Το 2021 αναμένεται να ολοκληρωθεί το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα LIFE MEDEA «Μείωση των Επιδράσεων των Καταιγίδων Σκόνης της Ερήμου στην Υγεία Υιοθετώντας Στρατηγικές Μείωσης της Έκθεσης», που στην Ελλάδα διεξάγεται από την Ιατρική Σχολή (Παιδιατρική και Καρδιολογική Κλινική) σε συνεργασία με το Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Όπως αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση :
"Η επιστημονική κοινότητα έχει πια καταλήξει ότι το συνεχιζόμενο φαινόμενο της υπερθέρμανσης του πλανήτη αποτελεί μια από τις σημαντικότερες παγκόσμιες απειλές για την υγεία στον 21ο αιώνα. Η Ανατολική Μεσόγειος ιδιαίτερα θεωρείται ότι είναι από τις περιοχές με τις πιο δυσμενείς κλιματικές αλλαγές, αύξηση των μέσων θερμοκρασιών, μείωση της βροχόπτωσης, απερήμωση και αυξανόμενη συχνότητα και ένταση των καταιγίδων σκόνης της ερήμου.
Οι καταιγίδες σκόνης της ερήμου προκαλούνται από τη διασπορά στην ατμόσφαιρα μεγάλων ποσοτήτων μικρών σωματιδίων και τη μεταφορά τους από ξηρές, άνυδρες ή ημι-άνυδρες περιοχές σε μεγάλες αποστάσεις μέσω των ισχυρών στροβιλωδών ανέμων. Η δημιουργία καταιγίδων σκόνης ευνοείται από τρεις προϋποθέσεις: την παρουσία σκόνης, ισχυρών ανέμων και τη χαμηλή κάλυψη της επιφάνειας του εδάφους από βλάστηση. Οι καταιγίδες σκόνης μπορεί να ταξιδεύσουν χιλιάδες χιλιόμετρα προς όλες τις χώρες και ηπείρους, μεταφέροντας ταυτόχρονα με τα σωματίδια σκόνης και άλλους ρύπους που συναντούν στην πορεία τους. Όπως αναμένεται, οι κατοικημένες περιοχές δίπλα σε ερήμους ή ημι-άνυδρες περιοχές αντιμετωπίζουν πολύ συχνότερα το φαινόμενο αυτό. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν μεγάλες πόλεις της Άπω Ανατολής (Πεκίνο, Σαγκάη, Σεούλ) που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από μεγάλες ερήμους της Μογγολίας και της κεντρικής Ασίας, οι νοτιοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ (Καλιφόρνια, Νέο Μεξικό, Τέξας, Αριζόνα) και στη Μεσόγειο, περιοχές όπως η Κρήτη και η Κύπρος, οι οποίες εκτίθενται σε νότιους ανέμους που μεταφέρουν σκόνη από τη Σαχάρα και την Αραβική Χερσόνησο.
Για την περιοχή της Μεσογείου τα κλιματολογικά μοντέλα (Διεθνής Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος 2013) προβλέπουν ότι η μέση ετήσια θερμοκρασία τα επόμενα 100 χρόνια θα αυξηθεί κατά 2,2 έως 5,1 βαθμούς Κελσίου, ενώ η μέση ετήσια βροχόπτωση αναμένεται να μειωθεί κατά 4% έως 27%. Οι μεγάλες ξηρασίες, η υπερβόσκηση, η αποψίλωση των δασών και οι συχνές και μεγάλες πυρκαγιές ευνοούν τη μεγαλύτερη συχνότητα και ένταση των καταιγίδων της σκόνης. Η μείωση της βροχόπτωσης αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά την υγρασία του εδάφους, οδηγώντας έτσι σε συσσώρευση σωματιδίων που μπορεί να μεταφέρονται εύκολα με τον άνεμο, ενώ η μείωση της βλάστησης θα οδηγήσει τελικά στη μείωση της καλυμμένης επιφάνειας της γης.
Οι επιπτώσεις στην υγεία από τις καταιγίδες σκόνης της ερήμου είναι σημαντικές, και επιπλέον μπορούν να προκαλέσουν επιδείνωση των συμπτωμάτων αλλεργικών και ασθματικών ασθενών, ασθενών με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και καρδιαγγειακά νοσήματα. Στις ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες περιλαμβάνονται οι ηλικιωμένοι και τα μικρά παιδιά. Δεν είναι ακόμη ξεκάθαροι οι ακριβείς μηχανισμοί της τοξικής δράσης της σκόνης της ερήμου, φαίνεται όμως ότι οι επιπτώσεις στην υγεία οφείλονται κυρίως στα συστατικά της σκόνης που μπορούν να εισέλθουν στο ανθρώπινο σώμα με την αναπνοή. Τα αιωρούμενα σωματίδια (διαμέτρου μικρότερης των 2,5 μικρόμετρων) μπορούν να διεισδύσουν βαθιά στο αναπνευστικό σύστημα και να προκαλέσουν φλεγμονή και οξειδωτικό στρες, ενώ μικρόβια και μύκητες που μεταφέρονται με τη σκόνη μπορεί να οδηγήσουν σε λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος. Eπιπλέον μπορούν να προκαλέσουν επιδείνωση των συμπτωμάτων αλλεργικών και ασθματικών ασθενών, ασθενών με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και καρδιαγγειακά νοσήματα Η έρευνα από την Κύπρο έχει ήδη δείξει ότι οι αυξημένες συγκεντρώσεις των σωματιδίων κατά τη διάρκεια καταιγίδων σκόνης της ερήμου σχετίζονται με αυξημένα ποσοστά νοσηλείας λόγω καρδιοαναπνευστικών προβλημάτων
Η Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια προσπάθεια να προστατεύσει τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού στις περιοχές υψηλού κινδύνου χρηματοδοτεί το πρόγραμμα LIFE ΜΕDEA («Μείωση των Επιδράσεων των Καταιγίδων Σκόνης της Ερήμου στην Υγεία Υιοθετώντας Στρατηγικές Μείωσης της Έκθεσης»), που αποσκοπεί στην ανάπτυξη στρατηγικών προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και τα επεισόδια καταιγίδων σκόνης με δυνατότητα εφαρμογής σε όλες τις χώρες της Μεσογείου και της Νότιας Ευρώπης. Μια διεπιστημονική κοινοπραξία οκτώ φορέων-εταίρων από την Κύπρο, Ελλάδα και Ισραήλ έχει συνενώσει τις δυνάμεις της στο δίκτυο του προγράμματος MEDEA με συντονιστή την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Για την Ελλάδα ρόλο συντονιστή έχει αναλάβει η Iατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης με την Παιδιατρική και την Καρδιολογική Κλινική σε συνεργασία με το Τμήμα Χημείας. Το πρόγραμμα άρχισε το Σεπτέμβριο 2017 και θα ολοκληρωθεί το 2021. Αναμένονται πολύ ενδιαφέροντα νέα δεδομένα και χρήσιμα συμπεράσματα. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα LIFE MEDEA είναι εύκολα διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του προγράμματος (https://www.life-medea.eu/)".
