ΑΠΟΨΕΙΣ
«Η Πολιτική Σχολή του Αντώνη Λιβάνη»
Ο Αντώνης Λιβάνης εξ αντικειμένου πέρασε στην ιστορία. Ο βίος όμως και η πολιτεία του και το παράδειγμά του συνιστούν ένα «άτυπο υπόδειγμα Σχολής σκέψης και πολιτικής δράσης»
του Πέτρου Μηλιαράκη*
ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΣ Ναός Αθηνών 16/9/2019.
Ο πολιτικός κόσμος της χώρας αποχαιρέτησε τον Αντώνη Λιβάνη σε κλίμα βαθύτατου σεβασμού και περισυλλογής. Ήταν όλοι εκεί με πρώτο τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο, και τους τέως (κατ’ αρχαιότητα) Πρωθυπουργούς Κώστα Καραμανλή, Γιώργο Παπανδρέου, Αλέξη Τσίπρα, την Πρόεδρο του ΚΙΝΑΛ Φώφη Γεννηματά και εκ μέρους του Ελληνικού Κοινοβουλίου τον Αντιπρόεδρο της Βουλής Νικήτα Κακλαμάνη αλλά και τον τέως Πρόεδρο της Βουλής Απόστολο Κακλαμάνη.
Ειδικότερα για τον όρο «περισυλλογή» που προαναφέρω, ζητώ από τον αναγνώστη να αφορά και προσωπική μου στάση ως παριστάμενου στην διαδικασία αυτή του αποχαιρετισμού. Επιμένω δε ειδικώς στον όρο «περισυλλογή» γιατί δεν είναι δυνατόν ο τελευταίος αποχαιρετισμός στον Αντώνη Λιβάνη να μην ήταν στον καθένα από τους παριστάμενους, αιτία ιστορικών αναδρομών, με αναφορά στην προσωπική σχέση με τον εκλιπόντα, καθώς και αιτία προβληματισμού, όταν διαπιστώνεται ότι ο πολιτικός κόσμος καθίσταται φτωχότερος σε κρίσιμη περίοδο.
ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΕΠΙΣΚΙΑΖΕΙ ΤΑ ΑΞΙΩΜΑΤΑ
Δεν είναι ανάγκη να αναφερθώ στο γνωστό «βιογραφικό» του Αντώνη Λιβάνη, καθόσον ο συγκεκριμένος πολιτικός άνδρας ανήκει στη χωρία εκείνων που δεν προσδιορίζονται από τα αξιώματα που είχαν καταλάβει. Είναι κοινός τόπος ότι για τον Αντώνη Λιβάνη ουδείς αναφέρεται (π.χ.) στον τέως Υπουργό, όπως για παράδειγμα ουδείς αναφέρεται για τον Ανδρέα Παπανδρέου με το αξίωμα του Πρωθυπουργού (ακούγεται απλώς ως «ο Ανδρέας»), ούτε ποτέ η Μελίνα Μερκούρη ακούγεται με την ιδιότητα της τέως Υπουργού, είναι «η Μελίνα». Επίσης για τη μεταπολιτευτική εποχή με τον όρο «Εθνάρχης», ο κάθε πολίτης αντιλαμβάνεται ότι αφορά στον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Έτσι λοιπόν και για τον Αντώνη Λιβάνη, στα πολιτικά πράγματα, αναφέρεται μόνο με το όνομα του, το οποίο καταλαμβάνει, επισκιάζει και υπερκαλύπτει όλες τις δραστηριότητες του και όλες τις ιδιότητες του ως πολιτικού άνδρα.
ΤΑ ΚΟΜΒΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΜΙΑ ΠΟΛΥΤΑΡΑΧΗΣ ΖΩΗΣ
Ο Αντώνης Λιβάνης γεννήθηκε το 1925 στην Πάτρα. Ήταν γόνος εύπορης οικογένειας. Νεότατος δε εντάχθηκε στην Εθνική Αντίσταση και καταδικάστηκε σε θάνατο από τους Ναζί. Διέφυγε δε την εκτέλεση πρωτίστως από Θεία Πρόνοια. Σπούδασε στην (τότε) «Ανώτατη Εμπορική Σχολή» και εντάχθηκε στην αγορά ως ελεύθερος επιχειρηματίας. Αποκορύφωμα της δραστηριότητάς τους αυτής ήταν η ίδρυση του γνωστού Εκδοτικού Οίκου.
Ο Αντώνης Λιβάνης ταυτίζεται με την εξ αρχής εμφάνιση του Ανδρέα Παπανδρέου στα πολιτικά πράγματα, ως Διευθυντής του Πολιτικού του Γραφείου. Αυτό είχε ως συνέπεια να αντιμετωπίσει τη μήνη των συνταγματαρχών με αποτέλεσμα να στερηθεί την ελευθερία του 5,5 χρόνια στην επτάχρονη Δικτατορία.
Η κυρίως όμως παρουσία του Αντώνη Λιβάνη, ήταν από και δια της θέσπισης του Ν.1299/1982, οπότε και ανέλαβε το Πρωθυπουργικό Γραφείο και ταυτοχρόνως την επιτήρηση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ. Η θέση αυτή ήταν πρωτίστως επιτελική.
Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΣΙΜΑΤΗ
Ο Αντώνης Λιβάνης ήταν «κυρίως» πολιτικός. Η συνεργασία του δε με τον Καθηγητή Γιώργο Κασιμάτη, χαρακτηρίζεται από μια εντυπωσιακή συνεννόηση ανάμεσα στον τεχνοκράτη των συνταγματικών κανόνων και στον πολιτικό.
Ως γνωστόν ο Αντώνης Λιβάνης σπανιότατα ομιλούσε για τον εαυτό του, όπως σπανιότατα (έως καθόλου) παραχωρούσε συνεντεύξεις για λόγους δημοσιότητας. Έτσι θεωρώ τον εαυτό μου ιδιαιτέρως τυχερό όταν στο γραφείο του στη Σόλωνος, μου αποκάλυψε και μου διάβασε ο ίδιος τη χειρόγραφη επιστολή του Γιώργου Κασιμάτη, η οποία αναφερόταν στη συνεργασία τους. Εκεί ο Γιώργος Κασιμάτης αναφερόταν στο «τι» ωφελήθηκε ο ίδιος ως επιστήμονας του Δημοσίου Δικαίου από τον πολιτικό Αντώνη Λιβάνη. Δεν γνωρίζω εάν ποτέ υπάρξει κάποιο έργο ως βιογραφία που να αφορά στον Αντώνη Λιβάνη. Στην κρίση των κληρονόμων του (του Ηλία και της Γιώτας) είναι εάν θα δοθούν «ντοκουμέντα» και στοιχεία που θα αφορούν στη διαδρομή του Αντώνη Λιβάνη στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Εάν υπάρξει μια τέτοια επιμέλεια, η επιστολή που προαναφέρω δεν μπορεί παρά να έχει «κεντρική θέση».
ΠΑΙΡΝΕΙ…ΜΑΖΙ ΤΟΥ ΠΟΛΛΑ ΜΥΣΤΙΚΑ
Ο Αντώνης Λιβάνης ίσως παίρνει μαζί του πολλά μυστικά, που αφορούν ακόμη και τις προϋποθέσεις έλευσης της Χούντας. Πέραν της γνωστής αντίθεσης Γεωργίου Παπανδρέου με το Παλάτι και της «παρέμβασης» του Ανδρέα Παπανδρέου που ανέτρεψε την «κανονικότητα» της εποχής, υπήρχαν και άλλες συνιστώσες που οδηγούσαν στην εκτροπή από το πολίτευμα. Ήταν τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα. Αναφέρομαι στις παρεμβάσεις της Pechiney, του Τομ Πάπας, του Προέδρου της Litton Τεξ Θόρντον, και του επικεφαλής της Litton στην Αθήνα Ρόμπερτ Άλαν, ο οποίος αναφερόμενος στη Μελίνα τη χαρακτήρισε ως «ηλικιωμένη ηθοποιό χωρίς δουλειά», ενώ χαρακτήρισε τον Ανδρέα Παπανδρέου ως «εκνευριστικό, άνεργο καθηγητή». Ο Αντώνης Λιβάνης γνώριζε πολύ καλά τους ρόλους των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων, ενώ (αφορά προσωπική μου μαρτυρία), ήταν εξ εκείνων οι οποίοι διαφωνούσαν ριζικά με τη «Συνθήκη του Μάαστριχτ».
Η «ΣΧΟΛΗ ΛΙΒΑΝΗ»
Ο Αντώνης Λιβάνης εξ αντικειμένου πέρασε στην ιστορία. Ο βίος όμως και η πολιτεία του και το παράδειγμά του συνιστούν ένα «άτυπο υπόδειγμα Σχολής σκέψης και πολιτικής δράσης», που εντοπίζεται στα εξής:
α) η πολιτική διορατικότητα δεν αρκεί εάν δεν συνδυάζεται με την αφοσίωση στο καθήκον,
β) η αφοσίωση στο καθήκον πρέπει να ταυτίζεται με την αμοιβαία εμπιστοσύνη των συνεργατών,
γ) η ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος επιβάλλει δίαυλο επικοινωνίας όμορων πολιτικών δυνάμεων όχι μόνο για την από κοινού αντιμετώπιση κρίσεων, αλλά και για την επίλυση «Θεσμικών ζητημάτων»
δ) το προσωπικό που εμπλέκεται στα πολιτικά πράγματα «να μην βλέπει τη σκιά του για να μετρά το μπόι του» (από τις ελάχιστες δημόσιες δηλώσεις του Αντώνη Λιβάνη).
ΩΣ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ: Για το βίο και την πολιτεία του Αντώνη Λιβάνη και τη συμμετοχή στην αποτροπή κρίσεων, πέραν του αποχαιρετισμού του Ηλία στον πατέρα του, αρκούν τα όσα στην επικήδεια ομιλία του ανέφερε ένας άλλος σοφός της πολιτικής, προερχόμενος από τη λεγόμενη συντηρητική παράταξη, ο Κωνσταντίνος Πυλαρινός. Η επικήδεια ομιλία του Κωνσταντίνου Πυλαρινού για τον Αντώνη Λιβάνη αφορά ιστορικό ντοκουμέντο.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ
«Η επικήδεια ομιλία του Κωνσταντίνου Πυλαρινού για τον Αντώνη Λιβάνη αφορά ιστορικό ντοκουμέντο»
———————
* ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC-EU).