Η Συναισθηματική Νοημοσύνη (πρέπει να) χαρακτηρίζει τον Ηγέτη, και στο Δημόσιο

Η συναισθηματική νοημοσύνη ορίζεται ως μια κρίσιμη ομάδα μη γνωστικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων που βοηθούν τα άτομα να ελέγχουν και να διαχειρίζονται τη συναισθηματική τους απόκριση σε γεγονότα και πιέσεις. Ο Daniel Goleman και πολλοί άλλοι ερευνητές προτείνουν ότι είναι αυτή που κάνει τη διαφορά μεταξύ ενός πραγματικά αποτελεσματικού ηγέτη - και των υπολοίπων. Η ευφυΐα (IQ) και οι τεχνικές δεξιότητες είναι σημαντικές και για τους ηγέτες, αλλά είναι ουσιαστικά δυνατότητες κατωφλίου,  απαιτήσεις επιπέδου εισόδου για εκτελεστικές θέσεις. Για όποιον βρεθεί σε αυτή τη θέση, είναι η συναισθηματική νοημοσύνη που κάνει τη διαφορά. Ο ηγέτης είναι υπεύθυνος για τη δημιουργία εμπιστοσύνης, την οικοδόμηση αυθεντικών σχέσεων και αποτελεσματικών ομάδων. Είναι ζωτικής σημασίας να δίνει το παράδειγμα και να εμπνέει την αριστεία στους άλλους.

Δυστυχώς ό τρόπος επιλογής πολιτικών προσώπων για να διευθύνουν δημόσιους φορείς, αλλά και η τοποθέτηση αιρετών σε θέσεις ευθύνης στους ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού δεν περιλαμβάνει μια αξιολόγηση ουσιαστικών προσόντων αλλά μόνο αυτών που καλύπτουν τη νομική κάλυψη και περιγραφή της θέσης με τυπικότητα, πχ. πτυχίο ΑΕΙ, διδακτορικό, κλπ.

Δεν θα σχολιάσω το γεγονός ότι έχει γίνει κοινωνικά κοινός τόπος ότι «παιδιά κομματικού σωλήνα» (με την όποια αντίδραση της εκάστοτε αντιπολίτευσης) χρησιμοποιούν θέσεις πολιτικής ευθύνης στον ευρύτερο δημόσιο τομέα ως εφαλτήριο προσωπικών τους βλέψεων ή/και ως «εξυπηρέτηση δικών μας παιδιών». Θα σχολιάσω όμως πως κάθε πολιτικά διορισμένο πρόσωπο στο δημόσιο τομέα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του ένα πολύ ουσιαστικό κριτήριο (μεταξύ πολλών άλλων): την επιχειρησιακή συνέχεια στο δημόσιο φορέα. Η επιχειρησιακή συνέχεια ενός δημόσιου φορέα διασφαλίζεται κύρια από το ανθρώπινο δυναμικό του, ως παράγοντα τεχνογνωσίας και καινοτομίας.

Η ανάπτυξη ενός πλήρους στρατηγικού σχεδίου για το ανθρώπινο δυναμικό ενός δημόσιου φορέα και την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού του, με τρόπο δομημένο και προσανατολισμένο στις στρατηγικές, πολιτικές και επιχειρησιακές του ανάγκες, είναι συνδεδεμένη με την αντίστοιχη υιοθέτηση αρχών εταιρικής διακυβέρνησης. Οι αξίες και οι σκοποί του δημόσιου φορέα μεταφράζονται και εφαρμόζονται στην πράξη και επηρεάζουν τις πρακτικές, τις πολιτικές και τις συμπεριφορές εντός του φορέα, σε όλα τα επίπεδα. Έτσι λοιπόν, για την αξιολόγηση και γενικότερα τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού σε μια δημόσια υπηρεσία δεν απαιτούνται μόνο γνώσεις management ή εμπειρία ηγεσίας, αλλά κι απλή ενσυναίσθηση και ευθύνη, από τη μια απέναντι στον αντίστοιχο υπουργό, που «χρεώνεται» την τοποθέτηση ενός πολιτικού προσώπου σε θέση ευθύνης στο δημόσιο τομέα και, από την άλλη, στην τοπική κοινωνία, όπου ο φορέας δραστηριοποιείται.

Είναι νομικά ορθό και στη διακριτική ευχέρεια κάθε πολιτικού προσώπου διοικητικά υπεύθυνου να επιλέγει κατά τη θητεία του τους άμεσα συνεργάτες του, διορίζοντας τους σε διευθυντικές ή άλλες θέσεις. Είναι όμως ανεπίτρεπτο ηθικά, μη αποδεκτό επιχειρησιακά και ανήκουστο με όρους συναισθηματικής νοημοσύνης, επιχειρησιακής συνέχειας και ενσυναίσθησης να υποχρεώνει διευθυντικό στέλεχος που έχει επιλεγεί από προηγούμενη διοίκηση σε υποβιβασμό στο ίδιο τμήμα ή διεύθυνση, αντικαθιστώντας το με αναβάθμιση υφιστάμενου στελέχους! Και θα ήταν επιπλέον ανήθικο, αυτή η πράξη να διαφημιζόταν ως «αποκατάσταση»! Μα για τις διοικητικές αποκαταστάσεις (με ή χωρίς εισαγωγικά) υπάρχουν υπηρεσιακά συμβούλια και, εν τέλει, διοικητικά δικαστήρια. Δεν θα μπορούσα να αναλογιστώ κάτι ανάλογο στο στρατό, σε μια εκκλησία, σε ένα πανεπιστήμιο ή σε ένα σχολείο! Και τελικά τι μένει στο μόνιμο προσωπικό ενός δημόσιου φορέα από το πέρασμα, όχι συνετών ηγετών, αλλά κομματικών εγκαθέτων; Ότι η άνοδος και η κάθοδος στην ιεραρχία είναι πράξεις «ανελκυστήρα» ανάλογα με τις διαθέσεις του εκάστοτε περαστικού πολιτικού προσώπου.

Ας ξαναγυρίζουμε όμως στον Goleman, σύμφωνα με τον οποίο, υπάρχουν 5 ικανότητες συναισθηματικής νοημοσύνης: κίνητρο, αυτοεπίγνωση, αυτορρύθμιση, κοινωνικές δεξιότητες και ενσυναίσθηση. Αυτές οι ικανότητες είναι κρίσιμες για να είσαι επιτυχημένος ηγέτης και αποδεικνύονται μέσω ηγετικών συμπεριφορών. Ας αναζητήσουμε (πολιτικά και κοινωνικά) τον καλύτερο ηγέτη που μπορούμε – τι τον κάνει τόσο καλό; Οι τυπικές απαντήσεις θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν:

• Ο ηγέτης δίνει το παράδειγμα, εμπνέει, δεν φοβάται τα δύσκολα πράγματα, είναι συγκεντρωμένος και καθοδηγούμενος από συγκεκριμένες αξίες (κίνητρο).
• Ο ηγέτης είναι σίγουρος, ειλικρινής, άμεσος, συνεπής (αυτοεπίγνωση).
• Ο ηγέτης είναι ξεκάθαρος, αποφασιστικός, ευθύς, διαισθητικός (αυτορρύθμιση).
• Ο ηγέτης είναι καλός επικοινωνιακά, προσιτός και ακούει τους άλλους (κοινωνικές δεξιότητες).
• Ο ηγέτης έχει ενσυναίσθηση, έχει επιρροή (ενσυναίσθηση).

Είναι σαφές ότι αυτά τα χαρακτηριστικά ξεπερνούν πολύ το IQ και τη γνώση. Οι καλύτεροι ηγέτες δείχνουν αυτά τα χαρακτηριστικά μέσα από τα λόγια και τις πράξεις τους, επιδεικνύοντας τη συναισθηματική τους νοημοσύνη. Ας τους απαιτήσουμε ως κοινωνία!