Παρακολουθήσεις πολιτικών και οι αντοχές της Δημοκρατίας

Τόσο στη δυτική όσο και στην ανατολική Ευρώπη χρειάστηκε περίπου μισός αιώνας για να δημιουργηθούν δημοκρατικές δομές ελέγχου των μυστικών υπηρεσιών, όπως κοινοβουλευτικές επιτροπές, δικαιοσύνη, εντεταλμένοι για την προστασία προσωπικών δεδομένων ή μέσα ενημέρωσης. Μπορεί ο έλεγχος να μην είναι ιδανικός αλλά υφίσταται.

Στις φιλελεύθερες δυτικές Δημοκρατίες, οι μυστικές υπηρεσίες εκφράζουν τη βαθιά συνείδηση του έθνους και του κράτους και απολαμβάνουν αναγνώρισης από το πολιτικό σύστημα και τους πολίτες.  Απεναντίας σε μια ατελή Δημοκρατία, στο πεδίο της διασφάλισης του απορρήτου των επικοινωνιών και της προστασίας θεμελιωδών δικαιωμάτων, η τήρηση κανόνων αποπνέει συντήρηση και η αυθαιρεσία γίνεται ανεκτή.

Στην Ελλάδα ένα πλέγμα «αλληλοκαλυπτόμενων» νόμιμων ή παράνομων παρακολουθήσεων και συνακροάσεων από το σύστημα της ΕΥΠ, το Predator ή άλλα πειρατικά συστήματα, προϋπάρχει από το 2006 με ύποπτες διαδικασίες. Σημειώνεται ότι σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της ΑΔΑΕ, το 2021, εκδόθηκαν 15.475 εισαγγελικές διατάξεις που αφορούσαν άρση απορρήτου για λόγους εθνικής ασφάλειας (δηλαδή επισήμως για θέματα κατασκοπείας, ένοπλων οργανώσεων ή για λόγους επιτάχυνσης των διαδικασιών και μυστικότητας σε περίπτωση οργανωμένου εγκλήματος κλπ) έναντι 13.751 το 2020 και μόλις 2.281 το 2010! 

Και ενώ, λοιπόν, πιστεύαμε ότι ο Αύγουστος δεν παράγει ειδήσεις, εμβρόντητοι παρακολουθούμε την υπόθεση της πολιτικής θύελλας, ύστερα από την αποκάλυψη πως η ΕΥΠ, επί τρεις σχεδόν μήνες, παρακολουθούσε το κινητό τηλέφωνο του Νίκου Ανδρουλάκη, ευρωβουλευτή τότε και εν δυνάμει αρχηγού του ΠΑΣΟΚ.

Πρόκειται, πραγματικά, για μια υπόθεση που τραντάζει εκ θεμελίων το μοντέλο εξουσίας, το οποίο ξεπέρασε κατά πολύ τα ανεκτά όρια συγκεντρωτισμού, φτάνοντας θορυβωδώς στα όρια του. Η αίσθηση της απόλυτης εξουσίας και της απουσίας θεσμικού ελέγχου αποτυπώθηκε ξεκάθαρα στην καρδιά της κρατικής λειτουργίας, υπενθυμίζοντάς μας σκοτεινές σελίδες του πρόσφατου πολιτικού μας παρελθόντος. Και επειδή στα ζητήματα της Δημοκρατίας δεν υπάρχουν περιθώρια ούτε εκπτώσεων, ούτε συμβιβασμών, απαιτείται η άμεση δρομολόγηση όλων εκείνων των δημοκρατικών και κοινοβουλευτικών λειτουργιών, προκειμένου να χυθεί άπλετος φως στην υπόθεση και να απαντηθούν ερωτήματα που επισκιάζουν το πολιτικό σύστημα και κυλιδώνουν τη διεθνή εικόνα της χώρας μας. Προφανώς πρέπει αμέσως να κινηθεί και να ασκηθεί ουσιαστικά  και ο κοινοβουλευτικός έλεγχος με πρώτο βήμα τη συγκρότηση εξεταστικής επιτροπής ή με τη μετατροπή της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας σε εξεταστική επιτροπή.  Όχι μόνο για τη συγκεκριμένη υπόθεση αλλά και  για όλο το ζήτημα της λειτουργίας της ΕΥΠ και συναφών υπηρεσιών, με έμφαση στο απόρρητο των επικοινωνιών και της θεσμικής της εξυγίανσης. Εκτός, λοιπόν, των ερωτημάτων για το αν γνώριζε η όχι ο Πρωθυπουργός ότι παρακολουθείται με εισαγγελική εντολή το κινητό τηλέφωνο ενός μέλους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για το ποιο ήταν το σκεπτικό της εισαγγελικής εντολής, για το ποιοι γνώριζαν το περιεχόμενο των συνομιλιών, το ελληνικό πολιτικό σύστημα πρέπει σήμερα κιόλας να απαντήσει σε ένα μείζον θεσμικό και πολιτικό ζητούμενο. Επιτρέπονται ή όχι παρακολουθήσεις πολιτικών προσώπων; 

Σύμφωνα με τον Ευάγγελο Βενιζέλο «δεν υπάρχει  ούτε στοιχειώδης νομιμοφάνεια όταν παραβιάζεται το απόρρητο των επικοινωνιών ευρωβουλευτή, που διαθέτει σε εθνικό επίπεδο τη νομική προστασία του βουλευτή, με επίκληση λόγων εθνικής ασφάλειας. […]. Δεν μπορεί να παρακολουθείται βουλευτής ή ευρωβουλευτής και κατά μείζονα λόγο αρχηγός κόμματος για λόγους «εθνικής ασφαλείας» ενδογενείς ή πολύ περισσότερο «εισαγόμενους». Τέτοιες δικαιολογίες είναι εξίσου κακές και βλαπτικές με την πράξη καθεαυτήν». 

Αναλογιζόμενος, επίσης, ότι η Ελληνική Δημοκρατία και η Βουλή των Ελλήνων παρουσιάζει μεγάλο βαθμό πολιτικής «συγγένειας» με το Βρετανικό Κοινοβούλιο και το σύστημα του Westminster, εμμένω στην προσωπική άποψη ότι οι Αντιπρόσωποι του λαού, οι Βουλευτές του Ελληνικού Κοινοβουλίου δεν πρέπει να παρακολουθούνται, εκτός εξαιρετικών περιπτώσεων . Στη Μ. Βρετανία το δόγμα Doctrine Wilson περιορίζει την αστυνομία και τις υπηρεσίες πληροφοριών από το να παρακολουθούν τα τηλέφωνα των μελών της Βουλής των Κοινοτήτων και της Βουλής των Λόδρων, καλύπτοντας και τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το 2006, ύστερα από μια περίοδο διαβουλεύσεων ο Πρωθυπουργός TonyBlair, ανακοίνωσε ότι το δόγμα Wilsonπαραμένει σε ισχύ. Σήμερα στη νομική βάση του εν λόγω δόγματος για την παρακολούθηση πολιτικών απαιτείται ένα αυστηρό νομικό πλαίσιο, που εμπλέκει τον ίδιο τον Πρωθυπουργό, τον Υπουργό των Εσωτερικών, Ανώτατους Δικαστές, καθιστώντας στην ουσία αδιαμφισβήτητη την απαγόρευση παρακολούθησης των Βουλευτών. Παρόμοιο είναι το καθεστώς που ισχύει σε όλες τις ώριμες Δημοκρατίες.

Σε κάθε περίπτωση  οι χώρες χρειάζονται τις καλύτερες δυνατές και τις πιο αποτελεσματικές υπηρεσίες πληροφοριών, όχι όμως με έκπτωση των εγγυήσεων της δημοκρατίας και  του κράτους δικαίου. Κι επειδή ο Καταστατικός Χάρτης της χώρας μας στηρίζεται στη θεμελιώδη αρχή της Δημοκρατίας, με αφορμή την επικείμενη διαδικασία στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, θα πρέπει να αναληφθεί η νομοθετική πρωτοβουλία που θα παρέχει αυξημένες δικλίδες ασφαλείας στην πολιτική ζωή του τόπου και θα διασφαλίζει ότι οι Έλληνες βουλευτές, δημόσια πρόσωπα και δημοσιογράφοι δεν θα παρακολουθούνται κατόπιν απόφασης ενός και μόνο εισαγγελέα. Η χώρας μας έχει περάσει αρκετές περιπέτειες για να φτάσει στο σημερινό επίπεδο δημοκρατικής λειτουργίας. Δεν χρειάζονται επιπλέον σκοτεινά μονοπάτια. 

Του Φραγκίσκου Παρασύρη, Φαρμακοποιού, MSc, PhD C
Πρ. Βουλευτή Ηρακλείου