Έγκαυμα: Τί πρέπει να γνωρίζουμε για να μειώσουμε τις επιπλοκές του

Της Μαριάννας Θεοδωρακοπούλου

Σε μία περίοδο έντονων κλιματικών αλλαγών, με αυξημένο το κίνδυνο πυρκαγιάς,  οφείλουμε να είμαστε όλοι ενήμεροι για μέτρα αντιμετώπισης και προστασίας από τις επιπλοκές του εγκαύματος. 

Ως έγκαυμα ορίζουμε κάθε βλάβη στους ιστούς του σώματος που προκαλείται από τη δράση θερμότητας, χημικών ουσιών, ηλεκτρισμού, ακτινοβολίας ή τριβής. Το έγκαυμα είναι ο σοβαρότερος τραυματισμός του ανθρωπίνου σώματος. Έγκαυμα 40% της συνολικής επιφάνειας σώματος αντιστοιχεί με ακρωτηριασμό και των δύο μηρών. 

Τα εγκαύματα διακρίνονται στις εξής κατηγορίες ανάλογα με την αιτία τους:

1. Θερμικά εγκαύματα: Προκαλούνται από την επαφή με θερμές/ψυχρές επιφάνειες, υγρά ή ατμούς.
2. Χημικά εγκαύματα: Προκαλούνται από την επαφή με καυστικές ουσίες, όπως οξέα ή αλκάλεα.
3. Ηλεκτρικά εγκαύματα: Προκαλούνται από την έκθεση σε ηλεκτρικό ρεύμα.
4. Εγκαύματα από ακτινοβολία: Προκαλούνται από την έκθεση σε ακτινοβολία, όπως η ηλιακή ακτινοβολία και η ακτινοθεραπεία.
5. Εγκαύματα από τριβή: Προκαλούνται από την τριβή του δέρματος με μια τραχιά επιφάνεια.

Ανάλογα με την έκταση και το βάθος της βλάβης, τα εγκαύματα κατηγοριοποιούνται σε:

1. Επιφανειακά: Επηρεάζουν μόνο την εξωτερική στιβάδα του δέρματος (επιδερμίδα) και προκαλούν ερυθρότητα και πόνο. Συνήθως θεραπεύονται χωρίς ουλές.
2. Μερικού πάχους: Επηρεάζουν τόσο την επιδερμίδα όσο και το χόριο (τη δεύτερη στιβάδα του δέρματος). Προκαλούν φυσαλίδες, έντονο πόνο και πρήξιμο.
3. Ολικού πάχους: Επηρεάζουν όλες τις στιβάδες του δέρματος και ενδεχομένως τους υποκείμενους ιστούς. Το δέρμα είναι σκληρό, λευκό, μαύρο ή απουσιάζει, και ο πόνος είναι απών λόγω της καταστροφής των νευρικών απολήξεων.

Η αντιμετώπιση των εγκαυμάτων εξαρτάται από τη σοβαρότητα, την έκτασή τους και το αίτιο που τα προκάλεσε. Ως γενική αρχή το έγκαυμα θα πρέπει να εκτιμηθεί άμεσα από γιατρό. Θερμικά εγκαύματα σε κεφαλή, αρθρώσεις, περίνεο, χέρι και πόδι χρειάζονται νοσηλεία σε μονάδα. Το ίδιο ισχύει για τα εισπνευστικά εγκαύματα, αφού ο καπνός που εισπνέεται προκαλεί βλάβες σε όλο το αναπνευστικό σύστημα, για τα χημικά εγκαύματα, τα οποία χρήζουν ειδικής εξουδετέρωσης και αργούν να δείξουν το τελικό τους βάθος και τέλος για τα ηλεκτρικά εγκαύματα, τα οποία είναι τόσο σοβαρότερα όσο μεγαλύτερη είναι η τάση του ρεύματος και ο χρόνος που αυτό έδρασε. 

Στην περίπτωση που χρειαστεί να παράσχουμε βοήθεια σε εγκαυματία σκεφτόμαστε τα εξής: καλούμε βοήθεια (το 166) και παίρνουμε μέτρα προστασίας για να βοηθήσουμε χωρίς να θέσουμε τον εαυτό μας σε κίνδυνο. Ως γενικές αρχές ισχύουν τα ακόλουθα:

Επιφανειακά εγκαύματα:

• Ψύξη: Τοποθετούμε την επηρεασμένη περιοχή κάτω από δροσερό (όχι παγωμένο) τρεχούμενο νερό για 10-20 λεπτά.
• Καθαρισμός: Καθαρίζουμε την περιοχή με ήπιο σαπούνι και νερό.
• Ενυδάτωση: Εφαρμόζουμε μια ήπια ενυδατική ή αντιμικροβιακή κρέμα.
• Αντιμετώπιση του πόνου: Χορηγούμε αναλγητικά και  ΜΣΑΦ όπως παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη.
• Κάλυψη: Καλύπτουμε την περιοχή με ένα καθαρό και στεγνό επίδεσμο.
• Δίαιτα: πλούσια σε λευκώματα, πολλά υγρά

Μερικού πάχους εγκαύματα:

• Ψύξη: Τοποθετούμε την περιοχή κάτω από δροσερό νερό για 10-20 λεπτά.
• Καθαρισμός: Καθαρίζουμε την περιοχή απαλά με σαπούνι και νερό.
• Δεν σπάμε τις φυσαλίδες: Οι φυσαλίδες βοηθούν στην προστασία από τη μόλυνση.
• Εφαρμογή κρέμας ή αλοιφής: Χρησιμοποιούμε μια αντιβιοτική κρέμα ή αλοιφή.
• Επίδεση: Καλύπτουμε το έγκαυμα με ένα καθαρό και στεγνό επίδεσμο.
• Αντιμετώπιση του πόνου: Χορηγούμε αναλγητικά και ΜΣΑΦ όπως παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη.
• Δίαιτα: πλούσια σε λευκώματα, πολλά υγρά

Ολικού πάχους εγκαύματα:

• Δεν αφαιρούμε ρούχα που έχουν κολλήσει στο δέρμα.
• Δεν βυθίζουμε το έγκαυμα σε νερό.
• Κάλυψη: Καλύπτουμε την περιοχή με ένα καθαρό, στεγνό επίδεσμο ή πανί.
• Καλούμε αμέσως ιατρική βοήθεια: Τα εγκαύματα ολικού πάχους  χρειάζονται άμεση ιατρική φροντίδα.
• Ανύψωση: Αν είναι δυνατόν, ανυψώνουμε την επηρεασμένη περιοχή πάνω από το επίπεδο της καρδιάς.
• Δίαιτα: πλούσια σε λευκώματα, πολλά υγρά

Η αντιμετώπιση των εγκαυματιών που χρειάζονται νοσοκομείο συνεχίζεται σε ειδικά κέντρα εγκαύματος ή σε απουσία αυτών σε κλινικές που συνεργάζονται με πλαστικούς χειρουργούς. Λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό του ασθενούς, γίνεται κλινική εξέταση και καθορισμός του βάθους και της έκτασης του εγκαύματος. Ακολουθούν εργαστηριακός και απεικονιστικός έλεγχος και φτιάχνεται ένα πλάνο για τη νοσηλεία του ασθενούς, η οποία συνοπτικά περιλαμβάνει τα ακόλουθα: 

• Καθαρισμός εγκαύματος: Η/ο ιατρός θα καθαρίσει τις εγκαυματικές επιφάνειες και θα αξιολογήσει τα βαθύτερα σημεία και την πραγματική έκταση του εγκαύματος για να καθορίσει την καλύτερη θεραπεία.
• Ενδοφλέβια υγρά και αντιβιοτικά: χορηγούμε υγρά και αντιβιοτικά για την πρόληψη υπογκαιμίας και τη θεραπεία μολύνσεων.
• Εμβόλιο κατά του τετάνου ή αντιτεταντικός ορός: Ανάλογα με το ιστορικό εμβολιασμού, μπορεί να χρειαστεί αναμνηστική δόση.
• Χειρουργική αντιμετώπιση: Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστούν δερματικά μοσχεύματα ή άλλες χειρουργικές επεμβάσεις.
• Φυσικοθεραπεία και χρήση ειδικών ναρθήκων: Για την αποκατάσταση της κινητικότητας και την πρόληψη των ρικνώσεων.

Η σωστή και έγκαιρη αντιμετώπιση των εγκαυμάτων, από κατάλληλες ιατρικές ομάδες, είναι κρίσιμη για την πρόληψη επιπλοκών και τη βελτίωση της διαδικασίας επούλωσης. Η συμμόρφωση με τις οδηγίες των γιατρών για τις αλλαγές και η καταστολή των φλεγμονών αρχικά επιταχύνουν την επούλωση, ενώ η έναρξη της θεραπείας των μετεγκαυματικών ουλών, οι οποίες συνήθως μεταπίπτουν σε χειλοειδή,   με επιθέματα σιλικόνης, ενυδατικές και αντηλική προστασία, είναι καθοριστικά στοιχεία για την όσο το δυνατό καλύτερη έκβαση του εγκαυματία. Εξίσου σημαντικό με τα προηγούμενα είναι και η ψυχολογική υποστήριξη του ιδίου και της οικογένειάς του, οι οποίοι θα πρέπει να θωρακιστούν με υπομονή και αντοχή μέχρι την ολοκλήρωση των θεραπειών του.   

Η κ. Θεοδωρακοπούλου Μαριάννα είναι μέλος της Ελληνικής εταιρίας Πλαστικής Χειρουργικής. Είναι πτυχιούχος Βιολογίας και Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης και ειδικεύθηκε σε νοσοκομεία της Ελλάδας και της Αγγλίας. Είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στη Βαριπλαστική, από το Πανεπιστήμιο Paris V, του Παρισιού. Από το 2019 διατηρεί ιδιωτικό ιατρείο στο Ηράκλειο Κρήτης και από το 2023 είναι επιστημονικά υπεύθυνη της κλινικής πλαστικής χειρουργικής του ΕUROMEDICA- Μητέρα Κρήτης.