Επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο

Του Γιάννη Αναστασάκη*

Το προσωπικό είναι στρατηγικός πόρος κάθε επιχείρησης, δημόσιας, κοινωφελούς ή ιδιωτικής. Αυτή είναι μια αναντίρρητη αλήθεια που δεν βρίσκεται μόνο στα βιβλία της διοίκησης επιχειρήσεων αλλά στην καθημερινότητα της πράξης, οπουδήποτε πρέπει να υπηρετηθούν στόχοι και να επιτευχθούν αποτελέσματα. Ο τομέας του τουρισμού είναι πυλώνας της εθνικής παραγωγικής μας δυναμικής και φέτος περισσότερο από ποτέ γίνεται από όλους τους παράγοντες αντιληπτή μια καίρια αδυναμία του: η έλλειψη προσωπικού.

Η έλλειψη προσωπικού διαπιστώνεται όχι μόνο στον χώρο του τουρισμού, όπου οι κενές θέσεις εργασίας φτάνουν σύμφωνα με τις θεσμικές εκτιμήσεις σε δεκάδες χιλιάδες, αλλά και σε άλλους τομείς δραστηριότητας, όπως η εστίαση, το λιανεμπόριο αλλά και ο κατασκευαστικός κλάδος. Πρόκειται συνολικά για πολύ σημαντικά πεδία της επιχειρηματικότητας και της απασχόλησης στη χώρα μας, που όλα δέχτηκαν πολύ δραστικό πλήγμα στη διάρκεια της πανδημίας. Ενώ, λοιπόν, φαίνεται ότι σε ένα βαθμό τουλάχιστον η αγορά ανταποκρίνεται επαρκώς και η κίνηση επανακάμπτει σε αυτούς τους τομείς, η αγορά εργασίας αδυνατεί να συμβαδίσει με τις ανάγκες και οι προσπάθειες των επιχειρηματιών για προσέλκυση εργαζομένων μένουν πολύ συχνά ατελέσφορες.

Λέγονται πολλά για τις αιτίες αυτού του φαινομένου. Δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί ότι οι περίοδοι παύσης των εργασιών λόγω εφαρμογής περιοριστικών μέτρων για την κοινωνική δραστηριότητα στην περίοδο έξαρσης της νόσου COVID-19 οδήγησαν αρκετούς εργαζομένους στην αναζήτηση εναλλακτικών χώρων εργασίας. Δεν μπορεί, εξίσου, να αποκλείσει κανείς ότι ενδεχομένως η χορήγηση από την Πολιτεία διαφόρων επιδομάτων κοινωνικής υποστήριξης για όσους πλήττονταν το ίδιο διάστημα, ενίσχυσε μια αντίληψη απεμπλοκής από την σταθερή εργασία. Όμως, οι δουλειές ξανάνοιξαν και τα επιδόματα τέλειωσαν. Οι εργαζόμενοι εξακολουθούν να μένουν μακριά από τις δουλειές στους παραπάνω κλάδους σε σημαντικό ποσοστό. 

Η κατάσταση αυτή πρέπει να μας ωθήσει να αναζητήσουμε εξήγηση σε ευρύτερα φαινόμενα. Μπορεί η πανδημία να επέδρασε με διάφορους τρόπους, αλλά μάλλον βρήκε ήδη προετοιμασμένο έδαφος και σε κάποιες περιπτώσεις επέτεινε φαινόμενα που είχαν ήδη αρχίσει να σχηματοποιούνται. Τα φαινόμενα αυτά δεν είναι, προφανώς, αποτέλεσμα των δύο τελευταίων χρόνων, αντίθετα είναι συνέπειες μακροχρόνιων πρακτικών που απλώς σωρευτικά δημιούργησαν τις συνθήκες που εκδηλώθηκαν όταν συνέβαλε μια κατάσταση, όπως αυτή που περιγράψαμε παραπάνω, κυριολεκτικά διώχνοντας αρκετούς εργαζομένους από αυτούς τους κλάδους ή και ευρύτερα από την επιδίωξη της σταθερής μισθωτής εργασίας. Πρόκειται για φαινόμενο όχι στενά ελληνικό, αλλά με διεθνείς διαστάσεις, που ωστόσο δεν μπορεί παρά να μας απασχολεί μέσα στο ιδιαίτερο περιβάλλον της χώρας μας.

Μεγάλο μέρος των ελληνικών επιχειρήσεων του τουρισμού και της εστίασης δεν έχει επενδύσει με τον δέοντα τρόπο στο ανθρώπινο δυναμικό. Σε αυτό προστίθενται συχνά παράπονα για καθυστερήσεις στις μισθοδοσίες, διατήρηση των αμοιβών σε χαμηλά επίπεδα, μέτριες συνθήκες εργασίες, προβλήματα στην ασφαλιστική κάλυψη και προτίμηση σε εξαιρετικά νέο και χαμηλής εμπειρίας προσωπικό έναντι του έμπειρου και υψηλότερα αμειβόμενου. Μοιραία τέτοιου είδους πρακτικές έστω και αν δεν αφορούν στην πλειοψηφία των επιχειρήσεων, εμπέδωσαν αρνητικό κλίμα μεταξύ τόσο των υφιστάμενων εργαζομένων, όσο και μεταξύ πολλών που ενδιαφέρονταν να στραφούν σε αυτούς τους χώρους για εργασία.

Η απάντηση στο στρατηγικό πρόβλημα της έλλειψης προσωπικού είναι η βελτίωση των όρων και συνθηκών εργασίας, η παροχή κινήτρων για το εργασιακό δυναμικό με άλλα λόγια. Όπως δεν σταματούν οι επενδύσεις στις υποδομές, στα μέσα ή στην επικοινωνία, έτσι και πολύ περισσότερο δεν μπορούν να σταματούν ή να υποχωρούν στον ανθρώπινο παράγοντα. Γιατί εκεί βρίσκεται η απάντηση στο πιο κρίσιμο ερώτημα στη βιομηχανία των υπηρεσιών, την ποιότητα και τη σταθερότητά της. Χρειάζεται να επανέλθει η εμπιστοσύνη στην επενδυτική αντίληψη του επιχειρηματικού κόσμου απέναντι στο προσωπικό, να επανέλθει η αισιοδοξία και τη βελτίωση της ζωής μέσω της εργασίας. Σε κάθε ερώτημα, η απάντηση είναι μονότονη, αλλά πολύ σημαντική: ο άνθρωπος.

* Ο κ. Γιάννης Αναστασάκης είναι αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Καθημερινότητας και Πρασίνου Δήμου Ηρακλείου