Η ακραία φτώχεια στην Κρήτη και η κατάθλιψη, ποιοι είναι πιο ευάλωτοι

Της Κατερίνας Μυλωνά

Στο πλευρό των ατόμων που έχουν υποστεί τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης, βρίσκονται σε καθεστώς ακραίας φτώχειας και έχουν οδηγηθεί ακόμα και στην κατάθλιψη, βρίσκονται η Περιφέρεια Κρήτης και το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο.

Όπως εξηγεί στο Cretalive η επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας του ΕΛΜΕΠΑ, διευθύντρια του Εργαστηρίου Μελέτης Συμπεριφορών Υγείας και Οδικής Ασφάλειας, κ. Μαρία Παπαδακάκη, η μακροχρόνια οικονομική κρίση έχει αφήσει έντονο το αποτύπωμά της στον ελληνικό λαό. Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού κινδυνεύει από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό στην Ελλάδα ενώ από το 2009 και μετά, φαίνεται να υπάρχει σταθερή αύξηση της υλικής στέρησης στα ελληνικά νοικοκυριά. Σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, ο κίνδυνος φτώχειας των νοικοκυριών με έναν ενήλικα και τουλάχιστον ένα εξαρτώμενο παιδί σημείωσε αύξηση της τάξεως των 4,1 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με το 2018 και ανέρχεται σε 36,9%. Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην υγεία και την ψυχική υγεία του πληθυσμού είναι πολλές και σοβαρές και συνοδεύονται από μεγάλη αύξηση της ζήτησης υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής φροντίδας και κοινωνικής προστασίας. Η υψηλή ωστόσο ζήτηση δε φαίνεται να συνοδεύεται από αύξηση αλλά από μια συνεχιζόμενη συρρίκνωση των κοινωνικών υπηρεσιών και γενικότερα του συστήματος κοινωνικής προστασίας και πρόνοιας. Η πρόσβαση σε συμβουλευτικές υπηρεσίες αποδεικνύεται δύσκολη για πολλούς συμπολίτες μας, ιδιαίτερα για όσους δε διαθέτουν επαρκείς πόρους, ενώ το κόστος των υπηρεσιών, η φροντίδα των παιδιών, η μετακίνηση από απομακρυσμένες περιοχές και πολλά άλλα φαίνεται να αποτελούν εμπόδια στην έγκαιρη αναζήτηση και λήψη υπηρεσιών ψυχικής υγείας και κοινωνικής πρόνοιας για άτομα που ζουν σε συνθήκες φτώχειας.

Μέσα σε αυτό το μεταβαλλόμενο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον, στο οποίο συνυπάρχουν αυξημένη ζήτηση και παράλληλα περιορισμένη προσφορά υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής φροντίδας, το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας για τους Απόρους (ΤΕΒΑ/ FEAD) υποστηρίζει τη διανομή τροφίμων και βασικών υλικών αγαθών ενώ παράλληλα συνδυάζεται με συνοδευτικά μέτρα τα οποία συμβάλλουν στην κοινωνική ενσωμάτωση και την ψυχοκοινωνική υποστήριξη των ωφελουμένων. Το Πρόγραμμα υλοποιείται σε όλη τη χώρα μέσω Κοινωνικών Συμπράξεων και στην Περιφέρεια μας την ευθύνη έχει η Δ/νση Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφέρειας Κρήτης υπό τον συντονισμό του κ. Επιτροπάκη Σπύρου και του αντιπεριφερειάρχη Δημόσιας Υγείας κ. Βαμβακά Λάμπρου. Το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο μέσω του Εργαστηρίου LaHeRS του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας, απο το 2016 μέχρι και σήμερα συμμετέχει ενεργά στις δράσεις της Περιφέρειας Κρήτης, που στόχο έχουν να ανακουφίσουν τους ανθρώπους που βιώνουν την ακραία φτώχεια παρεμβαίνοντας στην κάλυψη των ψυχοκοινωνικών τους αναγκών.

Οι πιο ευάλωτοι

«Στο πλαίσιο αυτών των δράσεων, πραγματοποιήσαμε την πρώτη έρευνα πεδίου στην Περιφέρεια Κρήτης σε 798 άτομα από τους τέσσερις νομούς της Κρήτης για να γνωρίσουμε το προφίλ των ανθρώπων που ωφελούνται απο τα προγράμματα της Περιφέρειας, να καταγράψουμε τις ανάγκες τους και να εξετάσουμε τις ειδικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε διαφορετικές πτυχές της καθημερινότητας τους», εξηγεί η καθηγήτρια. Σχεδόν οι μισοί από αυτούς που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν παντρεμένοι και ένα μεγάλο ποσοστό από αυτούς ήταν απόφοιτοι δημοτικού (32,6%). ΄Ένας στους δύο δήλωναν άνεργοι (47.7%) και 25.8% ανασφάλιστοι. Η μέση διάρκεια της ανεργίας ήταν 4.2 έτη ενώ από το σύνολο των μισθωτών, το 48.3% ανέφερε περιστασιακή απασχόληση.

Σε σχέση με τις συνθήκες διαβίωσης, το 39,5% των ατόμων ανέφερε διαμονή σε ιδιόκτητη κατοικία και το 26,8% σε οικία συγγενών. Συνολικά 18,0% δε διέθεταν κανένα θερμαντικό μέσο στο σπίτι τους και περίπου 10,0% δε διέθετε τουαλέτα εντός οικίας. Το 12.0% από αυτούς είχε παντελή έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης. Οι συμμετέχοντες βρέθηκαν παράλληλα να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας με 47.0% να αναφέρει της ύπαρξη χρόνιας νόσου και 24.1% πιστοποιημένη αναπηρία. Αντίστοιχα προβλήματα ψυχικής υγείας αναφέρθηκαν από μεγάλο ποσοστό των συμμετεχόντων με 26.0% να αναγνωρίζονται ως «οριακά θετικοί» στην κατάθλιψη και 49.3% να εμφανίζουν «ήπια» έως «σοβαρά» συμπτώματα κατάθλιψης, 40.5% εμφάνισαν «ήπια» έως «σοβαρά» συμπτώματα άγχους και 4.9% αντιμετώπισαν σοβαρό πρόβλημα αλκοολισμού.

«Προσπαθώντας να αναγνωρίσουμε τους πιο ευάλωτους, διαπιστώσαμε ότι τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, οι ανασφάλιστοι και τα άτομα με κάποια αναπηρία ή χρόνιο νόσημα βρέθηκαν να είναι πιο ευάλωτα στην κατάθλιψη σε σύγκριση με τα άτομα στις αντίστοιχες κατηγορίες. Όσον αφορά στο άγχος, οι γυναίκες, τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, τα άτομα χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου, τα άτομα με περισσότερα παιδιά, καθώς και άτομα με αναπηρία και χρόνια νόσο, αποδείχθηκαν πιο ευάλωτα στο άγχος. Τέλος, τα άτομα που είχαν περισσότερα παιδιά, οι ανασφάλιστοι και όσοι ανέφεραν χρόνια νόσο αποδείχθηκαν πιο ευάλωτοι σε σοβαρά προβλήματα με το αλκοόλ», αναφέρει η κ. Παπαδακάκη.

Με βάση τις παραπάνω διαπιστωμένες ανάγκες η Δ/νση Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφέρειας Κρήτης, και το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο υλοποιούν σε όλη την Περιφέρεια Κρήτης για την πρόληψη του κοινωνικού αποκλεισμού μέσα απο την παροχή ολοκληρωμένης και συνεχούς φροντίδας, εστιασμένης σε ολόκληρη την οικογένεια. Οι ωφελούμενοι του προγράμματος έχουν  την ευκαιρία να λάβουν καθοδήγηση σε καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζει όλη η οικογένεια, απο έμπειρους επαγγελματίες. Μέσα απο συνεδρίες ατομικής και ομαδικής συμβουλευτικής και μέσα απο καινοτόμους μηχανισμούς στήριξης, στοχεύουμε στην ενδυνάμωση των ατόμων για την αυτοδιαχείριση των δυσκολιών τους και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Ανάμεσα στις δράσεις που υλοποιούμε την τρέχουσα περίοδο σε όλους τους δήμους της Κρήτης είναι και οι εξής:

Ατομική συμβουλευτική και ψυχολογική υποστήριξη

Οι ενδιαφερόμενοι λαμβάνουν ψυχολογική ή και συμβουλευτική υποστήριξη για οποιοδήποτε πρόβλημα αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους. Η υποστήριξη παρέχεται μέσα από ατομικές συνεδρίες από έμπειρους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, επιστημονικούς συνεργάτες του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου. Οι συναντήσεις πραγματοποιούνται σε εβδομαδιαία βάση και στόχο έχουν να συμβάλουν στην διαχείριση αγχογόνων καταστάσεων μεταξύ των οποίων και οι σοβαρές επιπτώσεις της πανδημίας.

Εργασιακή καθοδήγηση (mentoring)

Έχει δημιουργηθεί ηλεκτρονική πλατφόρμα, η οποία υποστηρίζει την ένταξη και επανένταξη των ωφελούμενων στην εργασία μέσα απο: α) την οργάνωση των εργασιακών τους προσόντων, β) την αντιστοίχιση του εργασιακού τους προφίλ με πρόσφορες εργασιακές επιλογές, γ) τη διασύνδεση με έμπειρους επαγγελματίες (μέντορες) απο διάφορους τομείς (π.χ. οικονομίας, υγείας, εκπαίδευσης, πολιτισμού, αθλητισμού κ.α.), δ) τη σύντομη μαθητεία δίπλα στους μέντορες με στόχο τη μύησή τους σε νέα εργασιακά περιβάλλοντα ή την εξειδίκευσή τους σε τομείς ενδιαφέροντος.

Σχολές γονέων

Λειτουργούν Σχολές Γονέων (ομάδες 12-15 ατόμων, με συναντήσεις σε εβδομαδιαία βάση), στις οποίες οι ωφελούμενοι λαμβάνουν συμβουλευτική υποστήριξη με στόχο την ενίσχυση του γονεικού τους ρόλου. Η συμμετοχή στις ομάδες αυτές συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση της ψυχοσύνθεσης, της συμπεριφοράς και των αναγκών των παιδιών τους και προάγει βέλτιστες γονεϊκές  πρακτικές. Μεταξύ άλλων, οι ομάδες συμβάλουν στην εκμάθηση δεξιοτήτων επικοινωνίας, την αναγνώριση, έκφραση και διαχείριση συναισθημάτων, τη διαχείριση αγχογόνων καταστάσεων στην οικογένεια και την ανάπτυξη δεξιοτήτων επίλυσης συγκρούσεων.

Κοινωνικό φροντιστήριο

Μαθητές που φοιτούν στην Α’ και Β’ λυκείου παρακολουθούν δωρεάν μαθήματα, σε ειδικά τμήματα των τεσσάρων Περιφερειακών Ενοτήτων της Κρήτης, προκειμένου να ενισχυθούν στην προσπάθειά τους να ολοκληρώσουν το σχολείο και να επιτύχουν την εισαγωγή τους στο πανεπιστήμιο.

Οικιακός προγραμματισμός

Οι ωφελούμενοι συμμετέχουν σε βιωματικά εργαστήρια που λειτουργούν σε όλους τους Δήμους της Κρήτης, και περιλαμβάνουν ομαδική συμβουλευτική με στόχο την εκμάθηση δεξιοτήτων μαγειρικής και αρτοποιίας καθώς και νέες προσεγγίσεις και αξίες που αφορούν στην Κρητική διατροφή. Τα εργαστήρια δίνουν την ευκαιρία σε ένα ικανό αριθμό ατόμων, να μάθουν να αξιοποιούν καλύτερα τις πρώτες ύλες που παραλαμβάνουν απο το πρόγραμμα ΤΕΒΑ, με στόχο την βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.

«Αυτή τη στιγμή, στις δράσεις μας συμμετέχουν περισσότερα από 600 άτομα σε όλη την Κρήτη και ο αριθμός αυτός συνεχίζει να αυξάνει. Η πανδημία φαίνεται να έχει σημαντικές συνέπειες στις ποιότητα ζωής των οικογενειών στην Κρήτη, με έντονες δυσκολίες κοινωνικοοικονομικής,  συναισθηματικής και ψυχολογικής φύσεως, ενδοοικογενειακές συγκρούσεις και προβλήματα που σχετίζονται με την ανατροφή των παιδιών και τη διαχείριση των καθημερινών αναγκών τους. Η δημιουργία προσβάσιμων υπηρεσιών που να απευθύνονται σε ολόκληρη την οικογένεια και να καλύπτουν ολιστικά τις βιοψυχοκοινωνικές ανάγκες όλων των μελών της, αναδεικνύεται ως μείζον ζήτημα», σημειώνει.

Δείτε επίσης:

Χαμηλός ο κίνδυνος φτώχειας στην Κρήτη

Διαβάστε περισσότερες ειδήσεις από την Κρήτη.