Η ΑΟΖ και η νέα Κυβέρνηση

Του Πέτρου Μηλιαράκη*

Οι εκλογές της 7ης Ιουλίου 2019 και η «επάνοδος» της Ν.Δ. στα καθήκοντα διακυβέρνησης της χώρας, συμπίπτει με «διαδικασίες» που βρίσκονται σε εξέλιξη στα δρώμενα ως προς τη Ν.Α. Λεκάνη της Μεσογείου.

Η συγκυρία επιβάλει στην πολιτική ηγεσία της Κυβέρνησης (Πρωθυπουργό και Υπουργό Εξωτερικών), να δράσουν συντονισμένα για την αναβάθμιση της γεωπολιτικής θέσης της Ελλάδας, αυτοτελώς αλλά και ως κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

Υπ’ όψιν ότι στον παρόντα χρόνο το Δέλτα του Νείλου, η Λεκάνη της Λεβαντίνης, η Λεκάνη του Ηροδότου και η περιοχή της Νότιας Κρήτης αποτελούν κομβικά σημεία ενεργειακού πλούτου, καθόσον, σύμφωνα με επιστημονικές μετρήσεις εσωκλείουν τεράστιες ποσότητες υδρογονανθράκων. Εξ αυτού του λόγου, κατά το μέρος που αφορά στην Ελλάδα, υφίστανται ζωτικά συμφέροντα. Άξιο δε επισημείωσης είναι για παράδειγμα, ότι το ο Ισραήλ, ενώ βάσει του Δικαίου της Θάλασσας (UNCLOS), έπρεπε αρχικώς να ανακηρύξει την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) και εν συνεχεία να την οριοθετήσει με τα γειτονικά τoυ κράτη, εν τούτοις επέλεξε χωρίς να ανακηρύξει, να οριοθετήσει την ΑΟΖ με τα γειτονικά του κράτη Αίγυπτο, Κύπρο και Λίβανο, ενέργεια που έγινε διεθνώς αποδεκτή.

Η πρακτική αυτή αφορά προηγούμενο για την Ελλάδα η οποία, επικαλούμενη το παράδειγμα του Ισραήλ, μπορεί να προβεί σε οριοθέτηση της ΑΟΖ αρχικώς με την Κύπρο και εν συνεχεία με την Αίγυπτο, χωρίς προηγουμένως να προβεί σε ανακήρυξη.

Ωστόσο, οι διαδικασίες αυτές, στην παρούσα συγκυρία, απαιτούν εκ προοιμίου εξασφάλιση συναινέσεων και συμμαχιών για την αποτελεσματική, απρόσκοπτη και εν τέλει λυσιτελή διαδικασία. Συνεπώς απαιτείται σύνεση και συντονισμένη-πολυεπίπεδη σε διπλωματικό και αμυντικό επίπεδο προεργασία. Αυτή δε η επιμέλεια που ανατέθηκε στην παρούσα Κυβέρνηση (θα) τελεί υπό παρακολούθηση για την συναγωγή και εξαγωγή συμπερασμάτων, που δεν αφορούν μόνο στην Ελλάδα, ούτε στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, αλλά εστιάζουν αυστηρώς και στο χώρο των λειτουργιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πέραν των προαναφερομένων, το παρόν κείμενο επιδιώκει να έχει ενημερωτικό χαρακτήρα, καθόσον πολλοί από τους αναγνώστες δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν τα της ΑΟΖ. Προς ενημέρωση δε και μόνον, υπ’ όψιν τα εξής:

ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Με τη Συνθήκη του Montego-Bay της Ιαμαϊκής κωδικοποιήθηκε το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας σε νέο συμβατικό κείμενο υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών.

Το συμβατικό αυτό κείμενο υιοθετήθηκε με μεγάλη πλειοψηφία, ενώ καταψηφίστηκε από τέσσερα (4) Κράτη: τις Η.Π.Α., το Ισραήλ, την Τουρκία και τη Βενεζουέλα. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι αποχή δήλωσαν: Α) η (τότε) Σοβιετική Ένωση με τους δορυφόρους του (τότε) Ανατολικού Μπλοκ και Β) επτά (7) Δυτικά Κράτη: το Βέλγιο, η Ιταλία, η Ισπανία, το Λουξεμβούργο, οι Κάτω Χώρες, η (τότε) Δυτική Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ταϋλάνδη.

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ

Το ισχύον σήμερα Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας ρυθμίζει πρωτίστως α) την Αιγιαλίτιδα Ζώνη, β) τη Συνορεύουσα Ζώνη, γ) την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), δ) την Υφαλοκρηπίδα, ε) την Ανοιχτή Θάλασσα, στ) τη Ζώνη των Διεθνών Βυθών ζ) την έννοια των Αρχιπελαγικών Κρατών, η) τις κλειστές και ημίκλειστες θάλασσες και τέλος θ) την επίλυση των διαφορών.

Στο παρόν κείμενο γίνεται επιγραμματικώς και δια βραχέων αναφορά μόνο ως προς την ΑΟΖ.

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΝΗ (ΑΟΖ)

Εδώ πρέπει να επισημειωθεί εξ αρχής ότι πρόκειται για απολύτως νέο Θεσμό –εξού λόγου και απαιτείται η διερεύνηση όλων των δεδομένων που τον αφορούν.

Η θεσμοθέτησή της ΑΟΖ προδήλως βέβαιον είναι ότι επηρεάζει τα δικαιώματα των Κρατών, καθόσον λειτουργεί σε βάρος της ανοιχτής θάλασσας, περιορίζοντας έτσι τις παραδοσιακές ελευθερίες επί της ανοιχτής θάλασσας.

Η έκταση της ΑΟΖ αφορά διακόσια (200) ναυτικά μίλια. Κατ’ ακρίβεια αφορά εκατόν ογδόντα οκτώ (188) ναυτικά μίλια εάν αφαιρέσουμε τα δώδεκα (12) ναυτικά μίλια της καθιερωμένης Αρχής της έκτασης της Αιγιαλίτιδας Ζώνης ή άλλως του εύρους των Χωρικών Υδάτων.

Το εντυπωσιακό δεδομένο της ΑΟΖ είναι ότι κατ’ ουσίαν απορροφά το καθεστώς της υφαλοκρηπίδας. Εξαίρεση μπορεί να υπάρχει ώστε να μην συμπίπτει η ΑΟΖ με την υφαλοκρηπίδα, μόνο εάν η υφαλοκρηπίδα μπορεί να υπερβαίνει τα διακόσια (200) ναυτικά μίλια.

Δηλαδή: εάν η υφαλοκρηπίδα είναι διακόσια πενήντα (250) ναυτικά μίλια, στα διακόσια (200) ναυτικά μίλια ή άλλως στα εκατόν ογδόντα οκτώ (188) ναυτικά μίλια -πέραν των χωρικών υδάτων, ισχύει το καθεστώς της ΑΟΖ με απορρόφηση της υφαλοκρηπίδας. Από τα διακόσια (200) όμως ναυτικά μίλια έως τα διακόσια πενήντα (250) ναυτικά μίλια ισχύει το καθεστώς της υφαλοκρηπίδας.

Η ΑΟΖ συνεπάγεται κυριαρχικά δικαιώματα και ως προς την έρευνα και ως προς την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, που αφορούν ακόμη και τα υπερκείμενα ύδατα. Δηλαδή αφορά ευθέως και στην αλιεία. Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι γίνεται αυτοτελώς εκμετάλλευση και αυτών καθ’ εαυτών των υδάτων. Εάν δηλαδή είναι δυνατόν να προκύψει ενέργεια και από τα ύδατα, τα ρεύματα και τους ανέμους, τότε επιτρέπεται η εκμετάλλευσή τους.

Εντυπωσιακό στοιχείο ως προς την ΑΟΖ είναι και το ό,τι το παράκτιο Κράτος έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα όχι μόνο να τοποθετεί και να χρησιμοποιεί τεχνητές νήσους και άλλες εγκαταστάσεις, αλλά έχει ταυτοχρόνως και το δικαίωμα να διεξάγει και επιστημονικές έρευνες και να λαμβάνει πρόνοιες που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος από τη ρύπανση. Υπ’ όψιν δε ότι η ΑΟΖ δεν παρεμποδίζει την ελεύθερη ναυσιπλοΐα ούτε τις ελεύθερες υπερπτήσεις, αλλά ούτε και τις τοποθετήσεις καλωδίων.

Σε κάθε περίπτωση δε, πρέπει να επισημειωθεί ότι η μη καθιέρωση της ΑΟΖ δεν θίγει τα δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας.

Τέλος, υπό τις παρούσες συνθήκες η Ελλάδα, ακλουθώντας όλες τις διαδικασίες και όλη τη διπλωματική και όχι μόνον επιμέλεια που επέδειξε η προηγούμενη Κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, οφείλει με σύνεση αλλά και με αποφασιστικότητα, να επιμεληθεί σε παν ό,τι αφορά στο υπό κρίση ζήτημα της ΑΟΖ.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ

«Η ΑΟΖ συνεπάγεται κυριαρχικά δικαιώματα και ως προς την έρευνα και ως προς την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, που αφορούν ακόμη και τα υπερκείμενα ύδατα»

———————————————

* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Χώρας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC – EU).