Ξενοφών Μουσάς: Το James Webb θα είναι η καλύτερη μηχανή του χρόνου για τις επόμενες δυο δεκαετίες

Η πρώτη φωτογραφία που δημοσιοποιήθηκε ποτέ από το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb της NASA έδωσε ελπίδα για την ύπαρξη κόσμων άλλων μακρινών που μένει να τους εξερευνήσουμε και δημιούργησε σκέψεις υπαρξιακές σε σχέση με το ποιοι είμαστε και τι κάνουμε σε αυτόν τον κόσμο. Η πρώτη παρουσίασή της στον κόσμο έγινε με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν παρόντα, κάτι που δείχνει πόσο σημαντική είναι αυτή η πρώτη αποτύπωση από το νέο διαστημικό τηλεσκόπιο.

Ένας από τους πιο επιφανείς αστρονόμους της χώρας μας, ο πρώην καθηγητής Φυσικής του Διαστήματος του ΕΚΠΑ Ξενοφών Μουσάς εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ όσα δείχνουν οι φωτογραφίες στους επιστήμονες, υποστηρίζοντας ότι βρισκόμαστε στο κατώφλι ενός νέου κόσμου που περιμένει για να εξερευνηθεί.

To νέο τηλεσκόπιο λίγες ημέρες μετά, έδωσε και νέες φωτογραφίες που απεικονίζουν τον Δία και τους δορυφόρους του σε λήψεις πολύ κοντινές. Πέρα από τον Δία το James Webb απαθανατίζει και κάποια από τα φεγγάρια του, την Ευρώπη, τη Θήβα και τη Μήτιδα, με εντυπωσιακή ευκρίνεια, σύμφωνα με τους επιστήμονες της NASA. Πολύ εντυπωσιακό είναι επίσης, όπως δήλωσαν, το γεγονός ότι διακρίνονται στις νέες φωτογραφίες και δακτύλιοι του Δία.

«Σε συνδυασμό με τις εικόνες σε βαθύ πεδίο που κυκλοφόρησαν τις προάλλες, αυτές οι εικόνες του Δία καταδεικνύουν τι μπορεί να παρατηρήσει το Webb, από τους πιο αμυδρούς, πιο μακρινούς παρατηρήσιμους γαλαξίες μέχρι πλανήτες στη δική μας κοσμική αυλή που μπορείτε να δείτε με γυμνό μάτι από την πραγματική σας αυλή», είπε ο Μπράιαν Χόλερ, επιστήμονας στο Επιστημονικό Ινστιτούτο του Διαστημικού Τηλεσκοπίου στη Βαλτιμόρη, ο οποίος βοήθησε στο σχεδιασμό αυτών των παρατηρήσεων.

Οι προσδοκίες που έχει δημιουργήσει το νέο τηλεσκόπιο είναι πολλές.

«Οι πρώτες τέσσερις - πέντε πρώτες φωτογραφίες του νέου διαστημικού τηλεσκοπίου και το πρώτο φάσμα από την ατμόσφαιρα ενός εξωπλανήτη, δηλαδή πλανήτη γύρω από άλλο άστρο είναι αισθητικά πολύ όμορφες με αρμονία, όσο και αντίθεση χρωμάτων που οφείλονται τόσο στην Φύση, όσο και στην αισθητική των αστρονόμων που μετατρέπουν το υπέρυθρο σε ορατό ώστε να το βλέπουμε. Κάθε μια από τις εικόνες είναι πολύ εντυπωσιακή.

Η πρώτη δείχνει τους πιο μακρινούς γαλαξίες, που εκτιμάται ότι είναι από τους πρώτους που δημιουργήθηκαν μετά την Μεγάλη Έκρηξη από την οποία δεχόμαστε ότι φτιάχτηκε το Σύμπαν.

Οι μικροί γαλαξίες που βλέπουμε στο υπόβαθρο είναι οι πιο μακρινοί που μπόρεσε να καταγράψει μέχρι σήμερα ο άνθρωπος. Συγχρόνως απεικονίζεται με απίστευτη ευκρίνεια ένα σχετικά κοντινό σμήνος γαλαξιών.

Σε αυτή την εικόνα μακρινοί γαλαξίες φαίνονται παραμορφωμένοι διότι οι εικόνες τους καμπυλώνονται από τον βαρυτικό φακό που δημιουργείται από τους κοντινούς γαλαξίες που βρίσκονται ενδιάμεσα. Οι ακτίνες φωτός των μακρινών γαλαξιών καμπυλώνονται καθώς περνούν μέσα από το παραμορφωμένο χωρόχρονο γύρω από τους κοντινούς γαλαξίες.

Μια άλλη εντυπωσιακή εικόνα παρουσιάζει το Κουιντέτο του Στέφανου, πέντε γαλαξίες μαζί οι οποίοι χορεύουν ένα κοσμικό χορό και οι χιτώνες τους ανεμίζουν καθώς περιφέρονται γύρω από το κέντρο βάρους τους και ο ένας αλληλεπιδρά με τον άλλο αγγίζοντάς τον με την βαρύτητά του, σκορπίζοντας απλόχερα.

Στην πιο εντυπωσιακή εικόνα διακρίνονται περιοχές που γεννιούνται σχεδόν απειράριθμα αστέρια.

Στην πρώτη ανάλυση του φωτός που προέρχεται από ένα εξωπλανήτη διακρίνεται καθαρά η παρουσία υδρατμών στην ατμόσφαιρά του», τονίζει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Μουσάς.

Πριν από το James Webb το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble ήταν εκείνο με τα πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα. Αν και κάποιοι αποκαλούν το James Webb αντικαταστάτη του Hubble, η NASA προτιμά τον όρο διάδοχο. «Εξάλλου, είναι ο επιστημονικός διάδοχος του Hubble. Οι επιστημονικοί του στόχοι υποκινήθηκαν από τα αποτελέσματα του Hubble. Η επιστήμη του Hubble μας ώθησε να κοιτάξουμε σε μεγαλύτερα μήκη κύματος για να ξεπεράσουμε αυτό που έχει ήδη κάνει το Hubble. Ειδικότερα, τα πιο μακρινά αντικείμενα έχουν μεγαλύτερη μετατόπιση προς το κόκκινο και το φως τους ωθείται από την υπεριώδη ακτινοβολία και το οπτικό στο εγγύς υπέρυθρο. Έτσι, οι παρατηρήσεις αυτών των μακρινών αντικειμένων (όπως οι πρώτοι γαλαξίες που σχηματίστηκαν στο Σύμπαν, για παράδειγμα) απαιτούν ένα υπέρυθρο τηλεσκόπιο», αναφέρει στην ιστοσελίδα της.

«Το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb είναι τεράστιο και μαζεύει περισσότερο φως ώστε να βλέπουμε ασθενέστερα και κυρίως μακρινότερα αντικείμενα, γαλαξίες, κβάζαρ, εξωπλανήτες. Η επιφάνεια του James Webb είναι πολύ μεγαλύτερη και συλλέγει 6,25 φορές περισσότερο φως με αποτέλεσμα να έχει 100 μεγαλύτερη ευαισθησία στο φως. Είναι κατασκευασμένο να βλέπει κυρίως στο υπέρυθρο. Στο υπέρυθρο απεικονίζονται ευκολότερα αντικείμενα που έχουν χαμηλή θερμοκρασία, αλλά και πολύ μακρινά αντικείμενα, οι αρχαιότεροι αστέρες και γαλαξίες, των οποίων το φως είναι μετατοπισμένο πάρα πολύ προς το ερυθρό, στο υπέρυθρο, ώστε τελικά να γίνονται αόρατοι στο μάτι του ανθρώπου, διότι εμείς δεν βλέπουμε στο υπέρυθρο όπως τα κουνούπια», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Μουσάς και επισημαίνει σε σχέση με την σημασία του νέου τηλεσκοπίου για την ανθρωπότητα: «Η επιστήμη και η αστροφυσική που είναι μέρος της, είναι αναπόσπαστη όσο και σημαντικότατη συνιστώσα του πολιτισμού μας. Ο σύγχρονος πολιτισμός βασίζεται στην επιστήμη. Η σύγχρονη τεχνολογία, ιατρική, ρομποτική έχουν τις ρίζες τους στους νόμους της φυσικής με τους οποίους σχεδιάστηκε ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων. Τα bit και τα byte του υπολογιστή σας έχουν τις ρίζες τους στην ελληνική επιστήμη. Το ίδιο ισχύει και για την οπτική του James Webb. Ο σχεδιασμός κάθε ενός από τα 18 εξαγωνικά κάτοπτρα του James Webb βασίζονται σε θεωρητική μελέτη του Αρχιμήδη που μας περιγράφει τόσο το γνωστό παλίμψηστο, όσο και ο Λεονάρδος Ντα Βίντσι. Η διάταξη των κατόπτρων είναι αντίγραφο αυτής που χρησιμοποίησε ο Αρχιμήδης για να κάψει τον στόλο των Ρωμαίων. Η κατασκευή και χρήση του James Webb είναι παρόμοιας κολοσσιαίας σημασίας για την επιστήμη και την ανθρωπότητα».

Για πολλούς το James Webb γύρισε σελίδα για την ανθρωπότητα κάτι που θα γίνει κατανοητό σε μεταγενέστερο χρόνο.

«Το James Webb θα είναι η καλύτερη μηχανή του χρόνου που θα υπάρχει για τις επόμενες δυο δεκαετίες, διότι θα βλέπει πιο μακριά και πιο παλιά αντικείμενα και θα επιτρέψει να γνωρίσουμε καλύτερα την φύση σε μεγάλη κλίμακα και εντέλει και το εαυτό μας. Μπορεί να ανακαλύψουμε νέους νόμους της φυσικής. Η αστρονομία είναι η πρώτη επιστήμη που γεννήθηκε ως επιστήμη με μαθηματικά στην Ελλάδα, σύμφωνα με την αντίληψη του Πυθαγόρα ότι η γλώσσα της φύσης είναι τα μαθηματικά, δηλαδή οι νόμοι της φυσικής. Η μελέτη της φύσης οδήγησε μέσω της αστρονομίας αρχικά να ανακαλύψουμε τους πρώτους νόμους της φύσης, να δημιουργήσουμε την επιστήμη, και μέσω αυτής την σημερινή τεχνολογία.

Ο Πλάτων, σύμφωνα με δική μου ερμηνεία, λέει ότι γίναμε άνθρωποι καθώς κοιτάζοντας τον ουρανό τον θαυμάζουμε, απορούμε, αναρωτιόμαστε τι να είναι όλα αυτά που βλέπουμε και στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε τι είναι αναπτύσσουμε πολιτισμό και γινόμαστε άνθρωποι. Αυτό περιμένουμε να συνεχιστεί με το James Webb. Η μελέτη του κόσμου με το James Webb θα μας δώσει πολλά αναπάντεχα, εκπλήξεις, θα λύσει πολλά μυστήρια και θα δημιουργήσει πολλά περισσότερα. Βρισκόμαστε πράγματι στο κατώφλι του παλιού γνωστού όσο και άγνωστου νέου Κόσμου που περιμένει να τον ανακαλύψουμε», καταλήγει ο κ. Μουσάς.