Περί της αναθεωρήσεως του Συντάγματος

του Πέτρου Ι. Μηλιαράκη*

Επειδή, ήδη, όλο και επανέρχεται στην πολιτική ατζέντα το ζήτημα αναφορικώς με την αναθεώρηση του Συντάγματος, ίσως είναι χρήσιμα τα εξής:

Ο Καταστατικός Χάρτης, ο οργανωτικός της όποιας Πολιτείας, διαμορφώνει το νομικό και πολιτικό πολιτισμό με αυστηρούς κανόνες δικαίου και για τις επιμέρους επιφυλάξεις αναθέτει στη νομοθετική λειτουργία (Κοινό Νομοθέτη-Νομοθετικό Σώμα), την περαιτέρω ρυθμιστική παρέμβαση που καθορίζει το όλον περίγραμμα του Κράτους Δικαίου. Ωστόσο, και αυτό συμβαίνει πάντοτε, το σύνολο της ρυθμιστικής λειτουργίας λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο της κρατούσας ιδεολογίας και της άρχουσας τάξης πραγμάτων.

Ειδικότερα, στο πλαίσιο του ελληνικού αλλά και ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού, ο Κοινός Νομοθέτης σε ζητήματα ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων δεν μπορεί να θίξει τον πυρήνα του δικαιώματος.  Έχει όμως, όπως προεκτέθηκε, τη ρυθμιστική δυνατότητα παρέμβασης, επί εννόμων αγαθών, όπως αυτά ιδρύονται από το Σύνταγμα.

Κατά το μέρος που αφορά στην ελληνική έννομη τάξη, η δικαιοδοτική-δικαστική λειτουργία στο πλαίσιο διάκρισης των εξουσιών-λειτουργιών, μπορεί (σε εξαιρετικές περιπτώσεις!) να εφαρμόσει και αμέσως το συνταγματικό κανόνα, μη αναμένοντας τη ρυθμιστική παρέμβαση του Κοινού Νομοθέτη, όπως π.χ. έπραξε το Συμβούλιο της Επικρατείας, προκειμένου να υπερασπισθεί το έννομο αγαθό της προστασίας του περιβάλλοντος.

• ειδικότερα

Το συνταγματικό δίκαιο δεν έχει απλώς τυπική κανονιστική ιδιότητα.  Και τούτο γιατί  αντιστοιχεί σ’ ένα δεδομένο πλέγμα κοινωνικών σχέσεων τις οποίες εκφράζει και ρυθμίζει. Σε τελευταία ανάλυση με τους κανόνες του συντακτικού νομοθέτη διαμορφώνεται μια κοινωνικοοικονομική συνιστώσα, που ρυθμίζει τη λειτουργία των κοινωνικών σχέσεων .

Ωστόσο, η κοινωνία δεν αφορά «στατικό φαινόμενο» και μάλιστα στην παρούσα ψηφιακή εποχή της παγκοσμιοποίησης. Συνεπώς, χωρίς (επουδενί) να «κλονίζεται» τόσο η μορφή του πολιτεύματος όσο και ο «σκληρός πυρήνας» της συνταγματικής τάξης (που αφορά στις μη αναθεωρητέες διατάξεις), η συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος είναι επιβεβλημένη. Τούτου δοθέντος, κομματικοί σχηματισμοί, επιμέρους στελέχη της πολιτικής ζωής, αλλά και η νομική επιστημονική κοινότητα και ειδικότερα οι ομότεχνοι του δημοσίου δικαίου, ασφαλώς θα λάβουν μέρος στη διαδικασία θέσεων ως προς τους αναθεωρητέους συνταγματικούς κανόνες.

• οι απόψεις του Προκόπη Παυλόπουλου

Ο Προκόπης Παυλόπουλος πριν του ανατεθεί ο θεσμικός ρόλος του Προέδρου της Δημοκρατίας, εγκαίρως έχει επισημάνει (1) τα εξής:

«Β. Ύστερα απ’ αυτό το σκοτεινό συνταγματικό παρελθόν, η πραγματικότητα του τριπλού αναθεωρητικού εγχειρήματος με πλήρη τήρηση των διατάξεων του άρθρων 110 του Συντάγματος φαίνεται, επιτέλους ν’ αποδεικνύει:

1.Πρώτον, ότι οι περίοδοι των συνταγματικών παρεκβάσεων έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί και ότι, συνακόλουθα, οι δημοκρατικοί μας θεσμοί πορεύονται με στέρεα πια θεμέλια.

2. Δεύτερον, ότι το Σύνταγμά μας, το πιο δημοκρατικό και το πιο μακρόβιο που γνώρισε ο Τόπος, αντέχει στο χρόνο και στηρίζει με ασφάλεια, ως αξιόπιστη θεσμική αντηρίδα, το οριστικό πέρασμα της Χώρας στην ομαλή δημοκρατική ζωή και πορεία.»

Η προαναφερόμενη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας, δεν μπορεί να αντικρουσθεί, καθόσον αποδεικνύεται ιστορικώς ότι είναι ορθή. Η επιβαλλόμενη όμως αναθεώρηση, απαιτεί ψύχραιμη προσέγγιση, ακριβώς για να διατηρηθεί «το οριστικό πέρασμα της Χώρας στην ομαλή δημοκρατική ζωή και πορεία».

Η αναγνωρισμένη δε ομαλότητα του δημοσίου βίου της χώρας σε επίπεδο πολιτικής ισορροπίας εξασφαλίσθηκε πρωτίστως λόγω της ιστορικής υπευθυνότητας με την οποία κατά κανόνα πολιτεύθηκαν οι προσωπικότητες κορυφής (2) στην αναγκαία «θεσμική σχέση» Προέδρου της Δημοκρατίας και Πρωθυπουργού.

• οι επιβαλλόμενες ρυθμίσεις

Ενόψει της συνταγματικής αναθεώρησης ουδείς αποκλείει ότι θα υπάρξει «πολυπράγμων»(!) αντιμετώπιση. Χωρίς δε να παραγνωρίζεται η ιδιαίτερη ευαισθησία και επιστημονική επάρκεια όσων από την επιστημονική κοινότητα ασχοληθούν με το αντικείμενο, εν τούτοις προς αποφυγή αφόρητων πλεονασμών-βερμπαλισμών, η μεταρρυθμιστική διαδικασία θα πρέπει να επικεντρωθεί στα εξής κύρια θέματα:

1) Στην κατάργηση συνολικώς του άρθρου 86 του Συντάγματος.  

2) Στην καθιέρωση πάγιου εκλογικού συστήματος του οποίου οι βασικοί κανόνες δεν θα επιτρέπουν στον εκάστοτε Κοινό Νομοθέτη να ιδρύει κατά το δοκούν τους όρους συγκρότησης του Νομοθετικού Σώματος, και συνεπώς της Κυβέρνησης.

3) Στη συγκρότηση ευρύτερου «Εκλεκτορικού Σώματος» που θα αναδεικνύει δεσμευτικώς τους επικεφαλείς της Δικαιοσύνης.

4) Στην αναθεώρηση της παρ. 3 του άρθρου 44 του Συντάγματος, όπου ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, σε εντελώς εξαιρετικές περιστάσεις, θα μπορεί να απευθύνει διάγγελμα στο Λαό χωρίς τη «σύμφωνη γνώμη» του Πρωθυπουργού. Αναγκαία επίσης είναι και η θεσμοθέτηση  «Συμβουλίου Πολιτικών Αρχηγών» των κομμάτων που εκπροσωπούνται στη Βουλή. Το Όργανο αυτό θα πρέπει να συγκαλείται με πρόταση του Προέδρου της Δημοκρατίας ή του Πρωθυπουργού. Οι προτεινόμενες αναθεωρήσεις κατά το μέρος αυτό, δημιουργούν μια εξισορροπητική σχέση μεταξύ των δύο κορυφαίων θεσμικών Οργάνων της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Τα προαναφερόμενα «4» σημεία αφορούν, κατά τη γνώμη του γράφοντος, κύριες παρεμβάσεις στο πολιτικό και δικαιοδοτικό σύστημα.

• υπ’ όψιν και τα εξής:

Η διαδικασία και η φιλολογία αναφορικώς με την αναθεώρηση του Συντάγματος στην εποχή πλουραλισμού των ΜΜΕ και κοινωνικής δικτύωσης, είναι δυνατόν να συμπαρασύρει σε προδήλως ανεπίδεκτους νομικής εκτίμησης ισχυρισμούς, σε θέσεις, σκέψεις και εν γένει απόψεις που να χαρακτηρίζονται από ακατάσχετο λαϊκισμό. Ασφαλώς δεν ισχυρίζομαι ότι η συζήτηση πρέπει να λάβει χώρα μόνο μεταξύ της επιστημονικής κοινότητας που διαθέτει τη σχετική τεχνογνωσία και της «πολιτικής ελίτ». Απλώς επισημειώνω ότι δεν μπορεί η συζήτηση-μέριμνα περί την αναθεώρηση του Συντάγματος να διολισθήσει σε εξωνομικές εκδοχές με συνέπεια την υποβάθμιση του πολιτικού λόγου!...

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

(1) Βλ. Π.Παυλόπουλος, Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ  -Υπό το πρίσμα της κοινοβουλευτικής εμπειρίας (Εκδοτικός Οίκος Λιβάνη, 2010), σελ. 17.  (2) Βλ. Π.Παυλόπουλος, ΤΟ ΛΥΚΟΦΩΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΗΓΕΣΙΩΝ –Αιτία ή αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης; (Εκδοτικός Οίκος Λιβάνη, 2011), σελ. 70 και επ., όπου χρήσιμη ανάλυση του εν γένει ζητήματος, στο κεφάλαιο: ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΗΓΕΣΙΕΣ ΚΑΙ Η ΣΥΓΚΥΡΙΑ.

--------------------------------------------

 * Ο  Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC- EU).