Η κοινοποίηση των καταλογιστικών πράξεων φόρου αποτελεί προϋπόθεση για τη διακοπή της παραγραφής των αξιώσεων του Δημοσίου

Του Γεωργίου Βλαχάκη

Νέα χρονιά και νέο φορολογικό έτος – οι αξιώσεις του Δημοσίου να καταλογίσουν φόρο  έχουν υποπέσει στην πενταετή παραγραφή (πλέον και) για το έτος 2015, πλην των περιπτώσεων που εφαρμόζονται οι εξαιρετικές προϋποθέσεις περί επιμήκυνσης της παραγραφής σε δέκα έτη.

Στο πλαίσιο αυτό, τίθεται το εύλογο ερώτημα ποια είναι η διαδικαστική πράξη η οποία διακόπτει την προθεσμία παραγραφής, ώστε να μη χαθεί το δικαίωμα του Δημοσίου να επιβάλλει φόρο: αρκεί η έκδοσή των καταλογιστικών πράξεων ή απαιτείται και η κοινοποίησή τους;

Στη διάταξη του άρθρου 72 παρ. 11 του ν. 4174/2013 (Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας) προβλέπεται ότι «όπου σε κείμενες διατάξεις ουσιαστικού φορολογικού δικαίου, που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας, προβλέπεται προθεσμία παραγραφής του δικαιώματος του Δημοσίου να κοινοποιεί φύλλα ελέγχου, πράξεις προσδιορισμού φόρου [...] πράξεις επιβολής προστίμων [...] η παραγραφή διακόπτεται με την έκδοσή τους».

Η εν λόγω διάταξη έθεσε την έκδοση της πράξης επιβολής φόρου ως τη διαδικαστική πράξη διακοπής της παραγραφής για χρήσεις έως 31.12.2013, παρά το γεγονός ότι, κατά τις διατάξεις του ν. 2238/1994 (πρώην Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος) για τις (ίδιες) χρήσεις έως 31.12.2013, προβλεπόταν ρητώς η κοινοποίηση της πράξης ως λόγος διακοπής της παραγραφής. Επισημαίνεται δε ότι για τις χρήσεις από 01.01.2014 και εφεξής προβλέπεται πλέον ότι η έκδοση – και όχι η κοινοποίηση των πράξεων – αρκεί για την διακοπή της παραγραφής.

Με τις πρόσφατες υπ’ αριθ. 616-618/2021 αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας κρίθηκε ότι η παραπάνω διάταξη του άρθρου 72 παρ. 11 του ν. 4174/2013 παραβιάζει τόσο την αρχή της φανερής δράσης της Διοίκησης όσο και την αρχή της ασφάλειας δικαίου. Από την πρώτη αρχή απορρέει ο κανόνας ότι δυσμενής ατομική διοικητική πράξη που κατά νόμο δεν δημοσιεύεται, δεν επιφέρει τα έννομα αποτελέσματά της έναντι εκείνου τον οποίο αφορά, παρά μόνον από την κοινοποίησή της προς αυτόν. Η δε αρχή της ασφάλειας δικαίου πρέπει να τηρείται με ιδιαίτερη αυστηρότητα, όταν πρόκειται για διατάξεις που μπορούν να έχουν σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις στους ενδιαφερόμενους, όπως είναι οι διατάξεις που προβλέπουν την επιβολή επιβαρύνσεων υπό τη μορφή φόρων.

Ενόψει των παραπάνω αρχών, κρίθηκε ότι το πλέγμα των κανόνων που ρυθμίζουν την παραγραφή πρέπει να εξαρτούν τη διακοπή (και άρα την τήρηση) της προθεσμίας παραγραφής από γεγονός γνωστό στον διοικούμενο, τέτοιο, δε, δεν συνιστά μόνη η έκδοση της καταλογιστικής πράξης, αλλά απαιτείται και η κοινοποίησή της.

Συνεπώς, το Συμβούλιο της Επικρατείας επικύρωσε την κρίση της αναιρεσιβαλλόμενης απόφασης του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης για την αντισυνταγματικότητα της διάταξης του άρθρου 72 παρ. 11 του ν. 4174/2013, το οποίο, όπως αναφέρθηκε, αφορά σε χρήσεις έως 31.12.2013.

Όσον αφορά τα φορολογικά έτη από 01.01.2014 και εφεξής, το Συμβούλιο της Επικρατείας δεν πήρε θέση, δεδομένου ότι το τιθέμενο ενώπιόν του ζήτημα έγκειτο στην αντισυνταγματικότητα ή μη της διάταξης του άρθρου 72 παρ. 11 του ν. 4174/2013.

Ωστόσο, οι κρίσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου, επί των εδώ σχολιαζόμενων αποφάσεων, οφείλονται να λαμβάνονται υπόψη από τις φορολογικές αρχές κατά την έκδοση καταλογιστικών πράξεων και για τα φορολογικά έτη από 01.01.2014, δεδομένου ότι, οι ισχύουσες διατάξεις παραγραφής προβλέπουν, ομοίως, την έκδοση – και όχι την κοινοποίηση – των καταλογιστικών πράξεων ως τη διαδικαστική πράξη διακοπής της, με αποτέλεσμα να παραβιάζονται οι ως άνω αρχές.

Στην περίπτωση λοιπόν που φορολογική αρχή εξέδωσε μεν καταλογιστική πράξη για το φορολογικό έτος 2015 έως την 31.12.2021, αλλά δεν την κοινοποίησε στον φορολογούμενο έως την ημερομηνία αυτή, ανεξαρτήτως αν λάβει χώρα μεταγενέστερη επίδοσή της, ο φορολογούμενος έχει βάσιμους λόγους να επικαλεστεί τις διατάξεις περί παραγραφής, όπως ερμηνεύτηκαν με τις παραπάνω αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας.