 

Στην Θράκη και την Κρήτη σπέρνουν βασιλικό για να γίνει φουντωτός και σαραντάκλωνος. Στα Φάρασα της Καππαδοκίας τρώγανε ζοχό για να μην τους ακουμπούν τα φίδια και οι σαύρες.

Σ΄όλη σχεδόν την Κρήτη συνήθιζαν την ημέρα των Αγίων Σαράντα να λειτουργούν τον μεταξόσπορο στην εκκλησιά ή να τον σαραντίζουν. 

Στην Μεσαρά έπαιρναν νερό από 40 κύματα και το διατηρούσαν όλο το χρόνο σε ένα μπουκάλι. Το χρησιμοποιούσαν για να ραντίσουν τους κήπους και να μεγαλώνουν τα φυτά πιο γρήγορα. 

Οι  Άγιοι Σαράντα είναι οι αμπελουργοί της λαϊκής παράδοσης. Είναι νέοι, γεροδεμένοι, με λεπτά χαρακτηριστικά και ευγενικές φυσιογνωμίες. Είναι γνωστός ο μύθος που θέλει τον γέροντα γεωργό να μην πηγαίνει στην εκκλησία την ημέρα της γιορτή τους αλλά στο αμπέλι του προκειμένου να το σκάψει. Αδύναμος όμως από τα χρόνια είναι αδύνατο να κάνει καμία δουλειά και τότε εμφανίζονται από το πουθενά σαράντα παλικάρια που σκάβουν, σκαλίζουν και περιποιούνται το χωράφι του που όταν πια φτάνει το καλοκαίρι αποδίδει τους καλύτερους  καρπούς. Αυτό γινόταν για δύο συνεχόμενα χρόνια. Τον τρίτο χρόνο ο γέρος πονηρά σκεπτόμενος πηγαίνει  πάλι στις 9 του Μάρτη στο χωράφι του και …περιμένει. Τότε εμφανίζονται τα παλικάρια μόνο που τούτη τη φορά τον κάνανε μαύρο στα πλευρά και ξερίζωσαν το αμπέλι κι  ο λόγος ήταν η πονηράδα και η εξαπάτηση τους από τον γέρο.

Τον ουρανό να κοιτάτε, τα χρώματα που γεμίζουν φως κι ομορφιά την ψυχή!

ΠΗΓΕΣ :

Κυριακίδου – Νέστορος  Άλκη ,Οι 12 μήνες ,Τα λαογραφικά, εκδ. Μαλλιάρης Παιδεία, Θεσσαλονίκη 1982

Λουκάτος Δημήτρης, «Πασχαλινά και της Άνοιξης»,Φιλιππότης, 1980

Γ.Α. Μέγα « Ελληνικαί εορταί και έθιμα της λαϊκής λατρείας »,Αθήνα 1963