"Δίκαιο είναι το συμφέρον του ισχυρότερου" (Θρασύμαχος)

Του Γιώργου Κουμάκη

               Στην κλασική αρχαιότητα υπήρχε η μεγάλη  διαπάλη του Πλάτωνα και Αριστοτέλη από τη μια μεριά και των σοφιστών από την άλλη. Οι πρώτοι προσπαθούσαν να εδραιώσουν την αντίληψη ότι δίκαιο είναι το κοινό συμφέρον, ενώ οι δεύτεροι, όπως Θρασύμαχος, πίστευαν ότι δίκαιο είναι το συμφέρον του ισχυροτέρου. Το κοινό συμφέρον ,όταν αφορά τις σχέσεις των κρατών, αποτυπώνεται στην έκφραση του διεθνούς δικαίου και της παγίωσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, θεμελιώδες στοιχείο των οποίων είναι η ελευθερία της έκφρασης και ο σεβασμός της προσωπικότητας του άλλου. Η διάσταση αυτή των απόψεων, παρόλο που έχουν παρέλθει περισσότερα από 2500 χρόνια εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι σήμερα στο ακέραιο. Για την απόκτηση υπεροχής δύναμης δημιουργούνται οι συμμαχίες και οι συνασπισμοί, όπως είναι το ΝΑΤΟ. Σε κάθε συνασπισμό ηγεμονεύει η ισχυρότερη χώρα, ενώ οι άλλες ακολουθούν ως δορυφόροι. Κατά τη μακραίωνη ιστορία της ανθρωπότητας όταν μια χώρα αισθανόταν ισχυρή, κήρυσσε τον πόλεμο προς κατάκτηση εδαφών και σφετερισμό ξένης ιδιοκτησίας. Οι ισχυροί συνήθως διαφεντεύουν τους αδύνατους.

                Ας δούμε στη συνέχεια ορισμένα παραδείγματα από τη σύγχρονη πολιτική σκηνή σε παγκόσμια κλίμακα, ώστε να γίνει ορατή η προαιώνια αυτή διαμάχη του δικαίου της δύναμης και της δύναμης του δικαίου. Σήμερα έχει σχεδόν αποπερατωθεί ο αγωγός, που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από τη Ρωσία σε όποια χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιθυμεί, όπως π.χ. στη Γερμανία. Στο εγχείρημα όμως αυτό αντιδρούν έντονα οι ΗΠΑ υπερασπιζόμενες τα δικά τους συμφέροντα, αδιαφορώντας αν αυτό βλάπτει την Ευρώπη και χωρίς να έχουν κανένα δικαίωμα να επεμβαίνουν σε σχέσεις άλλων κρατών. Ισχυρίζονται ότι αυτή είναι απόφαση του ΝΑΤΟ, στο οποίο βέβαια οι ΗΠΑ έχουν το επάνω χέρι. Οι χώρες που επιθυμούν να λαμβάνουν φυσικό αέριο, όπως η Γερμανία, δεν επιθυμούν να αναμιχθεί στην υπόθεση αυτή το ΝΑΤΟ, διότι η σχέση των κρατών με τον καιρό μεταβάλλονται και οι εχθροί γίνονται ενίοτε φίλοι. Βλέπομε για παράδειγμα ότι παρόλο που οι παγκόσμιοι πόλεμοι δίχασαν την Ευρώπη και η Ελλάδα συγκεκριμένα υπέστη μεγάλη καταστροφή από τους Γερμανούς, σήμερα είμαστε ισότιμα μέλη της ίδιας Ένωσης. Ο αγωγός αυτός εκτός από τα οικονομικά οφέλη θα αποτελέσει και μέσο προσέγγισης των λαών προς αμοιβαίο όφελος.

                 Η ίδια όμως αυτή χώρα, δηλαδή η Γερμανία, που δεν θέλει στην υπόθεση αυτή να αναμιχθεί το ΝΑΤΟ., θέλει να παραπέμψει μια άλλη υπόθεση στο ΝΑΤΟ. Συγκεκριμένα, όταν η Ελλάδα παρακάλεσε τη Γερμανία ως ένδειξη αλληλεγγύης να μην παραχωρήσει τα υποβρύχια στην Τουρκία παρά τη συμφωνία που είχαν συνάψει οι δύο χώρες, διότι αυτά θα χρησιμοποιούνταν εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου, δηλαδή 2 κρατών της ΕΕ, η Γερμανία είπε ότι θα πρέπει να αποφασίσει το ΝΑΤΟ, επειδή ήλπιζε ότι το ΝΑΤΟ   θα αποφάσιζε να δοθούν. Εδώ βλέπομε ότι η αδύνατη Ευρώπη κατά πάσα πιθανότητα θα υποκύψει στην ισχυρή Αμερική και ι ανίσχυρη Ελλάδα δεν μπόρεσε να αντισταθεί σθεναρά στην ισχυρή Γερμανία. Στο σημείο αυτό πρέπει να υπενθυμίσομε ότι, όταν η Τουρκία εξήγγειλε ότι θα έστελνε πολεμοφόδια στην Ουκρανία, που είχε έλθει στο χείλος του πολέμου με την Ρωσία,  τότε η ισχυρή Ρωσία απείλησε την Τουρκία με αυστηρό μήνυμα ότι θα αναθεωρούσε τη σχέση της με την Τουρκία προς το χειρότερο, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα η αδύνατη Τουρκία να μην στείλει εξοπλισμό στην Ουκρανία. Από τα ανωτέρω εύκολα μπορεί κανείς να παρατηρήσει ότι κατά κύριο λόγο κριτήριο συμπεριφοράς των κρατών είναι η ισχύς που διαθέτει το καθένα. Από αυτό προκύπτει ότι η βία δεν είναι χωρίς αρετή δηλαδή δύναμη, όπως παρατηρεί ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του (Α 6, 1255 a 16). Το ζητούμενο είναι η ανθρωπότητα να ζήσει αδελφωμένη και φιλιωμένη, πράγμα που ευνοεί τα μέγιστα την πρόοδο και την ευημερία των λαών.