Εκτεταμένη έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού για την τιμολόγηση του υγειονομικού υλικού

Με τον εντοπισμό τυχόν περιπτώσεων καταχρηστικής τιμολόγησης από επιχειρήσεις που έχουν μακροχρόνια πανελλαδική ή/και προσωρινή τοπική δεσπόζουσα θέση στην αγορά υγειονομικού υλικού, θα ασχοληθεί η Επιτροπή Ανταγωνισμού το προσεχές διάστημα με βάση τα στοιχεία έρευνας. 

Θα χρησιμοποιηθούν στοιχεία που έχουν συλλεχθεί από εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη χονδρική πώληση υγειονομικού υλικού, ενώ η επιτροπή υπογραμμίζει ότι θα προχωρήσει και στην περιοδική επικαιροποίηση της έρευνας με νέα στοιχεία.

Σύμφωνα με ανακοίνωση της Επιτροπής Ανταγωνισμού που εκδόθηκε σήμερα, από την έρευνα που πραγματοποίησε ο προηγούμενο διάστημα, φαίνεται ότι στη διάμεση τιμή πώλησης διαπιστώθηκε άνοδος, ειδικά στις χειρουργικές μάσκες μίας χρήσης από τον Φεβρουάριο του 2020 και έπειτα. Μικρή ήταν η άνοδος της διάμεσης τιμής σε αντισηπτικά τζελ και γάντια, ενώ οριακή πτώση της τιμής παρατηρήθηκε στα αντισηπτικά μαντηλάκια. Όμως, η πώληση των προϊόντων αυτών από περισσότερες επιχειρήσεις, φαίνεται να συγκράτησε την αύξηση των τιμών, ενώ η αύξηση στις μάσκες φαίνεται ότι προήλθε από έλλειψη αποθεμάτων του είδους αυτού, κατά το χρονικό διάστημα που εξετάστηκε.

Πιο συγκεκριμένα, η επιτροπή στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, διεξήγαγε έρευνα στην αγορά υγειονομικού υλικού. Η ενέργεια αυτή κρίθηκε απαραίτητη ως αποτέλεσμα των πολυάριθμων παραπόνων καταναλωτών και δημοσιευμάτων, αφενός μεν αναφορικά με σημαντικές ανατιμήσεις στα εν λόγω προϊόντα στα διάφορα σημεία λιανικής πώλησης, αφετέρου δε σχετικά με τις ελλείψεις των εν λόγω προϊόντων, οι οποίες ενδέχεται να οφείλονται σε πρακτικές επιχειρήσεων στην αλυσίδα διανομής, που δύνανται να εμπίπτουν στις διατάξεις του ν. 3959/2011. 

Ειδικότερα, στις 20.3.2020 η επιτροπή απέστειλε ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο, με το οποίο ζητήθηκαν στοιχεία αγορών και πωλήσεων για το διάστημα από το Νοέμβριο 2019 έως και το Μάρτιο 2020, σε 4.056 επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή, εισαγωγή και εμπορία υγειονομικού υλικού, και συγκεκριμένα σε χειρουργικές μάσκες και γάντια μιας χρήσης, καθώς και σε αντισηπτικά μαντηλάκια και αντισηπτικά διαλύματα. «Η ενέργεια αυτή με την αποστολή χιλιάδων ερωτηματολογίων μέσω εξειδικευμένου λογισμικού και εν συνεχεία η γρήγορη κατηγοριοποίηση και στατιστική και οικονομετρική ανάλυση των δεδομένων που συλλέχτηκαν, ώστε να αποφασισθούν περαιτέρω ενέργειες, αποτελεί μία καινοτομία στον τρόπο με τον οποίο η επιτροπή εκπονούσε τις έρευνες της μέχρι σήμερα. Με τη λήξη της εν λόγω προθεσμίας, έγινε εξαγωγή των στοιχείων 3.300 περίπου εταιρειών που απάντησαν στο ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο, και πραγματοποιήθηκε επεξεργασία και ανάλυση των στοιχείων από ομάδα ειδικών επιστημόνων, οικονομολόγων και οικονομέτρων» όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση.

Στο ερωτηματολόγιο απάντησαν πολλά φαρμακεία, λόγω της πληθώρας αυτών στην ελληνική επικράτεια (περίπου 10.000 συνολικά), αλλά και εταιρείες από όλες τις βαθμίδες διανομής των εξεταζόμενων προϊόντων (την εισαγωγή, παραγωγή και χονδρική πώληση) ενώ στην πλειοψηφία τους, οι επιχειρήσεις που ανταποκρίθηκαν στην έρευνα έχουν έδρα τους νομούς Αττικής και Θεσσαλονίκης. Σχεδόν όλοι οι νομοί αντιπροσωπεύονται στην έρευνα, ενώ πιο αραιή είναι η εκπροσώπηση των νησιών (όπου η λιανική πώληση εμπεριέχει και πρόσθετα κόστη μεταφοράς) με περισσότερες παρατηρήσεις να απαντώνται κυρίως στα μεγαλύτερα νησιά των Κυκλάδων, Δωδεκανήσων, Ιονίου καθώς και Κρήτη.

Από την έρευνα προέκυψε ότι κατά την εξεταζόμενη περίοδο, φαίνεται να σημειώνεται αύξηση των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στη λιανική πώληση όλων των εξεταζόμενων προϊόντων υγειονομικού υλικού. Η αλματώδης αύξηση της ζήτησης προϊόντων υγειονομικού υλικού, συνοδεύτηκε από μία αύξηση των επιχειρήσεων που διακινούν ή πωλούν τα προϊόντα αυτά, γεγονός που υποδηλώνει μία υγιή αντίδραση της αγοράς. Από το δείγμα, μεγαλύτερη φαίνεται να είναι η αύξηση των σημείων λιανικής πώλησης αντισηπτικού διαλύματος και γαντιών μίας χρήσης.

Αποτυπώνοντας τις διάμεσες τιμές πώλησης σε όλα τα προϊόντα, στο σύνολο των ελεγχόμενων επιχειρήσεων, φαίνεται ότι στη διάμεση τιμή πώλησης διαπιστώθηκε κατακόρυφη άνοδος, ειδικά στις χειρουργικές μάσκες μίας χρήσης από τον Φεβρουάριο του 2020 και έπειτα. Μικρή ήταν η άνοδος της διάμεσης τιμής σε αντισηπτικά τζελ και γάντια, ενώ οριακή πτώση της τιμής παρατηρήθηκε στα αντισηπτικά μαντηλάκια. 

Η πώληση των προϊόντων αυτών από περισσότερες επιχειρήσεις, φαίνεται να συγκράτησε την αύξηση των τιμών, ενώ η αύξηση στις μάσκες φαίνεται ότι προήλθε από έλλειψη αποθεμάτων του είδους αυτού κατά το χρονικό διάστημα που εξετάστηκε. Ωστόσο δεν επιβεβαιώθηκε συστηματική αύξηση του μέσου ή/ και διάμεσου μεικτού περιθωρίου κέρδους από την πώληση του εξεταζόμενου υγειονομικού προϊόντος κατά το ερευνώμενο διάστημα. Ειδικότερα, βρέθηκε ότι το διάμεσο μεικτό περιθώριο κέρδους δεν σημείωσε ιδιαίτερη διακύμανση το ερευνώμενο διάστημα, και διαμορφώθηκε σε παρόμοιο ύψος για διαφορετικά προϊόντα. 

Συγκρίνοντας τη διάμεση τιμή αγοράς το χρονικό διάστημα από 1.11.2019 έως 31.3.2020, μεταξύ των νομών Αττικής, Θεσσαλονίκης και την υπόλοιπη επικράτεια, παρατηρήθηκε ίδια συμπεριφορά στις τιμές των υπό εξέταση προϊόντων. Οι διάμεσες τιμές αγοράς και πώλησης, φαίνεται να ακολουθούν το ίδιο μοτίβο στους δύο μεγάλους νομούς της χώρας, με τη Θεσσαλονίκη να εμφανίζει υψηλότερες τιμές στην αγορά των γαντιών μιας χρήσης, την Αττική να παρουσιάζει υψηλότερες τιμές στα αντισηπτικά μαντηλάκια και τις τιμές να κυμαίνονται στα ίδια περίπου επίπεδα σε όλη την ελληνική επικράτεια.

Περαιτέρω, παρατηρήθηκε παρόμοια συμπεριφορά της διάμεσης τιμής αγοράς και πώλησης των υπό εξέταση προϊόντων μεταξύ ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας καθώς και μεταξύ αστικών και μη αστικών κέντρων. Στα αντισηπτικά μαντηλάκια και τα γάντια φαίνεται ότι οι τιμές εμφανίζονται συνήθως χαμηλότερες στις νησιωτικές περιοχές έναντι των ηπειρωτικών περιοχών, ενώ ως ενδιαφέρον χαρακτηρίζεται το γεγονός ότι η διάμεση τιμή πώλησης στις μάσκες σημειώνει μικρότερη αύξηση στις νησιωτικές περιοχές μετά τον Φεβρουάριο του 2020, σε σχέση με την αντίστοιχη τιμή στις ηπειρωτικές περιοχές και σε σχέση με την αντίστοιχη διάμεση τιμή αγοράς.

Στο μεταξύ, όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση της επιτροπής, οι περισσότερες παρατηρήσεις που συλλέχθηκαν φαίνεται να υποστηρίζουν την ύπαρξη σταθερού περιθωρίου κέρδους (mark-up), ενώ υπάρχουν και κάποιες ακραίες τιμές (outliers) και αρκετές παρατηρήσεις αφορούν στο ότι η τιμή πώλησης είναι μικρότερη από την τιμή αγοράς. Αυτό πιθανόν να οφείλεται στο ότι η τιμή αγοράς δεν αντιστοιχεί πάντα στα προϊόντα που πωλήθηκαν τον συγκεκριμένο μήνα, δηλαδή πωλήθηκε στοκ προϊόντος από προηγούμενους μήνες. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στις μάσκες.

Σύμφωνα με την στατιστική και οικονομετρική επεξεργασία των διαθέσιμων στοιχείων, η αύξηση στη λιανική τιμή πώλησης του εξεταζόμενου υγειονομικού υλικού προέρχεται, κατά κύριο λόγο, από την μετακύλιση της αύξησης της χονδρικής τιμής πώλησης. Επιπλέον, από την έρευνα προέκυψε ότι η μετακύλιση της αύξησης της χονδρικής τιμής πώλησης στα αντισηπτικά μαντηλάκια και στα γάντια μίας χρήσης, ήταν μεγαλύτερη στα φαρμακεία από ότι στα σούπερ μάρκετ. Σχετικά με τις μάσκες, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όσες επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται, εκτός από το λιανεμπόριο, και σε άλλο επίπεδο διανομής, παραγωγή, εισαγωγές ή χονδρεμπόριο, εμφάνισαν υψηλότερες τιμές σε σχέση με όσους δραστηριοποιούνται αποκλειστικά στο λιανεμπόριο.

Εξετάζοντας το ποσοστό μετακύλισης της μεταβολής της τιμής αγοράς στην τιμή πώλησης στον τελικό καταναλωτή στις μάσκες, αυτό παρουσιάζεται μεγαλύτερο κατά το μήνα Μάρτιο 2020. Η μεγαλύτερη δε διαφοροποίηση του ποσοστού μετακύλισης της τιμής, εμφανίζεται στις πωλήσεις γαντιών μίας χρήσης κατά τον μήνα Φεβρουάριο 2020.

Από την έρευνα φαίνεται ότι ο βαθμός μετακύλισης της τιμής στα φαρμακεία - λόγω του ότι ο επιχειρηματίας δεν έχει δυνατότητα απορρόφησης μιας αύξησης της τιμής - είναι μεγάλος στις μάσκες και στα αντισηπτικά μαντηλάκια και μικρότερος στα αντισηπτικά τζελ και γάντια. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο συνδυαστικό γεγονός, ότι τα φαρμακεία εξειδικεύονται στις πωλήσεις συγκεκριμένων προϊόντων και παράλληλα αντιμετωπίζουν εντατικό ανταγωνισμό από τις ανταγωνίστριες επιχειρήσεις.

Από την ανάλυση των ακραίων τιμών αγοράς των υπό εξέταση προϊόντων, παρατηρήθηκε ότι:

* στο 1% των υψηλότερων καθαρών τιμών αγοράς για κάθε μήνα που ερευνήθηκε, βρίσκονται επιχειρήσεις που εδρεύουν κατά πλειοψηφία στους δύο μεγάλους νομούς Αττικής και Θεσσαλονίκης και

* στο 1% των υψηλότερων καθαρών τιμών αγοράς για κάθε μήνα που ερευνήθηκε, βρίσκονται κατά πλειοψηφία τα φαρμακεία.

Τα τελευταία αυτά στοιχεία καθώς και περαιτέρω στοιχεία που έχουν συλλεχθεί από εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη χονδρική πώληση υγειονομικού υλικού, θα χρησιμοποιηθούν για τον εντοπισμό τυχόν περιπτώσεων καταχρηστικής τιμολόγησης από επιχειρήσεις που διαθέτουν μακροχρόνια πανελλαδική ή/και προσωρινή τοπική δεσπόζουσα θέση στις εν λόγω αγορές. Η επιτροπή σημειώνει ακόμη, ότι θα προχωρήσει επίσης στην περιοδική επικαιροποίηση της έρευνας με νέα στοιχεία.

Επιπλέον, επισημαίνεται ότι στην παρούσα συγκυρία που η χώρα δοκιμάζεται από την πανδημία του κορωνοϊού, η επιτροπή παρακολουθεί τις εξελίξεις, και θα συνεχίσει να επεμβαίνει ως αρμόδια για τη διαπίστωση τυχόν παραβάσεων, με γνώμονα τη διαφύλαξη της υγιούς ανταγωνιστικής δομής της αγοράς, την προστασία των συμφερόντων του καταναλωτή και την οικονομική ανάπτυξη.