Οι μεταπολεμικές εκλογές, η αποχή του ΚΚΕ και η δίνη του Εμφυλίου

Οι εθνικές εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 ήταν οι πρώτες εκλογές στη χώρα μας, μετά το 1936. Είχαν μεσολαβήσει η δικτατορία Μεταξά, το έπος του '40, η Κατοχή, η Αντίσταση, η Απελευθέρωση, τα Δεκεμβριανά και η Συμφωνία της Βάρκιζας. Αποδείχτηκαν μοιραίες, επειδή η έλλειψη συνεννόησης των πολιτικών δυνάμεων σηματοδότησε την έναρξη του εμφυλίου πολέμου, οι επιπτώσεις του οποίου ταλαιπώρησαν τη χώρα για τα επόμενα τριάντα χρόνια. Ο ελληνικός λαός πήγε στις κάλπες παρουσία αμερικανικών, γαλλικών και βρετανικών ομάδων παρατηρητών. Από τη διαδικασία απείχαν το ΚΚΕ, καθώς και ορισμένα μικρότερα κόμματα, συμπεριλαμβανομένου αυτού του Γ. Καφαντάρη.Την Ελλάδα κυβερνά από τις αρχές του 1946 ο Θεμιστοκλής Σοφούλης.  Στις εκλογές θα λάβουν μέρος μόνο δεξιοί και κεντρώοι πολιτικοί σχηματισμοί.

Οι παλιοί αντίπαλοι της προπολεμικής περιόδου είναι παρόντες, αλλά κάτω από διαφορετικές συνθήκες. Το φιλομοναρχικό Λαϊκό Κόμμα, συμπαγές και ενωμένο, αποτελεί τον άξονα της δεξιάς συμμαχίας «Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων», ενώ το Κόμμα των Φιλελευθέρων, που ίδρυσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, είναι διασπασμένο σε έξι τμήματα (Κόμμα Εθνικών Φιλελευθέρων, Μεταρρυθμιστικόν Κόμμα, Κόμμα Βενιζελικών Φιλευθέρων, Δημοκρατικόν Σοσιαλιστικόν Κόμμα, Κόμμα των Φιλελευθέρων και οι Φιλελεύθεροι του Καφαντάρη που απέχουν.Η απόφαση αυτή του ΚΚΕ-ΕΑΜ, να απόσχει δηλ. από τις εκλογές και να οδηγηθεί στην ένοπλη σύγκρουση ήταν θέμα συζήτησης για πολλές δεκαετίες. Πάντως, μετά τη λήξη του εμφυλίου, τον Οκτώβριο του 1950, η ηγεσία του ΚΚΕ αναγνώρισε ότι "η επιλογή της αποχής αποτέλεσε "σεχταριστικό οπορτουνιστικό λάθος", το οποίο όμως χαρακτήρισε ως "λάθος τακτικής".).

Το πρωί της 31ης Μαρτίου οι ψηφοφόροι πηγαίνουν στις κάλπες με το άγγελμα ότι τα ξημερώματα κομμουνιστές αντάρτες υπό τον Καπετάν Μπαρούτα επιτέθηκαν στο Σταθμό Χωροφυλακής Λιτοχώρου, με διαταγή του ηγέτη του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη. Κατά τη συμπλοκή σκοτώθηκαν 9 χωροφύλακες και 2 στρατιώτες, που συμμετείχαν στη φρουρά των εκλογικών τμημάτων. Η επίθεση αυτή θεωρείται από πολλούς ως το προοίμιο του Εμφυλίου Πολέμου.

Οι εκλογές θα γίνουν χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, με αναλογικό εκλογικό σύστημα και θα τις κερδίσει η δεξιά και βασιλόφρων «Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων» με το 55,12% των ψήφων. Οι δύο κεντρώοι σχηματισμού, «Εθνική Πολιτική Ένωσις» και «Κόμμα των Φιλελευθέρων», θα συγκεντρώσουν το 34,67% των ψήφων. Όσον αφορά στο ποσοστό της αποχής, που πρέπει να θεωρείται «πολιτική», οι απόψεις διίστανται, επειδή δεν ανακοινώθηκε ο αριθμός των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων: Το ΚΚΕ την ανεβάζει στο 50%, οι διεθνείς παρατηρητές την κατεβάζουν στο 9,3%. Η αλήθεια πρέπει να βρίσκεται κάπου στη μέση. Νεώτερες έρευνες την υπολογίζουν γύρω στο 20-25%. Πολύ αργότερα, το ΚΚΕ θα κάνει την αυτοκριτική του και θα θεωρήσει μεγάλο πολιτικό λάθος την αποχή (Καθαίρεση Ζαχαριάδη το 1956, 8ο Συνέδριο του 1961).

Η Βουλή που προέκυψε από τις εκλογές είχε 354 μέλη. Στήριξε δέκα κεντροδεξιές κυβερνήσεις και πέντε πρωθυπουργούς (Παναγιώτης Πουλίτσας, Κωνσταντίνος Τσαλδάρης, Δημήτριος Μάξιμος, Θεμιστοκλής Σοφούλης και Αλέξανδρος Διομήδης) μέχρι το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου. Τον Ιανουάριο του 1950 θα διαλυθεί και θα προκηρυχθούν εκλογές για τις 5 Μαρτίου.

Στις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 εξελέγησαν ως βουλευτές πολιτικοί που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στις κατοπινές εξελίξεις κι έφθασαν μέχρι το αξίωμα του πρωθυπουργού από τα μέσα της δεκαετίας του '50 έως τις μέρες μας. Πρόκειται για τον Γεώργιο Παπανδρέου (Δημοκρατικόν Σοσιαλιστικόν Κόμμα), τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο (Εθνικόν Ενωτικόν Κόμμα), τον Κωνσταντίνο Γ. Καραμανλή (Λαϊκόν Κόμμα) και τον νεότερο όλων, Κωνσταντίνο Μητσοτάκη (Κόμμα Βενιζελικών Φιλελευθέρων).

Λίγα χρόνια αργότερα, 1956, μετά και την καθαίρεση του Ν. Ζαχαριάδη η αποχή θεωρήθηκε σε λάθος κατεύθυνση με βαρύτατες συνέπειες.

Ο Ν. Ζαχαριάδης, σε άρθρο του στο "Ριζοσπάστη" εξήρε την επίθεση αυτή και, υπογραμμίζοντας τον προειδοποιητικό της χαρακτήρα, τόνισε ενδεικτικά ότι "θα γεμίσουν τα βουνά Μπαρουτάδες". Οι αντίπαλοι θεώρησαν την επίθεση στο Λιτόχωρο σαν έναρξη του ένοπλου αγώνα και συνεπώς σαν μια σοβαρή προειδοποίηση για την άμεση προετοιμασία αποφασιστικής αντιμετώπισής του. Ο στρατηγός Θ. Τσακαλώτος έγραψε ότι "τη νύκτα της 30 - 31 Μαρτίου του 1946 κάτω από τας σφαίρας των επαναστατών εις το Λιτόχωρον ήρχισεν η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ". Και ο αντιστράτηγος Θωμ. Πετζόπουλος χαρακτήρισε την επίθεση στο Λιτόχωρο σαν την "πανηγυρικωτέρα διακήρυξη του ΚΚΕ, ότι αρχίζει την ένοπλη εξέγερσιν". Η Βουλή του 1946 θα διανύσει όλη την τετραετία, αλλά με συνεχείς εναλλαγές κυβερνήσεων. Ο αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος Κ. Τσαλδάρης θα σχηματίσει τρεις κυβερνήσεις, τέσσερις ο Θεμ. Σοφούλης, δύο ο Δημ. Μάξιμος και θα κλείσει ο κύκλος με την υπηρεσιακή κυβέρνηση του Τζων Θεοτόκη.

Στις κυβερνήσεις Σοφούλη και Μάξιμου θα μετάσχουν Βενιζέλος και Παπανδρέου (σε ορισμένες) και άλλα στελέχη του Κέντρου.

Από το πλήθος των κυβερνήσεων είναι φανερό ότι έχει πολύ παρασκήνιο η τετραετία 1946-1950 και σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον της χώρας. Η πρώτη κυβέρνηση Τσαλδάρη ορκίστηκε στις 18 Απριλίου 1946, 18 ημέρες μετά τις εκλογές! Τόσες ημέρες διήρκεσαν οι διαβουλεύσεις των «συνεταίρων» της εθνικόφρονας παράταξης για τη διανομή των υπουργείων!

Η πρώτη «δουλειά» του Τσαλδάρη ήταν να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις προς τους Αγγλους και να «αποκαταστήσει» τον βασιλιά. Την 1η Σεπτεμβρίου 1946 διεξάγεται δημοψήφισμα- «ολίγον νόθον»- και με 68,3% επικυρώνεται η επάνοδος στον θρόνο του βασιλιά Γεωργίου Β΄ (του «εστεμμένου φελλού» κατά τον εκδότη της «Καθημερινής» Γεώργιο Βλάχο).

Είναι η «τελευταία δουλειά» των Άγγλων και η αρχή του τέλους του Κ. Τσαλδάρη. Τη συνέχεια αναλαμβάνουν οι Αμερικανοί...Η «πρώτη δουλειά» των Αμερικανών ήταν να «παραιτήσουν» τον Τσαλδάρη και να «τσουβαλιάσουν» όλα τα κόμματα σε μια κυβέρνηση, την αποκληθείσα «κατευναστική», με πρωθυπουργό τον βαθύπλουτο οικονομολόγο Δημ. Μάξιμο- δικό του και το Μέγαρο Μαξίμου!

Με εντολή…

Στις 30 Αυγούστου 1947 καταφθάνει στην Αθήνα ο διευθυντής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Χέντερσον, με εντολή του Λευκού Οίκου να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο ώστε να σχηματισθεί κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Σοφούλη και με συμμετοχή του Τσαλδάρη και του Βενιζέλου. Ο Σοφούλης υπέκυψε και φορτώθηκε όλες τις ευθύνες της διαχείρισης του Εμφυλίου.

Τον Ιανουάριο του 1949 καταργείται, ουσιαστικά, η κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Καθιερώνεται ο θεσμός του «Μικρού Υπουργικού Συμβουλίου», το οποίο ελάμβανε τις αποφάσεις στα σοβαρότερα προβλήματα σε συνεννόηση με τον αρχιστράτηγο Παπάγο και τους εκπροσώπους της αμερικανικής πρεσβείας!

Σε αυτό μετείχαν, με ισότιμη ψήφο, οι Σοφούλης, Τσαλδάρης, Βενιζέλος, Μαρκεζίνης, Κανελλόπουλος και ο αντιπρόεδρος Αλ. Διομήδης, ο οποίος διαδέχεται τον Σοφούλη μετά τον θάνατό του (30 Ιουνίου 1949), με αντιπροέδρους τον Τσαλδάρη και τον Βενιζέλο.

Οι Γεώργιος Παπανδρέου, Σπύρος Μαρκεζίνης, Στυλιανός Γονατάς και Ναπολέων Ζέρβας θα μείνουν στην αντιπολίτευση.

Με το τέλος του Εμφυλίου έκλεισε και ο κύκλος της Βουλής του 1946. Παίχθηκαν πολλά παιχνίδια στο παρασκήνιο ως την προκήρυξη των νέων εκλογών. Πολλές κινήσεις και πρωτοβουλίες για σχηματισμό μεταβατικής κυβέρνησης. Δεν έλειψαν και οι οραματιζόμενοι δικτατορικές λύσεις. Ο απεσταλμένος του «Μοnde» έγραφε από την Αθήνα τον Νοέμβριο του 1949:

«Το φάσμα της δικτατορίας αιωρείται πάντοτε στη χώρα αυτή, η οποία από παράδοση είναι κάπως έρμαιη των φιλοδοξιών των διακεκριμένων στρατιωτικών. Η αδιαφιλονίκητη νοσταλγία του καθεστώτος Μεταξά αποκαλύπτεται τόσο ισχυρά, ώστε τα αισιοδοξότερα προγνωστικά υπερακοντίσθησαν όσον αφορά την δραστηριότητα του κ. Μανιαδάκη και του κ. Παπαδάκη, οι οποίοι διακηρύσσουν ότι είναι απόστολοι του αποθανόντος αρχηγού τους Μεταξά».

ΠΗΓΕΣ:

Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Cretalive.gr

Sanshmera.gr

Wikipedia.gr