Τα θέματα που περιλαμβάνει το «Σύνταγμα» μιας οικογενειακής επιχείρησης

Γράφει ο Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου*

Η διεθνής βιβλιογραφία, υποδεικνύει στις επιχειρήσεις που επιθυμούν να δημιουργήσουν το δικό τους σύνταγμα, να συμπεριλάβουν μερικά, αν όχι όλα, από τα θέματα που ακολουθούν: 

1. Σύνθεση για τα όργανα διοίκησης της οικογενειακής επιχείρησης και κανόνες συμπεριφοράς των μελών της οικογένειας που συμμετέχουν σ’ αυτά. 
2. Ηγεσία και σχέδια διαδοχής. 
3. Πρόσληψη, αποζημίωση, αξιολόγηση και τερματισμός της συνεργασίας με την οικογενειακή επιχείρηση των εργαζομένων οι οποίοι είναι ταυτόχρονα και μέλη της οικογένειας. 
4. Αναγνώριση, ανάπτυξη, εκπαίδευση, διορισμός, αξιολόγηση και λήξη της χρονικής διάρκειας διαχείρισης και της θητείας των μελών των διαφόρων οργάνων διοίκησης της οικογενειακής επιχείρησης. 
5. Πολιτικές που αφορούν την επικοινωνία και τη διακίνηση της πληροφορίας μεταξύ των μελών που ασκούν διοίκηση στην οικογενειακή επιχείρηση, τόσο των επαγγελματιών (δηλαδή αυτών που δεν είναι μέλη της οικογενειακής επιχείρησης) όσο και των μελών της οικογενειακής επιχείρησης. 
6. Διεργασίες και διαδικασίες που αφορούν στην επίλυση των διαφορών μεταξύ των μελών της οικογένειας. 
7. Δικαιώματα και υποχρεώσεις των μετόχων και σχετικές διατάξεις που αφορούν στην κατοχή μετοχών, συμπεριλαμβανομένων των ωφελημάτων που είναι στη διάθεση των μετόχων της οικογένειας που δεν δραστηριοποιούνται/απασχολούνται στην οικογενειακή επιχείρηση. 
8. Κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη συνταξιοδότηση των μελών της οικογένειας που εργάζονται στην οικογενειακή επιχείρηση, συμπεριλαμβανομένου του καθορισμού της ηλικίας συνταξιοδότησης και άλλα συναφή θέματα. 
9. Συμφωνία αγοράς και πώλησης μετοχών της οικογενειακής επιχείρησης, δηλαδή καθορισμός διαδικασιών και πολιτικών που περιλαμβάνουν και καθορίζουν λεπτομέρειες ως προς ορισμένα συμβάντα όπως ο θάνατος, η αναπηρία και η αποχώρηση κάποιου μετόχου. 
10. Κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την πώληση της επιχείρησης ή άλλων στρατηγικών εξόδου από τον κλάδο.  
11. Πολιτικές που σχετίζονται με προγαμιαίες συμφωνίες και με το σχεδιασμό διανομής της περιουσίας.  
12. Πολιτικές σχετικά με την παροχή χρηματοδοτικής υποστήριξης από την επιχείρηση στα μέλη της οικογένειας. 
13. Πολιτικές που αφορούν στην κυριότητα και διαχείριση μετοχών της οικογενειακής επιχείρησης από μη μέλη της οικογένειας. 
14. Διαδικασίες για την τροποποίηση του συντάγματος. 

Με άλλα λόγια, το «Σύνταγμα» μιας οικογενειακής επιχείρησης θα πρέπει να προσεγγίζει τα ακόλουθα μεγάλα θέματα: 

• Τον τρόπο επίλυσης συγκεκριμένων ζητημάτων της οικογενειακής επιχείρησης. 
• Τον καθορισμό των παραγόντων κλειδιά κατά τη λήψη των αποφάσεων, σύγχρονων και μελλοντικών. 
• Τους λόγους για τους οποίους η οικογένεια επιθυμεί να εξετάσει μελλοντικά ζητήματα. 
• Ποιοι θα περιλαμβάνονται στη λήψη των αποφάσεων και ποιοι επηρεάζονται από αυτές. 
• Πότε πρέπει να εξετάζεται και να αναθεωρείται το «Σύνταγμα».  

Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι το «Σύνταγμα» καθεμιάς οικογενειακής επιχείρησης είναι μοναδικό! Κι αυτό γιατί η κάθε οικογένεια έχει το δικό της σύστημα αξιών, το οποίο τελικά είναι αυτό που «υπαγορεύει» τους κανόνες που διέπουν τη σχέση μεταξύ της οικογένειας και της επιχείρησης. Αυτό προκύπτει από τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της κάθε οικογένειας, από τον πολιτισμό από τον οποίο προέρχεται, από τη φύση του αντικειμένου με το οποίο ασχολείται η οικογενειακή επιχείρηση και από το νομοθετικό πλαίσιο της χώρας στην οποία ζουν τα μέλη της οικογένειας. 

Το «Σύνταγμα» μιας οικογενειακής επιχείρησης προφανώς διαφέρει από οικογενειακή σε οικογενειακή επιχείρηση. Ενδέχεται μάλιστα να ονομάζεται «οικογενειακό καταστατικό», «συμβόλαιο», «πρωτόκολλο», «έκθεση», κλπ. Εκτός από το όνομα, το «Σύνταγμα» μπορεί να διαφέρει και ως προς τη μορφή και ως προς το περιεχόμενο. Σε κάθε περίπτωση όμως, το περιεχόμενο, σε γενικές γραμμές, είναι το ίδιο. 

Εν τέλει, το «Σύνταγμα» δεν είναι τίποτε άλλο από ένα «συμφωνητικό» πρωτίστως και κυρίως ηθικής δέσμευσης, μεταξύ των μελών της οικογένειας!

*Ο Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου, είναι Γενικός Διευθυντής του «ΙΝΣΒΕ», συγγραφέας του πρακτικού οδηγού: «Προετοιμάζοντας τη διαδοχή: πρακτικός οδηγός για προνοητικές οικογενειακές επιχειρήσεις»