Η συμβολή της Εκκλησίας Κρήτης στους αγώνες για την απελευθέρωση από τους Τούρκους

Επιμέλεια: Μαρία Αγαπάκη

Σημαντική ήταν η συμμετοχή και η συμβολή της Εκκλησίας της Κρήτης στους αγώνες για την απελευθέρωση του νησιού από τους Τούρκους. 

Το Cretalive, τιμώντας την διπλή εθνική επέτειο της 25ης Μαρτίου αναζήτησε τον κρητικής καταγωγής καθηγητή στο Αριστοτέλειο Πανεπισήμιο Θεσσαλονίκης και πρόεδρο της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων κ. Ηρακλή Ρεράκη, ο οποίος υπενθύμισε τις σημαντικότερες Επαναστάσεις που έγιναν στην Κρήτη, πριν και μετά το 1821.

«Στις 23 Ιουνίου 1821 και ενώ η επανάσταση είχε αρχίσει και συνεδρίαζε η Ιερά Σύνοδος Κρήτης, στο ναό του Αγίου Μηνά στο Ηράκλειο, οι Τούρκοι όρμησαν στο ναό και φόνευσαν όλους τους Αρχιερείς, δεκαεπτά ιερείς και πέντε αγιορείτες πατέρες από τη Μονή Βατοπεδίου.

Επίσης σκότωσαν περίπου 300 Χριστιανούς. Στο Ηράκλειο, συνολικά, φονεύθηκαν την ίδια μέρα 800 χριστιανοί. Σ’ όλες τις επαναστάσεις τα πρώτα θύματα των τουρκικών θηριωδιών ήταν οι Αρχιερείς γιατί ήξεραν ότι αυτοί γνώριζαν, κάλυπταν τις επαναστάσεις ή ήταν πίσω απ’ αυτές» επισημαίνει ο κ. Ηρακλής Ρεράκης.

Τα πιο σημαντικά γεγονότα, όπως τα σταχυολόγησε ο κ. Ρεράκης, καταδεικνύουν το βαρύ φόρο αίματος που πλήρωσε η Κρήτη ακόμα και σε άμαχους πληθυσμούς και γυναικόπαιδα μέχρι να φθάσει στα χρόνια της Κρητικής Πολιτείας και μετέπειτα στη Ένωση με την Ελλάδα.

Συγκεκριμένα έχουν ως εξής:

3.000 σφαγές στον Αποκόρωνα

Το αίμα έρρεε σαν "ποτάμι" μετά την πρώτη νίκη των επαναστητημένων Κρητών καθώς τα αντίποινα των Τούρκων ήταν ιδιαιτέρως σκληρά. «Η πρώτη μεγάλη νίκη των επαναστατών σημειώθηκε στις 14 Ιουνίου 1821 στο Λούλο Χανίων, όπου εξοντώθηκε ένα σώμα γενιτσάρων από τα Χανιά. Οι Τούρκοι απάντησαν με σφαγές 3.000 στην επαρχία Αποκορώνου. Οι σφαγές επεκτάθηκαν στο Ρέθυμνο, ενώ στη Σητεία οι νεκροί έφτασαν τον ίδιο μήνα τους 300.

Στις 28 Οκτωβρίου του 1824 αποκεφαλίστηκαν οι τέσσερις Μάρτυρες από το χωριό Μέλαμπες της επαρχίας Αγίου Βασιλείου, ο Γεώργιος, ο Αγγελής, ο Μανουήλ και ο Νικόλαος, οι οποίοι σήμερα είναι οι πολιούχοι Άγιοι της πόλης του Ρεθύμνου».

Μίλατος

Τον Φεβρουάριο του 1823 στο χωριό Μίλατος, της επαρχίας Μιραμπέλλου, 2.000 άμαχοι, που είχαν καταφύγει σε μία σπηλιά για να σωθούν από τους Τούρκους, εξοντώθηκαν. Μάλιστα κάθε χρόνο τιμάται η μνήμη τους με μία ειδική Θεία Λειτουργία από τον οικείο Μητροπολίτη αφιερωμένη στα θύματα.

Μελιδόνι Μυλοποτάμου Ρεθύμνου

Τον Οκτώβριο του 1823, 370 γυναικόπαιδα και 30 ένοπλοι είχαν καταφύγει στο σπήλαιο κοντά στο χωριό Μελιδόνι Ρεθύμνου. Μετά από τρίμηνη άμυνα, ο στρατός του Χουσεΐν Μπέη έβαλε φωτιά και με τον καπνό τους θανάτωσε δια ασφυξίας. Το σπήλαιο είναι επισκέψιμο όπου δεσπόζει το μνημείο των πεσόντων και γύρω αναμμένα τα κεριά στη μνήμη των πεσόντων. Μάλιστα το σπήλαιο είναι γνωστό ως «Γεροντόσπηλιος».

Γέργερη

Στις 25 Μαρτίου του 1828, εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, κατά τη διάρκεια της Θείας  Λειτουργίας, οι Οθωμανοί κατέσφαξαν τον Ιερέα και 12 πιστούς. Μετά από 38 χρόνια, το 1866, οι Οθωμανοί εισήλθαν ξανά στη Γέργερη, έκαψαν 102 σπίτια, 4 Εκκλησίες και έσφαξαν 4 ηλικιωμένους.

Στα Χανιά, το 1821 σφαγιάστηκαν οι Μοναχές της Μονής Του Τιμίου Προδρόμου Κορακιών και οι Μοναχοί της Μονής Γουβερνέτου. 

Στη Μονή Αγίου Γεωργίου Επανωσήφη, το 1821, οι Τούρκοι σκοτώνουν 18 μοναχούς, που τιμούνται ως νεομάρτυρες. 

Στη Μονή Αγκαράθου το 1821, λόγω της δράσης των μοναχών, για την προετοιμασία της Επανάστασης, οι Τούρκοι βάζουν φωτιά και σφάζουν όσους μοναχούς δεν πρόλαβαν να ξεφύγουν. 

Στη Μονή Αρκαδίου, μια από τις πιο δραστήριες Μονές στην οργάνωση των επαναστατικών κινημάτων, στις 9 Νοεμβρίου 1866, είχαν μαζευτεί ένοπλοι και άοπλοι κρήτες, 964 ψυχές. Οι Τούρκοι εισήλθαν στη Μονή. Όλοι συγκεντρώθηκαν στην πυριτιδαποθήκη, όπου ο οπλαρχηγός Κωνσταντίνος Γιαμπουδάκης, την ανατίναξε όταν είχαν συγκεντρωθεί εκατοντάδες Τούρκοι και προσπαθούσαν να μπουν μέσα. Το αποτέλεσμα του ολοκαυτώματος του Αρκαδίου ήταν 864 χριστιανοί νεκροί και 1500 περίπου νεκροί Τούρκοι.

Μονή Βροντησίου

Στη Μονή Βροντησίου στο Ηράκλειο (επαρχία Καινουρίου), κατά την Κρητική επανάσταση του 1866-69, η Μονή προσφέρει καταφύγιο στον Μιχαήλ Κόρακα, αρχηγό των επαναστατών της περιοχής, και από εδώ δίνεται το εναρκτήριο σύνθημα της Επανάστασης. Οι Τούρκοι τότε σφάζουν 4 μοναχούς και καταστρέφουν το μοναστήρι.

Μονή Γοργολαΐνη

Στην Ιερά Μονή του Αγίου Γεωργίου (Γοργολαΐνη), το 1866, ο οπλαρχηγός Μιχαήλ Κόρακας συγκαλεί συνέλευση επαναστατών στη μονή και οι Τούρκοι επιτίθενται στη Μονή, αλλά νικούνται κατά κράτος. 

Μονή Οδηγητρίας

Η ανδρική Μονή Οδηγήτριας στα νότια του νομού Ηρακλείου αποτέλεσε τόπο καταφυγίου για τους επαναστάτες της Κρήτης. 

Το μοναστήρι είχε συνδεθεί κυρίως με τον θρυλικό ήρωα Ξωπατέρα, ο οποίος χειροτονήθηκε στο μοναστήρι και πήρε το όνομα Ιωάσαφ. Με καταφύγιο το μοναστήρι, ο Ξωπατέρας και οι υπόλοιποι αγωνιστές έγιναν ο φόβος και ο τρόμος των γενιτσάρων. Τον Μάιο του 1828, σε τριήμερη πολιορκία του πύργου του μοναστηριού σκοτώθηκαν οι συμπολεμιστές του, η γυναίκα του με το παιδί του και μετά αποκεφαλίστηκε και ο ίδιος. 

Μονή Παλιανής

Η Μονή Παλιανής (Ηράκλειο) είναι γυναικείο μοναστήρι, το οποίο στις 24 Ιουνίου του 1821, το καταστρέφουν οι Τούρκοι ολοκληρωτικά και  σκοτώνουν ή στέλνουν σε χαρέμια 67 μοναχές. 

Μονή Παναγίας Οδηγητρίας (Γωνιάς)

Η Μονή της Παναγίας Οδηγήτριας (Χανιά) διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην τοπική ιστορία. Ήταν πάντα εστία αντίστασης σε όλους τους κατακτητές της Κρήτης και γι’ αυτό καταστράφηκε πολλές φορές. Το 1850, ο Αρχιμανδρίτης Παρθένιος Πιερίδης, γνωστός ως Καπετάν Παπάς, εγκαθίσταται στη μονή και γίνεται πρωτουργός της Επανάστασης του 1866 στη δυτική Κρήτη και  πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης των Κρητικών. 

Μονή Πρέβελης

Η Σταυροπηγιακή Μονή Πρέβελης (Αγίου Ιωάννη Θεολόγου) στο Ρέθυμνο έχει συνδέσει το όνομα της με την συμμετοχή των μοναχών της στους εκάστοτε απελευθερωτικούς αγώνες της Κρήτης.

Μονή Χαλέπας (Μυλοπόταμος)

Στη Μονή Σωτήρος Χριστού Χαλέπας (Ρέθυμνο) το 1822 ο τούρκος Χασάν Πασάς με 1.500 πολεμιστές στρατοπεδεύει σ΄ αυτήν και την ώρα της ξεκούρασης, οι επαναστάτες χτυπούν τους Τούρκους και προξενούν μεγάλη ζημιά. Οι Τούρκοι αντεπιτίθενται και σκοτώνουν 25 Κρητικούς. Το 1823 ο Χασάν Πασάς σφάζει τους μοναχούς της Μονής αλλά λίγο αργότερα με ηρωικές μάχες επικρατούν οι Κρήτες στην περιοχή του Μυλοποτάμου. 

Μονή Χρυσοσκαλίτισσας

Στη Μονή της Παναγίας της Χρυσοσκαλίτισσας (Χανιά), την Κυριακή του Πάσχα, το 1824, ο Αιγύπτιος Ιμπραήμ Πασάς σφαγιάζει 600 γυναικόπαιδα και 40 επαναστάτες, 

Μονή Τοπλού

Η Ιερά Μονή Κυρίας Ακρωτηριανής και Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Τοπλού Σητείας, τον Ιούνιο του 1821, πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος με την σφαγή 12 μοναχών της και άλλων τόσων περίπου λαϊκών.