Της Κατερίνας Μυλωνά
Όταν μιλάμε για την Ιστορία της Κρήτης, συνηθίζουμε να τοποθετούμε την αρχή στον Μινωικό Πολιτισμό… Όμως, όλα δεν ξεκίνησαν τότε.
Οι διάφορες εποχές των παγετώνων άφησαν το στίγμα τους και στην Κρήτη και, μάλιστα, όπως αποκαλύπτει έρευνα που είναι σε εξέλιξη στην περιοχή, παγετώνες υπήρχαν στον Ψηλορείτη!
Την Πέμπτη 13 Ιουνίου, στο 5ο Συνέδριο των Ελλαδικών και Κυπριακών Γεωπάρκων στο Γεωπάρκο Χελμού Βουραϊκού στα Καλάβρυτα, παρουσιάστηκαν από τον συνεργάτη του Γεωπάρκου Ψηλορείτη, PhD γεωμορφολόγο, Άρη Λεονταρίτη, τα πρώτα αποτελέσματα για την ύπαρξη παγετωνικών αποθέσεων στη βόρεια πλευρά του Ψηλορείτη, ψηλά στο Λάκκο του Μυγερού. Περισσότερες μελέτες θα δείξουν την ηλικία τους και νέα στοιχεία για την εξέλιξη του κλίματος στη χώρα μας στο παρελθόν.
Ο κ. Λεονταρίτης μιλά στο Cretalive για τα παραπάνω αποτελέσματα και τονίζει πως πρόκειται για μία νέα ανακάλυψη, το θέμα, όμως, των παγετώνων στην Κρήτη προκαλούσε πάντα διχογνωμία ανάμεσα στα μέλη της επιστημονικής κοινότητας.
Σε ερώτηση του Cretalive γιατί οι απόψεις ήταν διφορούμενες και αν είχαμε παγετώνες στην Ελλάδα, γενικότερα, ο κ. Λεονταρίτης απαντά πως ναι μεν υπήρχαν παγετώνες στη χώρα μας όμως κανείς δεν πίστευε πως έφταναν τόσο νότια. Η Κρήτη στο μυαλό όλων, είναι μία θερμή περιοχή που δε «σηκώνει» παγετώνες. Ωστόσο, ο ίδιος αναφέρει πως τόσο τα Λευκά Όρη όσο και ο Ψηλορείτης είναι το ίδιο υγρά με τα βουνά της Πίνδου. Αν και η Κρήτη είναι μια ξηρή περιοχή, σε τέτοια υψόμετρα, η εικόνα αλλάζει άρδην και οι βροχοπτώσεις είναι πολύ πιο έντονες.
Παγετώνες στον Ψηλορείτη!
Αν οι έρευνες προχωρήσουν και μελετηθούν τα στοιχεία για το πώς ήταν στο παρελθόν το κλίμα στην Κρήτη, θα έχουμε τη δυνατότητα να κατανοήσουμε περισσότερο τους μηχανισμούς με βάση τους οποίους το κλίμα μεταβάλλεται. Έτσι, ευελπιστούμε να καταλάβουμε και το πώς λειτουργεί σήμερα η κλιματική αλλαγή. Ο επιστήμονας τονίζει πως η Κρήτη κατέχει περίοπτη θέση σε αυτή την προσπάθεια κατανόησης του … κλιματικού μας παρελθόντος.
Οι παγετώνες στον Ψηλορείτη μπορούμε να πούμε- πρόκειται για μία εικασία, μέχρι στιγμής, που μένει να γίνει βεβαιότητα όταν η έρευνα φτάσει στο τέλος της- ότι χωρίζονται σε 3 φάσεις, κάτι που συνάδει με ό,τι έχει βρεθεί στην υπόλοιπη Ελλάδα. «Ηλικιακά» ξεκινούν πριν από 500.000 χρόνια και φτάνουν τα 20.000 χρόνια. «Είναι εντυπωσιακό ότι έχουν διατηρηθεί τα ίχνη τους για τόσο καιρό», αναφέρει ο κ. Λεονταρίτης. Στον Ψηλορείτη, λοιπόν, φαίνεται πως όπως και στα βουνά της Ηπειρωτικής Ελλάδας, έχουμε τρεις διαδοχικές φάσεις παγετώνων που πιθανότατα έλαβαν χώρα με εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια διαφορά. Οι πρώτοι παγετώνες έλιωσαν αφήνοντας πίσω τα ίχνη τους, οι επόμενοι σχηματίστηκαν στην υπάρχουσα λεκάνη αφήνοντας τα δικά τους ίχνη και ούτω καθεξής.
Όπως τόνισε και στο πλαίσιο του συνεδρίου, το παγετωνικό αρχείο στην Ελλάδα είναι σημαντικό για τη μελέτη της ιστορίας του κλίματος της Μεσογείου λόγω της γεωγραφικής θέσης αλλά και χάριν στην πληθώρα άλλων εξαιρετικών θαλάσσιων και λιμναίων παλαιοκλιματικών αρχείων.
Τεταρτογενείς Παγετώνες στην Κρήτη
Ο επιστήμονας εξήγησε κατά τις εργασίες του συνεδρίου πως τα Λευκά Όρη και ο Ψηλορείτης ξεπερνούν σε υψόμετρο τα 2400m και δέχονται πολύ υψηλές κατακρημνίσεις.
Επρόκειτο για δύο βουνά που… έθεταν υποψηφιότητα για ίχνη παγετώνων που σχηματίστηκαν κατά το Τεταρτογενές, την τελευταία γεωλογική περίοδο
Οι επιστημονικές αναφορές μέχρι πρότινος ήταν αντικρουόμενες καθώς δεν υπήρχαν σαφή ίχνη παγετώνων στην Κρήτη. Μάλιστα, τα Λευκά Όρη θεωρούνταν πιο υποσχόμενα καθότι είναι πιο εκτενή και με πιο υγρό κλίμα. Ωστόσο, τόσο οι δορυφορικές εικόνες όσο και η εκτενής έρευνα πεδίου δεν έδωσαν κανένα στοιχείο που να επιβεβαιώνει κάτι τέτοιο. Την ίδια στιγμή, η μελέτη των δορυφορικών εικόνων αποκάλυψε μια πολύ ενδιαφέρουσα τοποθεσία στον Ψηλορείτη.
Ο κ. Λεονταρίτης αναφέρθηκε και στη μελέτη του Maire (1990) για τον σχηματισμό Τεταρτογενών παγετώνων στον Ψηλορείτη, με την οποία τα ευρήματα της σημερινής έρευνας ταυτίζονται. Η ύπαρξη της μελέτης αυτής όμως ήταν άγνωστη στην επιστημονική κοινότητα μέχρι πρόσφατα, όταν ψηφιοποιήθηκε και αναρτήθηκε στο διαδίκτυο από τη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Bordeaux.
Η ομάδα των επιστημόνων προχώρησε σε έρευνα πεδίου, χαρτογράφηση και μία σειρά από ενέργειες προκειμένου να χρονολογηθούν οι παγετωνικές φάσεις στον Ψηλορείτη.
Θα ακολουθήσει η δημοσίευση της γεωμορφολογικής μελέτης, η χρονολόγηση των παγετωνικών αποθέσεων ενώ στόχος όλων είναι να εμπλακεί δυναμικά η τοπική κοινωνία στην προσπάθεια προβολής της περιοχής, μέσα και από αυτή την έρευνα!
Σημειώνεται πως δεν έχουν ακόμα εξασφαλιστεί τα χρηματοδοτικά εργαλεία για να προχωρήσει η μελέτη της περιοχής.
Να πούμε πως πως ο Άρης Λεονταρίτης είναι διδάκτωρ Παγετωνικής Γεωμορφολογίας, ένας από τους πρωτοπόρους νέους επιστήμονες στην Ελλάδα που ερευνά τις γεωμορφολογικές διεργασίες και την κλιματική μεταβλητότητα σε ορεινά περιβάλλοντα με έμφαση τη μελέτη των παγετώνων που υπήρχαν στα βουνά της Ελλάδας. Δημιουργός του www.thegreekmountainproject.com, ενός μακροχρόνιου project για τον ορεινό χώρο και την εξερεύνησή του με ποικίλες προσεγγίσεις, από την επιστημονική έρευνα έως την ορειβασία, την αναψυχή και την τέχνη. Παράλληλα, είναι συνεργάτης του Παγκόσμιου Γεωπάρκου Ψηλορείτη της UNESCO.
Στην έρευνα συμμετέχει, ακόμα, ο Δανιήλ Μωραΐτης, διδάκτωρ γεωχημείας του Πολυτεχνείου Κρήτης, μεγαλωμένος στο Ηράκλειο Κρήτης, αναπληρωτής καθηγητής Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο της Sarjah στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ο οποίος ασχολείται με τον ορεινό χώρο της Κρήτης ως επιστήμονας, αναρριχητής, ορειβάτης και σπηλαιολόγος για περισσότερα από 30 χρόνια. Είναι επιστημονικός υπεύθυνος του γεωεπιστημονικού ερευνητικού έργου IGCP 715 της UNESCO με θέμα την δημιουργία καρστ (διάβρωση ασβεστόλιθων) σε περιβάλλοντα με έντονο τεκτονισμό.
Να πούμε πως στην έρευνα συμμετέχει ο Δρ. Χαράλαμπος Φασουλάς, πρόεδρος του Δικτύου Ιδαίων που διαχειρίζεται το Γεωπάρκο Ψηλορείτη, γεωλόγος στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης.
