Πρόγραμμα Ανασυγκρότησης και Ανάκαμψης των περιοχών που χτύπησε ο εγκέλαδος

Του Ζαχαρία Εμμ. Δοξαστάκη*

«Ισχυρή σεισμική δόνηση 5,8 ρίχτερ, σημειώθηκε 09:17 σήμερα 27 Σεπτεμβρίου 2021 , 23 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Άρβης στο Ηράκλειο Κρήτης, όπως ανακοίνωσε το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο. Ο σεισμός είχε βάθος δέκα χιλιόμετρα και σύμφωνα με μαρτυρίες, έγινε ιδιαίτερα αισθητός στο Ηράκλειο και σε ολόκληρο το νησί , προκαλώντας μεγάλες ζημιές και αναστάτωση στους κατοίκους. Νεκρός ανασύρθηκε από τα σωστικά συνεργεία της ΕΜΑΚ ο άτυχος τεχνίτης που είχε καταπλακωθεί από τη σκεπή της εκκλησίας του Προφήτη Ηλία στο Αρκαλοχώρι». Αυτά μετέδιδαν όλα τα ΜΜΕ, τοπικής και εθνικής εμβέλειας, μέσω των έκτακτων δελτίων ειδήσεων που εξέπεμπαν.

Τον πανικό και το φόβο της πρώτης στιγμής, που κατέβαλε τους κατοίκους , διαδέχθηκε η έντονη ανησυχία με το αν ακολουθήσουν και άλλες ισχυρές σεισμικές δονήσεις και σε πόσο χρόνο θα αποκατασταθεί η ομαλότητα της κοινωνικής και οικονομικής ζωής της περιοχής. Ο κόσμος ξεχύθηκε μέσα σε σύννεφο σκόνης στους δρόμους και οι περιγραφές τους σοκαριστικές. Η Κρήτη έχει βρεθεί στη δίνη σφοδρών χτυπημάτων του Εγκέλαδου στο παρελθόν, αλλά η πληγείσα περιοχή του Αρκαλοχωρίου και άλλων οικισμών των όμορων δήμων δεν είχαν απασχολήσει μέχρι σήμερα τους σεισμολόγους.

   Αμέσως με εντολή του αρμόδιου Υπουργού Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Χρήστου Στυλιανίδου, τέθηκε σε εφαρμογή το Γενικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών και Άμεσης/ Βραχείας Διαχείρισης των συνεπειών από την εκδήλωση σεισμού « Εγκέλαδος», της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας.

   Άγχος, διασάλευση της  ψυχικής υγείας , περιστατικά σύνδρομου μετατραυματικού άγχους, βιβλικές καταστροφές, πόνος , οιμωγές και σιωπή σκέπασαν τις πληγείσες περιοχές  από την   πρωτόγνωρη μανία του καταστροφικού σεισμού.Τεράστιες οι υλικές ζημιές και οι οικονομικές συνέπειες.Μεγάλες καταστροφές σε κατοικίες, λοιπές κτιριακές εγκαταστάσεις και σοβαρές ζημιές σε δημόσιες υποδομές της Περιφέρειας και των Δήμων.

   Εκφράζω τη βαθύτατη αλληλεγγύη και τη συμπαράσταση μου  σε όλους τους συμπολίτες μας και τις οικογένειές τους,  που επλήγησαν από τον σεισμό.θεωρώ αυτονόητο την ολόπλευρη στήριξη της οικογένειας του ανθρώπου που χάθηκε με τραγικό τρόπο, από την Πολιτεία , τη Βουλή των Ελλήνων και την Εκκλησία. Εξαίρω τις αδιάκοπες και ταχείες προσπάθειες που καταβάλλουν οι μονάδες πολιτικής προστασίας, οι εθελοντές, οι οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών και οι τοπικές, περιφερειακές και εθνικές αρχές, προκειμένου να περιοριστούν οι ζημιές και να εξασφαλιστούν οι βασικές δραστηριότητες για τη διατήρηση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης.Οι αντίξοες καιρικές συνθήκες που αναμένονται κατά το προσεχές χρονικό διάστημα, όμως, επιβάλλουν η Κυβέρνηση να προσδιορίσει όλους τους δυνατούς τρόπους με τους οποίους μπορεί να δοθεί άμεση και ουσιαστική βοήθεια και στήριξη στις τοπικές αρχές για τη διασφάλιση αξιοπρεπών και ασφαλών συνθηκών διαβίωσης για τα άτομα που έμειναν χωρίς κατοικία.

   Η τεράστια καταστροφή που προκάλεσε ο σεισμός , πέραν της πιεστικής ανάγκης να υπάρξει ο σωστός σχεδιασμός και οι κατάλληλες δράσεις αντιμετώπισης , αποκατάστασης και ανασυγκρότησης της περιοχής , ανοίγει και ένα παράθυρο ευκαιρίας, προκειμένου να προωθηθούν πολιτικές και μέτρα για περιορισμό της διακινδύνευσης από μελλοντικές καταστροφές( αλλαγές στο δομημένο περιβάλλον, μαγελύτερη ευαισθησία του πληθυσμού και των κέντρων λήψης αποφάσεων αναφορικά με θέματα ασφάλειας και προστασίας). Χρειάζεται ένα πρόγραμμα μακροπρόθεσμης ανάκαμψης . Η προσπάθεια βιώσιμης ανασυγκρότησης πρέπει να συντονίζεται και να παρακολουθείται κατάλληλα, προκειμένου να αντιμετωπίζονται οι οικονομικές και κοινωνικές απώλειες και παράλληλα να διασφαλίζεται η διαφάνεια, να εφαρμόζονται οι βέλτιστες πρακτικές και να τηρούνται οι κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις.

   Το Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Τοπικής  Ανασυγκρότησης και Ανάκαμψης ( ΟΠΤΑΑ) της πληγείσας περιοχής από το φυσικό φαινόμενο του σεισμού μεταξύ των άλλων πρέπει να επιδιώκει την ικανοποίηση στόχων, όπως:

1. Η αναβάθμιση του πολεοδομικού και δομημένου περιβάλλοντος.
2. Η αξιοποίηση των υπαρχόντων πολεοδομικών σχεδίων και η άμεση έναρξη εκπόνησης ειδικού πολεοδομικού σχεδίου της περιοχής, τα οποία θα αποτελέσουν τον ακρογωνιαίο λίθο για την ανασυγκρότησης της περιοχής.
3. Η στεγαστική αποκατάσταση των πληγέντων.

• Επισκευή οικοδομών, ιδιωτικών και δημόσιων, που έχουν υποστεί βλάβες.
• Κατεδάφιση και ανακατασκευή των κατεδαφισμένου κτιρίων.
• Μέτρα τόνωσης της οικοδομικής δραστηριότητας και προγράμματα παροχής κοινωνικής στέγης.

4. Η ουσιαστική οικονομική ενίσχυση και τεχνική υποστήριξη των ιδιοκτητών για η επισκευή ή ανακατασκευή των σεισμόπληκτων οικοδομών και παράλληλα η θεσμοθέτηση μέτρων για τη σεισμική ασφάλεια των κτιρίων.
5. Η υλοποίηση  προγραμμάτων παροχής κοινωνικής κατοικίας.
6. Η άμεση τόνωση της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της περιοχής και η διασφάλιση της αναπτυξιακής ανασυγκρότησης της ευρύτερης περιοχής με συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής και έργα.
7. Η ενίσχυση της έρευνας προκειμένου να τεθεί σε εφαρμογή ένα σύστημα που θα διασφαλίζει ετοιμότητα για την πρόληψη και τη διαχείριση παρόμοιων κρίσεων και την ελαχιστοποίηση συναφών καταστροφών.

   Η χρηματοδότηση του προτεινόμενου προγράμματος ανασυγκρότησης μπορεί να εξασφαλισθεί από πόρους εθνικούς( Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης) και Ευρωπαϊκούς(νέο ΕΣΠΑ 2021-2027, Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας 2021-2025,Ταμείο Αλληλεγγύης Ευρωπαϊκής Ένωσης,ΕΤΠΑ κα).

   Η διαχείριση ενός καταστροφικού φαινομένου και των συνεπειών που προκύπτουν περνά διάφορες φάσεις. Η πρώτη φάση που έπεται της εκδήλωσης του καταστροφικού συμβάντος είναι αυτή της αντιμετώπισης της έκτακτης ανάγκης που δημιουργήθηκε.Αυτή η φάση αφορά κυρίως την παροχή βοήθειας στον πληθυσμό και τη διαχείριση των εκτάκτων αναγκών που ανακύπτουν μετά την καταστροφή.Στις επιδιώξεις τις άμεσες είναι η υγεία των κατοίκων, η αντιμετώπιση με επάρκεια των άμεσων αναγκών διαβίωσης του πληθυσμού, ώστε να επανέλθει το συντομότερο δυνατόν η καθημερινότητα στην πληγείσα περιοχή. Οι δράσεις, κατά κύριο λόγο , είναι άμεσες, βραχυπρόθεσμες και επείγουσες και μεταβάλλονται συνεχώς στο χώρο και το χρόνο. Η φάση της αντιμετώπισης της κατάστασης έκτακτης ανάγκης είναι η πιο κρίσιμη.

   Οι φάσεις που ακολουθούν είναι της αποκατάστασης και της ανασυγκρότησης. Η περίοδος της έκτακτης ανάγκης δεν πρέπει να διαρκέσει για πολύ. Η ζωή σιγά –σιγά πρέπει να πάρει κανονικούς ρυθμούς στην περιοχή και να επιστρέψουν οι κάτοικοι στα σπίτια τους. Τα καταστήματα που δεν έχουν υποστεί σοβαρές βλάβες , με τη στήριξη της πολιτείας πρέπει να επαναλειτουργήσουν . Πρώτιστη επιδίωξη είναι η αναθέρμανση της οικονομικής και κοινωνικής ζωής.

   Επιπρόσθετα και πέραν  του προγράμματος στήριξης που περιγράψαμε παραπάνω η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να επιδιώξει για την επίλυση των προβλημάτων που προκάλεσε ο σεισμός και τα παρακάτω:

• Την πρόταξη στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάπτυξης και του Ελληνικού Σχεδίου «Ελλάδα 2.0»,έργων της περιοχής.

• Την υποβολή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή της πρότασης να συμπεριλάβει μέτρα για την αντιμετώπιση των σεισμών και των επιπτώσεών τους στο σχεδιασμό και τη νομοθεσία και να προβλέψει τη δυνατότητα εφεξής στον προγραμματισμό και την τροποποίηση του εθνικού επιχειρησιακού προγράμματος( ΕΣΠΑ 2021-2027), όταν πρόκειται για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών.

• Την επιδίωξη της συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για την εκπόνηση ενός σχεδίου για την ταχεία διανομή της αναγκαίας οικονομικής βοήθειας και την παροχή επιπλέον συνδρομής για να εξασφαλιστεί η γρήγορη αποκατάσταση των πληγέντων περιοχών.

• Την άμεση και γρήγορη κινητοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων στο πλαίσιο των κονδυλίων πολιτικής συνοχής για δραστηριότητες ανασυγκρότησης.

• Την υποβολή αιτήματος βοήθειας στο Ταμείο Αλληλεγγύης Ευρωπαϊκής Ένωσης( ΤΑΕΕ).

• Την κατάθεση πρότασης στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης( ΕΤΠΑ) για την υποστήριξη μέτρων για την πρόληψη και τη διαχείριση κινδύνων, μεταξύ άλλων για συστήματα ανάπτυξης ανθεκτικότητας στις καταστροφές και διαχείρισης των καταστροφών.

   Τέλος οι αρμόδιες αρχές , με τη συνεργασία της περιφέρειας και των εμπλεκόμενων δήμων να εκτιμήσουν με ταχύτητα και διεξοδικά τις συνολικές ζημιές στην περιοχή , προκειμένου να ξεκινήσουν οι εργασίες ανακαίνισης και ανακατασκευής μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες και να δοθεί μεγάλη σημασία στην τόνωση της βιώσιμης οικονομικής αναζωογόνησης και στα βιοπορισμού των ανθρώπων.

*Αντιπεριφερειάρχης Διοίκησης και Οργάνωσης Περιφέρειας Κρήτης