10.000 διαδηλωτές βρέθηκαν στους δρόμους της Πάλμα στη Μαγιόρκα το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Μαΐου, κατά την έναρξη της περιόδου των καλοκαιρινών διακοπών. Το μήνυμά τους ήταν ότι ο υπερτουρισμός καθιστά τη ζωή στην Πάλμα αβίωτη για τους ντόπιους. «Ζούμε από τον τουρισμό, αλλά ο τουρισμός δεν μας αφήνει να ζήσουμε», έγραφε μια αφίσα.
Αλλά γιατί ξαφνικά φαίνεται να υπάρχουν τόσο έντονες αντιδράσεις σε μέρη όπου για δεκαετίες μεγάλος αριθμός τουριστών ήταν ο κανόνας;
Η απάντηση, ίσως, να είναι περίπλοκη.
«Ο πονοκέφαλος του covid» είναι σίγουρα ένας παράγοντας, διαπιστώνει ο Rajan Datar στο BBC. Αλλά το ίδιο ισχύει και, σε παγκόσμιο επίπεδο, πολλοί περισσότεροι άνθρωποι διαθέτουν χρήματα για να ταξιδέψουν. Αυτό θέτει μεγάλα ερωτήματα σχετικά με το μέλλον του τουρισμού.
Το 2024 αναμένεται να είναι έτος ρεκόρ για τον τουρισμό, ξεπερνώντας το προηγούμενο υψηλό του 2019. Φαίνεται ότι η ταξιδιωτική και τουριστική βιομηχανία έχει επιστρέψει δυναμικά μετά την πανδημία, με τις όποιες αμφιβολίες για την ασφάλεια των ταξιδιών να έχουν πλέον εξοστρακιστεί.
Στις Βαλεαρίδες Νήσους της Ισπανίας – στις οποίες περιλαμβάνεται και η Μαγιόρκα – η συσσωρευμένη ζήτηση μετά την πανδημία συνέβαλε στην άνοδο των ενοικίων σε τέτοιο βαθμό που οι ντόπιοι λένε ότι δεν μπορούν να ζήσουν στις ίδιες τους τις πόλεις. Νοσηλευτές, γιατροί και αστυνομικοί λέγεται ότι αγωνίζονται για να αντέξουν οικονομικά τα τοπικά ενοίκια. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί οι ντόπιοι μπορούν να καταλήξουν να αισθάνονται σαν κομπάρσοι «στην ίδια τους την ταινία».
Ταξίδια με κάθε κόστος;
Παρά τις πιέσεις της ύφεσης, όλο και περισσότεροι άνθρωποι στη Δύση αισθάνονται ότι μπορούν να αντέξουν οικονομικά τα τακτικά ταξίδια στο εξωτερικό – μάλιστα, ορισμένοι το θεωρούν ως μια απαραίτητη αγορά και ένα ουσιαστικό ανθρώπινο δικαίωμα.
Το κλίμα είναι παρόμοιο περίπου 1.500 μίλια μακριά, στα Κανάρια Νησιά. Αποτελεί δημοφιλές τουριστικό μέρος και ο τουρισμός έχει γίνει ζωτικό μέρος της οικονομίας. Σήμερα αντιπροσωπεύει το 35% του ΑΕΠ του αρχιπελάγους και το 40% των θέσεων εργασίας. Το κόστος ζωής αποτελεί και εκεί ζήτημα για τους ντόπιους.
Αλλά στα Κανάρια νησιά, η οικονομική προσιτότητα δεν είναι το μόνο ζήτημα. Ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος του τουρισμού θεωρείται επίσης από ορισμένους ως όλο και πιο μη βιώσιμος. Σε μια διαδήλωση στην οποία συμμετείχαν 20.000 άνθρωποι στα τέλη Απριλίου, ένας εκπρόσωπος της συλλογικότητας Canaries Have Had Enough δήλωσε ότι η κατάσταση έχει φτάσει σε κρίσιμη φάση: «Έχουμε φτάσει στο σημείο όπου η ισορροπία μεταξύ της χρήσης των πόρων και της ευημερίας του πληθυσμού έχει καταρρεύσει, ιδίως τον τελευταίο χρόνο».
Στην ιταλική πόλη της Βενετίας, μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Unesco, η δασκάλα Marta Sottoriva συνήθιζε να μπαίνει σε μια μικρή βάρκα για να εμποδίζει τα τεράστια κρουαζιερόπλοια που έμπαιναν τακτικά στο κέντρο της πόλης και ξεφόρτωναν χιλιάδες ταξιδιώτες. Η μάχη αυτή κερδήθηκε – οι κρουαζιέρες περιορίζονται πλέον στο βιομηχανικό λιμάνι της πόλης.
Αλλά σήμερα λιγότεροι από 50.000 άνθρωποι ζουν πραγματικά στη Βενετία, σε σύγκριση με περισσότερους από 150.000 τη δεκαετία του 1970. Παρά την απαγόρευση της κρουαζιέρας, η κα Sottoriva δεν είναι ευχαριστημένη. «Γνωρίζω πολλούς ανθρώπους που ακόμη και αν έχουν χρήματα, έχουν εισόδημα, δεν μπορούν να βρουν σπίτια», λέει. «Βρισκόμαστε στο επίπεδο στο οποίο υπάρχουν περισσότερες τουριστικές κλίνες από ό,τι κλίνες για τους ντόπιους».
Ο μεγάλος κίνδυνος του τουρισμού
Ο μεγάλος κίνδυνος του τουρισμού είναι ότι μια περιοχή στερείται μιας ζωντανής, ακμάζουσας μικτής κοινότητας με σχολεία, τοπικές ανέσεις και τακτικά καταστήματα και αντ’ αυτού μετατρέπεται σε ένα ιστορικό θεματικό πάρκο. «Disneyfied» είναι η περιγραφή που χρησιμοποιείται από πολλούς διαδηλωτές.
Ποια μέτρα λαμβάνονται λοιπόν για την αντιμετώπιση του υπερπληθυσμού σε δημοφιλείς προορισμούς;
Μια προσέγγιση είναι η προσπάθεια ρύθμισης της ροής των επισκεπτών κατά τις ώρες αιχμής. Αυτό μπορεί να γίνει με τη χρέωση τελών εισόδου για τους επισκέπτες ημερήσιων εκδρομών και την παροχή στοιχείων στους δυνητικούς επισκέπτες σχετικά με το πότε θα είναι οι πιο πολυσύχναστες ώρες που πρέπει να αποφεύγονται. Η Βενετία μόλις εισήγαγε δοκιμαστικά ένα τέλος 5 ευρώ για τους ημερήσιους εκδρομείς στις πιο δημοφιλείς ώρες και πολλά άλλα διάσημα ιστορικά αξιοθέατα αυξάνουν τις χρεώσεις τους στους τουρίστες.
«Υψηλή αξία, χαμηλός όγκος» – Οι λύσεις που προτείνονται
Το νέο σύνθημα των τουριστικών γραφείων είναι «υψηλή αξία, χαμηλός όγκος». Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εξυπηρετούνται οι ταξιδιώτες που θα ξοδέψουν πολλά χρήματα και έχουν υπόψη τους την παρουσία τους σε ένα ευαίσθητο περιβάλλον.
Μια άλλη λύση είναι να ενθαρρυνθούν οι άνθρωποι να αποφεύγουν τα ταξίδια της περιόδου αιχμής και να έρχονται στην «ενδιάμεση περίοδο». Η κλιμάκωση των σχολικών διακοπών θα μπορούσε επίσης να αποτρέψει την κάθοδο τόσων πολλών οικογενειών στο ίδιο θέρετρο κατά τη διάρκεια μιας έντονης περιόδου έξι εβδομάδων.
Πολλοί στην τουριστική βιομηχανία μιλούν επίσης για «διασπορά». Αυτό σημαίνει ότι οι τουρίστες πρέπει να πειστούν να πάνε σε εναλλακτικούς – παρόμοιους, αλλά λιγότερο πολυσύχναστους – προορισμούς.
Ο περιορισμός των χώρων στάθμευσης αυτοκινήτων γίνεται μια αγαπημένη προσέγγιση για να μειωθεί η βιωσιμότητα του να έρχεται κάποιος μόνο για ημερήσιες εκδρομές. Αυτό όμως δεν εμποδίζει τα τουριστικά λεωφορεία να αφήνουν μεγάλες ομάδες. Και είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς πώς ένας τουρίστας από, ας πούμε, τη Νότια Κορέα, δεν θα ήθελε να επισκεφθεί τον Πύργο του Άιφελ και τη Βενετία, στο πρώτο του ταξίδι δύο εβδομάδων στην Ευρώπη.
Οι ντόπιοι δεν αισθάνονται συγκλονισμένοι μόνο σε μέρη που βρίσκονται στο τουριστικό μονοπάτι εδώ και χρόνια. Το Hallstatt στην Αυστρία είναι ένα αναμφισβήτητα γραφικό μικρό παραλίμνιο χωριό των Άλπεων με μια πανέμορφη πανοραμική θέα που θα μπορούσε να βγει από βιβλίο παραμυθιού. Ο κοινός αστικός μύθος είναι ότι η πόλη αποτελεί τη βάση για το Arendelle, το χωριό της εξαιρετικά δημοφιλούς ταινίας Frozen της Disney. Υπάρχουν περίπου 800 κάτοικοι στο Χάλστατ, οι οποίοι απλά επισκιάζονται από τους περίπου 10.000 καθημερινούς επισκέπτες – πολλοί από τους οποίους κατεβαίνουν από μεγάλα τουριστικά λεωφορεία και προχωρούν σε περιπάτους, μερικές φορές μέσα από τους κήπους των κατοίκων, σε αναζήτηση της τέλειας selfie. Ορισμένοι ντόπιοι έχουν βαρεθεί και πέρυσι μια διαδήλωση απέκλεισε τη σήραγγα που οδηγεί την οδική κυκλοφορία στην πόλη. Πέρυσι υπήρξε ένα βραχύβιο σχέδιο για να σταματήσει η συμφόρηση σε ένα διάσημο σημείο «selfie» από το τοπικό συμβούλιο, το οποίο έβαλε έναν φράχτη για να εμποδίσει τη συγκεκριμένη οπτική γωνία. Αναγκάστηκαν να τον κατεβάσουν όταν πάρα πολλοί κάτοικοι παραπονέθηκαν ότι εμπόδιζε τη δική τους θέα της όμορφης λίμνης τους.
