Ασυνόδευτα προσφυγόπουλα – Η κατάσταση στην Ελλάδα–Στατιστικά και προκλήσεις

Περισσότερα από 28.000 παιδιά πρόσφυγες εκτιμάται ότι βρίσκονταν στην Ελλάδα στο τέλος του 2021, εκ των οποίων τα 2.225 ήταν ασυνόδευτα, σύμφωνα με στοιχεία από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) αλλά και το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.), τα οποία παρουσιάστηκαν σε ενημερωτική εκδήλωση που διοργάνωσε το ΚΜΟΠ – Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας με θέμα «Ασυνόδευτα και Χωρισμένα από την Οικογένειά τους Παιδιά: Προφίλ, Στατιστικά, Προκλήσεις & Ανάγκες».

Όπως τόνισε η κ. Γεωργία Χαλκουτσάκη από την Ομάδα Παιδικής Προστασίας της UNHCR, για πρώτη φορά μετά από αρκετά χρόνια ο αριθμός των παιδιών που βρίσκονται στη χώρα αγγίζει τη δυναμικότητα που έχει το εθνικό σύστημα για τη φιλοξενία των παιδιών αυτών, δηλαδή περίπου 2.500 θέσεις. Η πλειονότητα των παιδιών προσφύγων που βρίσκονται στην Ελλάδα είναι ηλικίας έως 11 ετών, ενώ όσον αφορά τα ασυνόδευτα πάνω από το 90% είναι άνω των 14 ετών. Το 23% διαμένει σε ανοιχτές δομές φιλοξενίας, ένα 20% στο ΕΣΤΙΑ και μόλις 4% βρίσκεται στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης – ποσοστό σημαντικά μειωμένο σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Η κ. Χαλκουτσάκη ανέφερε ενδεικτικά τη Μόρια, όπου είχαν φτάσει να υπάρχουν πάνω από 2.000 ασυνόδευτα παιδιά σε μια κρατική δομή η οποία, όπως είπε, είχε πρόβλεψη να φιλοξενεί μόλις 120 παιδιά.

Η ίδια αναφέρθηκε και στον Εθνικό Μηχανισμό Προστασίας Ασυνόδευτων Παιδιών, τον οποίο δημιούργησαν η UNHCR, η Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου και η Μετάδραση τον Ιανουάριο του 2021, με στόχο τον έγκαιρο εντοπισμό και τη μεταφορά σε ασφαλή στέγαση παιδιών που είναι άστεγα ή διαβιούν σε επισφαλείς συνθήκες. Όπως είπε, μέσω του Μηχανισμού αυτού, από τον Απρίλιο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2021, περισσότερα από 760 άστεγα παιδιά εντοπίστηκαν και τοποθετήθηκαν σε κατάλληλες δομές φιλοξενίας.

Όσον αφορά στις προκλήσεις στην υποδοχή και φροντίδα των ασυνόδευτων και χωρισμένων από την οικογένειά τους παιδιών, η κ. Χαλκουτσάκη μίλησε για τις μειωμένες μεν απρόβλεπτες δε προσφυγικές ροές, τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης ειδικά στα νησιά, τους ευάλωτους πληθυσμούς, την ψυχική υγεία και τα κενά που υπάρχουν ως προς την αντιμετώπιση τέτοιου είδους προβλημάτων, τις περίπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες καταγραφής, τις λίγες εξειδικευμένες υπηρεσίες για επιζώντες παιδιά έμφυλης βίας, καθώς και για τα παιδιά εκτός εκπαιδευτικού συστήματος.

Η δυσκολία εντοπισμού
Για τις δυσκολίες και προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι επαγγελματίες στο πεδίο μίλησε και η κ. Αδαμαντία Κοτσογλανίδη, Κοινωνική Λειτουργός στο Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες. Η ίδια επεσήμανε, μεταξύ άλλων, τη δυσκολία εντοπισμού των ασυνόδευτων παιδιών προσφύγων, που, όπως είπε, γίνεται κατά κύριο λόγο με αυτοπαραπομπές, το θέμα του trafficking για εργασιακούς και σεξουαλικούς σκοπούς, το ζήτημα των παιδιών που εισέρχονται στην Ελλάδα χωρίς χαρτιά και δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, την εξέταση των αιτημάτων ασύλου ως ενήλικα άτομα και τη στέρηση νομικής συνδρομής που αντιμετωπίζουν τα παιδιά στα σύνορα κατά τη διαδικασία αυτή, την εκτίμηση της ηλικίας των παιδιών, την ένταξή τους στην εκπαίδευση, το κενό που υπάρχει στον μηχανισμό στήριξης των παιδιών μετά την ενηλικίωσή τους, καθώς και το θέμα της αναδοχής το οποίο καθίσταται ακόμα πιο δύσκολο λόγω των χρονοβόρων νομικών διαδικασιών.

Όσον αφορά στις καλές πρακτικές και προτάσεις, η κ. Κοτσογλανίδη έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη ύπαρξης μιας σταθερής επιτροπείας, καθώς, όπως είπε, είναι πολύ σημαντικό για τα ασυνόδευτα παιδιά να λαμβάνουν εξατομικευμένη φροντίδα. Υπογράμμισε επίσης την ανάγκη θέσπισης προγραμμάτων για παιδιά ηλικίας 18-21 ετών, καθώς υπάρχει μεγάλο κενό στη στήριξη των νέων ενηλίκων, στην ανάγκη ύπαρξης διερμηνέων σε κρατικές δομές, με προτεραιότητα στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, και στη σημασία της αναδοχής.

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής δράσης “FA.B! Family-Based Care for Children in Migration”, η οποία στοχεύει στη βελτίωση του συστήματος εναλλακτικής οικογενειακής φροντίδας και αναδοχής για ασυνόδευτα παιδιά μετανάστες/ριες και πρόσφυγες και στην προώθηση της ευημερίας και του βέλτιστου συμφέροντος αυτών των παιδιών. Παρουσιάζοντας τη δράση εκ μέρους του ΚΜΟΠ, η κ. Ηλιάνα Κωνσταντοπούλου, Διαχειρίστρια Έργου και Ψυχολόγος, αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στους λόγους για τους οποίους τα παιδιά εγκαταλείπουν τις χώρες τους και καταλήγουν ασυνόδευτα, καθώς και στους κινδύνους που αντιμετωπίζουν, οι οποίοι μπορεί να είναι σωματικοί, ψυχολογικοί/αναπτυξιακοί και οικονομικοί, μπορεί να είναι κακοποίηση και βία, διακρίσεις αλλά και εμπορία και εκμετάλλευση.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η εκδήλωση ήταν η πρώτη μιας σειράς ανοιχτών ενημερωτικών εκδηλώσεων με θέμα την αναδοχή που έχει προγραμματίσει το ΚΜΟΠ για τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο. Η δεύτερη εκδήλωση με θέμα «Νομικό Πλαίσιο και Δικαιώματα για Ασυνόδευτα και Χωρισμένα από την Οικογένειά τους Παιδιά» θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 19 Ιανουαρίου 2022 και η τρίτη εκδήλωση με θέμα «Πρωτοβουλίες για την Ένταξη των Ασυνόδευτων Παιδιών στην Οικογενειακή Φροντίδα» την Τετάρτη 26 Ιανουαρίου 2022.