Το τίμημα της τεχνολογικής προόδου

του Δημήτρη Κ. Σαρρή

     Η ραγδαία αύξηση των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, κατά τα τελευταία  χρόνια έχει προκαλέσει δικαιολογημένες ανησυχίες του κοινού, αλλά και της επιστημονικής κοινότητας για την πιθανή δυσμενή επίδρασή τους στον άνθρωπο.
     Την επίδραση των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων, δέχονται όλα τα ζωντανά πλάσματα του πλανήτη από την αρχή της ζωής τους.
     Κάτω από τους αγωγούς υψηλής τάσεως ενός συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας,  σε υποσταθμούς της ΔΕΗ, σε εγκαταστάσεις ραντάρ, σε κεραίες κινητής τηλεφωνίας, σε κινητά τηλέφωνα κλπ., δημιουργούνται σχετικά ισχυρά ηλεκτρομαγνητικά πεδία.
     Τα αποτελέσματα της επιδράσεως των ηλεκτρικών και μαγνητικών πεδίων στον άνθρωπο, εξαρτώνται από την ένταση του πεδίου και από το χρόνο έκθεσης του ανθρώπου σε αυτό.
     Επειδή η ακτινοβολούμενη ενέργεια είναι προσθετική, μια μακροχρόνια έκθεση σε αδύνατο πεδίο έχει σχεδόν  τα ίδια αποτελέσματα με μια βραχεία έκθεση σε ισχυρό πεδίο.
     Αυτός είναι ο κανόνας στον οποίο υπάγεται ο κίνδυνος από την έκθεση του προσβαλλόμενου,  καθημερινά, από ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία ανθρώπου. Όπως είναι γνωστό οι βιολογικοί ιστοί του ανθρώπου και  κάθε ζώντος οργανισμού, αποτελούνται από χημικές ενώσεις.
     Από ηλεκτρική άποψη κάθε μόριο των βιολογικών ιστών  εμφανίζεται σαν ηλεκτρικό δίπολο. Υπό την επίδραση λοιπόν ενός ισχυρού εξωτερικού ηλεκτρομαγνητικού πεδίου, τα δίπολα τείνουν να προσανατολιστούν κατά τη φορά του πεδίου με αποτέλεσμα την ταλάντωση των μορίων. Η κινητική αυτή δε ενέργεια των ταλαντωμένων μορίων μετατρέπεται σε θερμότητα. 
     Εξ' αιτίας αυτής της αλληλεπίδρασης μεταξύ υψίσυχνων ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων με τους βιολογικούς οργανισμούς, λόγω της αύξησης της κινητικής ενέργειας κυρίως των μορίων του νερού που εμπεριέχουν, παρουσιάζεται αύξηση της θερμοκρασίας είτε τοπικά είτε ακόμα και συνολικά σε όλο το ανθρώπινο σώμα.  
     Τα φαινόμενα αυτά ονομάζονται " θερμικά ".
     Η αύξηση της θερμοκρασίας μέσα στους βιολογικούς οργανισμούς πραγματοποιείται σε δύο στάδια:
     Αρχικά γίνεται ισχυρή διείσδυση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας μέσα στο ανθρώπινο σώμα (τοπικά ή συνολικά) και στη συνέχεια αυξάνεται η θερμοκρασία,  εφ' όσον διατηρείται αρκετό χρονικό διάστημα το επιβαλλόμενο ηλεκτρομαγνητικό πεδίο και η απορροφούμενη ισχύς ανά μονάδα μάζας του σώματος είναι πάνω από κάποιο όριο.
     Γεγονός που σημαίνει ότι υπάρχουν επιπτώσεις από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία στον άνθρωπο όταν ο χρόνος έκθεσης του  σε αυτήν είναι μεγάλος και η ισχύς του πεδίου είναι μεγάλη.
     Η απορροφούμενη δόση ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας εξαρτάται από τις ηλεκτρομαγνητικές ιδιότητες των ιστών, οι οποίες με τη σειρά τους εξαρτώνται από την περιεκτικότητα των ιστών σε νερό και την συχνότητα.
     Επιπλέον η απόσταση μεταξύ πηγής ακτινοβολίας και βιολογικού αντικειμένου αποτελεί καθοριστικό παράγοντα.
     Αν η απόσταση είναι μικρή, το βιολογικό αντικείμενο  υφίσταται την ισχυρή επίδραση του κοντινού πεδίου της πηγής ενώ αν η απόσταση είναι μεγάλη,  η επίδραση του μακρινού πεδίου της πηγής είναι λιγότερο ισχυρή.
     Η θερμοκρασία του σώματος αυξάνεται μεν από τις ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες αλλά η τελική του θερμοκρασία εξαρτάται από τον ίδιο τον ανθρώπινο  οργανισμό και τη σωστή λειτουργία των θερμορυθμιστικών του μηχανισμών.
     Οι αδύνατοι λοιπόν ανθρώπινοι οργανισμοί είναι πιο ευάλωτοι στις επιδράσεις των ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών.
     Πειραματικές, μελέτες, που έχουν γίνει σε πειραματόζωα, απέδειξαν ότι υπάρχουν σοβαρές βλαπτικές επιδράσεις στους οργανισμούς τους λόγω έκθεσής τους σε ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες.
Α. ΚΑΤΑΡΑΚΤΟΓΕΝΕΣΗ  
     Σε πειραματόζωα που ακτινοβολήθηκαν με σχετικά υψηλή συχνότητα ισχύος παρατηρήθηκε η πρόκληση " καταρράκτη "  που αποδίδεται στην αδυναμία του οφθαλμού να απάγει τη θερμότητα που δημιουργήθηκε λόγω των ακτινοβολιών.
Β. ΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ.
     Στην περίπτωση ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας  παλμικής φύσεως, όπως αυτή του ραντάρ, έχει παρατηρηθεί ότι άνθρωποι που βρίσκονται κοντά στην πηγή ακτινοβολίας, ακούνε ήχο που προέρχεται από συντονισμό του κρανίου, φαινόμενο που αποδίδεται στη μικρή αύξηση της θερμοκρασίας των ιστών.
Γ. ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ.
     Παρατηρήθηκε ότι παλμικά διαμορφωμένα σήματα ραδιοσυχνότητας επάγουν την εκροή ιόντων ασβεστίου, τα οποία είναι εξαιρετικής σημασίας για την σωστή λειτουργία της εξωτερικής κυτταρικής μεμβράνης του εγκεφάλου.
Δ. ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΕ ΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ.
     Καρκινογενετικά φαινόμενα και καταστροφή του DNA έχουν παρατηρηθεί   σε μακράς διάρκειας έκθεσης σε υψηλές πυκνότητες ισχύος ακτινοβολιών που προκαλούν μεγάλη αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος.
     Έχουν εκπονηθεί κάποιες επιδημιολογικές μελέτες σε ανθρώπινο πληθυσμό που εκτίθεται συστηματικά σε πεδία ραδιοσυχνοτήτων ή μικροκυματικών συχνοτήτων, οι οποίες συμπερασματικά χαρακτηρίζουν ως επαγγέλματα αυξημένου κινδύνου τα παρακάτω:
Μηχανικοί ασυρμάτων και ραντάρ, επισκευαστές τηλεφώνων, χειριστές αγωγών, χρήστες κινητών τηλεφώνων και γενικά άτομα που έχουν ενασχόληση στην ηλεκτροβιομηχανία και στην βιομηχανία τηλεπικοινωνιών. 
     Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει κάνει συστάσεις να περιορίζεται η έκθεση των εργαζομένων αλλά και γενικότερα όλου του πληθυσμού στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία. 
     Ιδιαίτερες οδηγίες δίνονται σε άτομα που έχουν εμφυτευμένες μεταλλικές συσκευές στο σώμα τους,  διότι τα μέταλλα απορροφούν μεγάλη ισχύ με συνέπεια την αύξηση θερμοκρασίας των γύρω από αυτά βιολογικών ιστών.  
     Τέτοιες συσκευές είναι οι ορθοπεδικές μεταλλικές συσκευές, οι μεταλλικές καρδιακές βαλβίδες καθώς και εμφυτευμένα συστήματα χορήγησης φαρμάκων, όπως ινσουλίνης, που περιέχουν μεταλλικά μέρη, οι καρδιακοί βηματοδότες και τα κοχλιακά  εμφυτεύματα που  επηρεάζονται από ηλεκτρομαγνητικές παρεμβολές.
     Σύμφωνα με μελέτη του Ανεξάρτητου Οργανισμού για την Έρευνα Ασύρματων Τηλεπικοινωνιών μερικοί τύποι βηματοδοτών είναι ευαίσθητοι σε εξωτερικά η/μ πεδία, γι' αυτό άνθρωποι που φέρνουν εμφυτευμένο βηματοδότη πρέπει να κρατούν το φορητό τους τηλέφωνο σε απόσταση τουλάχιστον 15 εκατοστών από αυτόν.
     Οι επιδράσεις στον άνθρωπο από τις διάφορες ηλεκτρομαγνητικές πηγές κυμαίνονται :
1.  ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΡΑΝΤΑΡ.     Τα συστήματα ραντάρ που χρησιμοποιούνται για κάλυψη των αναγκών της εναέριας κυκλοφορίας και της ναυτιλίας, τα οποία ονομάζονται παλμικά ραντάρ επιτήρησης εκπέμπουν περίπου ένα χιλιοστό του χρόνου λειτουργίας τους. Ο παλμικός δε χαρακτήρας της λειτουργίας του ραντάρ μειώνει σημαντικά τη μέση ισχύ του.  Επειδή δε τα ραντάρ επιτήρησης εκπέμπουν στιγμιαία μέσα σε μια δέσμη που έχει γωνία στο οριζόντιο επίπεδο η ενεργός ισχύς των εκπομπών τους μειώνεται σημαντικά. 
     Υπολογίζεται δε ότι η ισχύς της ακτινοβολούμενης ενέργειας από  ένα ραντάρ  μειώνεται 2000 φορές, σε απόσταση μόλις 50 μέτρων από αυτό, άρα οι επιπτώσεις της ακτινοβολίας του ραντάρ στον άνθρωπο είναι πρακτικά μηδενικές.
2.   ΚΕΡΑΙΕΣ ΣΤΑΘΜΩΝ ΒΑΣΗΣ.       Όπως προκύπτει από μετρήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί για πολλούς σταθμούς βάσης κινητής τηλεφωνίας, η εκπεμπόμενη ισχύς στο περιβάλλον των κεραιών δημιουργεί χαμηλές στάθμες πυκνότητας ισχύος με αποτέλεσμα ακόμα και για μικρές αποστάσεις από τις συγκεκριμένες κεραίες να μην παρατηρείται υπέρβαση των ορίων που έχουν τεθεί για την προστασία του γενικού πληθυσμού από την έκθεσή του σε η/μ ακτινοβολίες.
3.  ΦΟΡΗΤΕΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΕΣ ΣΥΣΚΕΥΕΣ.     Αντίθετα με όσα ισχύουν για τα ραντάρ και τις κεραίες των σταθμών βάσης της κινητής τηλεφωνίας, των οποίων οι επιδράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό είναι ανεπαίσθητες λόγω της απόστασης ανάμεσα σε αυτές και των άνθρωπο, κατά τη χρήση των φορητών συσκευών της κινητής τηλεφωνίας οι ιστοί του κεφαλιού του χρήστη εκτίθενται σε ένα κοντινό πεδίο ηλεκτρομαγνητικής πηγής του οποίου η ισχύς υπερβαίνει  τα όρια, που έχει θέσει ο Αρμόδιος Διεθνής Οργανισμός,  για την απορροφούμενη από τους βιολογικούς ιστούς ισχύ.
     Το κεφάλι αποτελείται από πολύπλοκους ιστούς με διαφορετικές ηλεκτρικές ιδιότητες και διαφορετική απορροφητικότητα η/μ ισχύος, όπως οστά, δέρμα, εγκεφαλική ουσία, οφθαλμοί κλπ. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο σοβαρό αν ληφθεί υπόψη ότι αναφερόμαστε σε ιστούς του κεντρικού νευρικού συστήματος. Μια άμεση ενέργεια  στην οποία πρέπει να προβούν οι χρήστες κινητών τηλεφώνων είναι να προμηθευτούν το ειδικό εξάρτημα ενσύρματου ακουστικού, το οποίο μηδενίζει κυριολεκτικά τις οποιεσδήποτε επιπτώσεις στον εγκέφαλό τους από την εκπεμπόμενη η/μ ακτινοβολία των φορητών τους τηλεφώνων.
     Οι εταιρίες δε κατασκευής κινητών τηλεφώνων πρέπει να επανασχεδιάσουν τις  συσκευές τους αυτές αφαιρώντας το ακουστικό από το σώμα του κινητού  τηλεφώνου  παρέχοντας αποκλειστικά τη λήψη και την εκπομπή της φωνής, μέσω ενσύρματου ακουστικού.
      Η τεχνολογική πρόοδος έχει ασφαλώς το τίμημά της.
      Ζούμε στον αιώνα της τεχνολογίας που έχει πραγματικά διευκολύνει πολύ τον άνθρωπο εκμηδενίζοντας τον ανθρώπινο μόχθο και παρά τις δυσμενείς
επιπτώσεις που παρατηρούνται από αυτήν αυτονόητο είναι ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτήν. Μπορούμε όμως να μειώσουμε τις βλαβερές παρενέργειές της.
     Ποιος άραγε μπορεί να σκεφτεί να καταργήσει τα αυτοκίνητα επειδή έχουμε πολλούς θανάτους από τροχαία; Βελτιώνουμε όμως το οδικό δίκτυο, την τεχνολογία των αυτοκινήτων, τοποθετούμε αερόσακους, πλευρικές μπάρες στις πόρτες, ζώνες ασφαλείας, εκπαιδεύουμε καλύτερα τους οδηγούς και θεσμοθετούμε αυστηρότερο ΚΟΚ.
     Έτσι για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων στον άνθρωπο από τις η/μ ακτινοβολίες κρίνεται απαραίτητη  η παραπέρα σε βάθος διερεύνηση πιθανών θερμικών ή μη θερμικών φαινομένων με νέες μεθοδολογικά άρτιες επιδημιολογικές και εργαστηριακές μελέτες, και η εφαρμογή, στη συνέχεια, των επιστημονικών συμπερασμάτων τους