Κλιματική Αλλαγή, Πράσινη Ανάπτυξη - Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Γράφει η Μαρία Πιτσικάκη*

Το θέμα των αιολικών πάρκων, σχετικά με το χωροταξικό και την εγκατάσταση βιομηχανικής κλίμακας αιολικών σταθμών ακόμη και σε περιοχές NATURA, έχει βρεθεί στο επίκεντρο τον τελευταίο καιρό.

Είναι πολλές οι δεκαετίες που μιλάμε για την κλιματική αλλαγή, ανησυχούμε για τη φύση, τον πλανήτη και τα κλιματικά φαινόμενα. 

Οι επιστημονικές απόψεις για την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης που γρήγορα μεταβάλλετε,  κατευθύνονται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ΑΠΕ και κυρίως στις ανεμογεννήτριες και αιολικά πάρκα, που στη χώρα μας η ανάπτυξη τους τα τελευταία 20 χρόνια ήταν εντυπωσιακή και η αύξηση αυτή των αιολικών μηχανών αναμένεται να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια. 

Πόσο όμως φιλική προς το περιβάλλον είναι η αιολική ενέργεια, από τις ανανεώσιμες πηγές, απαραίτητη για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής;  Πόσο πραγματικά φιλικές προς το περιβάλλον είναι οι ανεμογεννήτριες, αφού η κατασκευή τους είναι ενεργοβόρα και τα πτερύγια τους κατασκευασμένα από πλαστικό;

Ο ήλιος και ο άνεμος είναι τόσο άφθονος που έχει τη δυνατότητα να καλύψει ολόκληρη την παγκόσμια ενεργειακή ζήτηση αρκετές φορές. 

Κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχει δεσμευτεί να μειώσει τους ρύπους σταδιακά αντικαθιστώντας την χρήση ορυκτών καυσίμων με ΑΠΕ, καταλήγοντας στην πιθανώς αποκλειστική χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας μέχρι το 2050.

Στην Ελλάδα ο εθνικός στόχος εγκατεστημένης ισχύος από ανανεώσιμες πηγές για την κάλυψη εγχώριων αναγκών ενέργειας είναι μέχρι το 2030 να παράγουν 7,05 GW.

Το ερώτημα είναι, αν και κατά πόσο οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΒΑΠΕ ή ΑΠΕ) είναι φιλικές προς το περιβάλλον, αφού σύμφωνα με τους ειδικούς (έρευνα των πανεπιστημίων Ιωαννίνων και Κρήτης, χρηματοδοδτούμενη από του Υπουργείο Περιβάλλοντος)  “εάν λειτουργήσουν όλα τα επενδυτικά σχέδια που βρίσκονται στον χάρτη της ΡΑΕ- 3/2020-  ως προς τις χερσαίες ΑΣΠΗΕ η εγκατεστημένη ισχύς της χώρας θα είναι 43.756 MW ξεπερνώντας τον εθνικό στόχο κατά 6 φορές”  κι όμως συνεχίζεται να ασκούνται πιέσεις για εγκαταστάσεις ανεμογεννητριών. Γιατί;

Η ενεργειακή μετάβαση είναι ζωτικής σημασίας.  Ας τη δούμε όμως κοινωνική ευθύνη και με προσπάθεια η διερεύνηση να ανταποκρίνεται στην επιστημονική πραγματικότητα, γιατί τελικά πόσο ” καθαρή” ενέργεια είναι; Είναι πράσινη πηγή ενέργειας όταν ξεπατώνονται  δάση και δυστυχώς εγκαθίστανται   αιολικά πάρκα και σε περιοχές Natura; Έρευνα του Μαρτίου 2020 ( πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Κρήτης) λέει ότι αν εγκριθούν όλες οι ΑΣΠΗΕ θα υπάρχουν περίπου 5.515 MW ανεμογεννήτριες σε περιοχές Natura 2000 με περίπου το 80% των βουνών παραχωρημένα στις εταιρείες (Γαιοπληροφοριακός χάρτης της ΡΑΕ). 

Το βουνό τσιμεντώνεται, η φύση- ζωή σφραγίζεται  με «εισβολή»  σε δρόμους, κτίρια και θεμέλια από σκυρόδεμα για αρκετά μέτρα μέσα στο έδαφος για να φυτευτούν οι ανεμογεννήτριες!  

Λένε,  «θα μπούνε στις κορυφογραμμές που είναι γυμνές από βλάστηση». Ίσως δεν γνωρίζουν ότι:  Σε όλα τα βουνά στα 1500- 1700 μέτρα αρχίζει η υποαλπική ζώνη και  ότι σε αυτή την ζώνη δίχως δένδρα, σχηματίζεται ο καιρός. Εκεί  σχηματίζονται τα νερά, εκεί  ζει  χλωρίδα και πανίδα, εκεί  ξεκινάει η ζωή του βουνού, της ορνιθοπανίδας, εκεί ζουν οι νυχτερίδες και ουσιαστικά τα αποδημητικά πουλιά και τα αρπακτικά, ακόμη και αυτά τα ελάχιστα που έχουν απομείνει στις ζώνες ειδικής προστασίας ΖΕΠ, εκεί υπάρχει η βιοποικιλότητα, που είναι η ίδια μας η ζωή, είναι το οξυγόνο, το νερό, είναι ο πλανήτης, είναι αυτό που θέλουμε να σώσουμε! Κι όμως  θυσιάζεται στον βωμό – στις φτερωτές- των ΑΠΕ

Αλήθεια οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων τι ρόλο παίζουν; Είναι επιστημονικά εμπεριστατωμένες; Συντάσσονται από αντικειμενικούς ανθρώπους που γνωρίζουν τις ιδιαιτερότητες του κάθε τόπου; Έρχονται σε επικοινωνία με τους κατοίκους της κάθε περιοχής;  Λαμβάνουν υπόψη τις απόψεις τους;

Σε καμία χώρα δεν έχουν εκχωρηθεί τα βουνά, οι τόποι φυσικού κάλλους, οι περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές, οι βιότοποι, οι ιστορικής σημασίας τόποι, οι αρχαιολογικοί τόποι, το ευρωπαϊκό δίκτυο Natura σε εταιρείες ανεμογεννητριών, υδροηλεκτρικών, φωτοβολταϊκών. 

Στην Ελλάδα, το περιβαλλοντικό νομοσχέδιο 2020 καταργεί την προστασία της φύσης. Τι σημαίνει αυτό; Ποιος ωφελείται;

Σε καμία πολιτεία δεν αίρεται η προστασία της φύσης, δεν παρακάμπτεται και ακυρώνεται η δημοκρατία του Συντάγματος. Σε καμία χώρα, εκτός από τη χώρα μας, τα δάση και οι αναδασωτέες εκτάσεις από φωτιές δεν χαρίζονται (ναι, οι αναδασωτέες εκτάσεις δεν προστατεύονται πια, μπορούν να δίνονται για επενδύσεις ΑΠΕ σύμφωνα με πρόσφατο προεδρικό διάταγμα). 

Έχουμε σκεφτεί ότι πέρα από την φύση πλήττονται παραγωγικές δραστηριότητες όπως η μελισσοκομία, η κτηνοτροφία, η καλλιέργεια της γης, η συλλογή μανιταριών και βοτάνων, ο τουρισμός, ο εναλλακτικός τουρισμός, ο ήπιος ορεινός τουρισμός; 

Έρευνα επιτροπής μελέτης της Τράπεζας Ελλάδος για την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της λέει ότι : Οι ανεμογεννήτριες επηρεάζουν το υδατικό δυναμικό μιας περιοχής από την γέννηση της βροχόπτωσης μέχρι τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα. Το μικροκλίμα αλλάζει γιατί οι φτερωτές των ανεμογεννητριών διώχνουν την υγρασία οπότε μειώνεται ο υετός και η χιονόπτωση ( επιπτώσεις των ανεμογεννητριών στον υδροφόρο ορίζοντα, chronos). Το βουνό χάνει το δάσος του, τα πουλιά του, τα αγρίμια του, τις πηγές του, τις φυσικές υδρορροές του, τα λουλούδια και τα βότανα του, τα σποράκια που περιμένουν να φυτρώσουν». 

Οι ειδικοί, μιλάνε και για επιπτώσεις των Υπεράκτιων/θαλάσσιων Α/Γ και αιολικών πάρκων, όπου κατά  τη λειτουργία τους,  η περιστροφή των πτερυγίων τους δημιουργεί δονήσεις στο νερό και στα θαλάσσια στρώματα οι οποίες  επηρεάζουν τα ψάρια. Ωστόσο, η κατασκευή των υποθαλάσσιων θεμελιώσεων τους δημιουργεί τεχνητούς υφάλους οι οποίοι ευνοούν την ανάπτυξη των θαλάσσιων οργανισμών.

Η Ευρώπη μας χρηματοδοτεί γενναιόδωρα, αλλά όχι δωρεάν, αφού θα παίρνουν σχεδόν το 80% της παραγόμενης ενέργειας από ΑΠΕ και έτσι μειώνουν το δικό τους αποτύπωμα (ρύπους). Σε μας, στην Ελλάδα λένε ότι, είναι ένας ακόμη λόγος για φτηνή ηλεκτρική ενέργεια. Έλα όμως που συμβαίνει το αντίθετο. Εκτός από την υψηλή τιμή ηλεκτρικού ρεύματος πληρώνουμε και το ειδικό τέλος για ΑΠΕ ΕΤΜΕΑΡ.

Μήπως πρέπει να δούμε το κενό στην εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες για την κλιματική αλλαγή; Να δούμε μια εκπαίδευση που να  αφορά όλες τις ηλικίες, όλες τις θέσεις εργασίας, όλες τις πτυχές της ζωής των πολιτών με συμμετοχή, συνεργασία, συντονισμό,  προκειμένου να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.

Να δημιουργήσουμε ενεργειακούς συνεταιρισμούς αξιοποίησης της αιολικής ενέργειας ούτως ώστε, να δοθεί η δυνατότητα στον απλό πολίτη να συμμετάσχει στην αξιοποίηση του ανανεώσιμου αυτού φυσικού πόρου και να συμβάλλει στην άμβλυνση της κλιματικής αλλαγής.

 Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η αιολική ενέργεια και οι ανεμογεννήτριες είναι μια εναλλακτική, ανανεώσιμη πηγή ενέργειας αφού υπάρχουν και πλεονεκτήματα των Α/Γ και των αιολικών πάρκων.
1. Συμβάλλουν στη πραγματοποίηση επενδύσεων.
2. Δημιουργούν κάποιες θέσεις εργασίας κατά τη κατασκευή των εγκαταστάσεων και κατά τη συντήρηση τους.
3. Συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στην ατμόσφαιρα κατά τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
4. Συμβάλλουν στη μείωση των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων, πετρελαίου και φυσικού αερίου, και βελτιώνουν το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας.
5. Αποφέρουν φόρους στη τοπική αυτοδιοίκηση σε πολλούς δήμους της χώρας όπου είναι εγκατεστημένα αιολικά πάρκα.
6. Προσφέρουν τη δυνατότητα στους απλούς πολίτες να συμμετέχουν στην αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας και να έχουν κάποιο οικονομικό όφελος.
7. Συμβάλλουν στη μείωση του ποσού που πληρώνει η χώρα για την αγορά δικαιωμάτων εκπομπής CO2

Υ.Γ 

Δεν είμαι ειδική στο θέμα. Είμαι όμως ευαισθητοποιημένη για το περιβάλλον και τις επιπτώσεις σε αυτό. Πιστεύω ότι η φύση ανέστησε και ανασταίνει τον άνθρωπο μέχρι τώρα. Είναι η άυλη κληρονομιά που αφήνει η κάθε γενιά στα παιδιά της πέρα από την μνήμη του ανθρώπου και η κληρονομιά που μας άφησαν οι παππούδες μας.

 Έχω δε, προσωπική άποψη για τις ανεμογεννήτριες αφού στο χωριό μου το Κρουσώνα, λίγο πιο πάνω στο χώρο που δραστηριοποιούμαι επαγγελματικά ( ΞΑΘΕΡΙ-Αγροτουρισμός), στη τοποθεσία ΄΄Βοσκερό΄΄ έχει εγκατασταθεί εδώ και 20 περίπου χρόνια αιολικό πάρκο.

Αφορμή όμως για να γράψω τα παραπάνω, ήταν η επιστολή του Δρ. χαράλαμπου Φασουλά ( Πρόεδρος του Γεωπάρκου Ψηλορείτη - Δικτύου Ιδαίων), δημοσίευμα Καθημερινής 6/11/23 με τίτλο,  «Ενέργεια: Ο νέος χάρτης για τις ΑΠΕ» προς το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που εντάσσει και το Γεωπάρκο του Ψηλορείτη- UNESCO στο νέο χωροταξικό, όπου ο κος Φασουλάς μεταξύ άλλων σημειώνει: «Πως είναι δυνατόν να προτείνεται η χωροθέτηση ΠΑΠ μέσα σε περιοχές που η UNESCO έχει αναγνωρίσει για την ιδιαίτερη και σημαντική αξία του τοπίου και του περιβάλλοντός τους, όπως είναι τα Παγκόσμια Γεωπάρκα UNESCO της χώρας μας. Να σας ενημερώσουμε επιπλέον ότι οι περιοχές των Γεωπάρκων χαρακτηρίζονται από το Ειδικό Χωροταξικό του Τουρισμού της Περιφέρειας Κρήτης ως περιοχές «ενδεικνυόμενες για την ανάπτυξη ειδικών − εναλλακτικών μορφών τουρισμού», ενώ η ίδια η Περιφέρεια Κρήτης έχει χρηματοδοτήσει την προηγούμενη Προγραμματική Περίοδο έργα ύψους 11 εκατομμυρίων ευρώ μέσα από μια βραβευμένη από την Ε.Ε. ΟΧΕ για τη δημιουργία ενός νέου τουριστικού προϊόντος που ονομάζεται «Περιοχές UNESCO Κρήτης».

*Μαρία Πιτσικάκη

Πρέσβειρα Γυναικείας Επιχειρηματικότητας Κρήτης

Πρόεδρος Σοροπτιμιστικού Ομίλου Ηρακλείου ΑΡΕΤΟΥΣΑ