Tι είναι η μετατραυματική ανάπτυξη

Ο Φρεντ δε φοράει ποτέ παντελόνια. Τα πόδια του είναι σημαδεμένα από σφαίρες και δεν θέλει να τα δείχνει. Είναι 35 χρονών αλλά έχει ζήσει δύσκολα παιδικά και εφηβικά χρόνια. Κατάγεται από τη Ρουάντα και έχει βιώσει τη φρίκη του πολέμου, της πείνας, του θανάτου. Μεγαλώνοντας θέλησε να φύγει από τη χώρα, να γίνει δημοσιογράφος και να δουλέψει για την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παρά τα όσα πέρασε, ο ίδιος σήμερα δηλώνει πιο δυνατός από ποτέ. Μετά από τις τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος κατάφερε να επαναπροσδιορίσει τις αξίες του.

Η περίπτωση του Φρεντ δεν είναι μεμονωμένη. Πρόκειται για μια ψυχολογική κατάσταση, την οποία οι ψυχολόγοι αποκαλούν μετατραυματική ανάπτυξη (posttraumatic growth ή απλώς PTG), εξηγεί ο Όλαφ Σούλτε-Xερμπρίγκεν, ψυχοθεραπευτής στο νοσοκομείο Charité του Βερολίνου. Όπως εξηγεί ο ίδιος η επιστήμη δεν έχει καταλήξει ακόμη στο τι ακριβώς συμβαίνει μετά από ένα έντονο τραυματικό σοκ. «Δεν ισχύει ότι ένα δυσάρεστο συμβάν αυτόματα σε καθιστά άρρωστο«, αναφέρει ο ειδικός. Αυτή είναι μια ξεπερασμένη θεώρηση. Η εμπειρία δείχνει ότι μετά από ένα σοκ δεν αποκτούν απαραίτητα όλοι ψυχικές διαταραχές.

Μετά από μια τραυματική εμπειρία χρειάζεται αισιοδοξία

Χωρίς αμφιβολία οι άνθρωποι που βιώνουν ένα τρομοκρατικό χτύπημα ή μια μεγάλη φυσική καταστροφή ή βία είναι θύματα. Κάποιοι παλεύουν για χρόνια μετά από τις τραυματικές εμπειρίες για να ορθοποδήσουν, φέρνουν διαρκώς δυσάρεστες εικόνες στο μυαλό τους, αντιμεπωπίζουν διαταραχές στον ύπνο, πάσχουν από κατάθλιψη. Ωστόσο οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι υπάρχει περιθώριο υπέρβασης των εσωτερικών αυτών εμποδίων και ότι ένα νέο ξεκίνημα είναι εφικτό. «Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες το 30% των ανθρώπων που έχουν βιώσει ένα τραύμα, εξελίσσουν στη συνέχεια τον εσωτερικό τους κόσμο» εξηγεί ο Χανσγέργκ Σνόι, ψυχολόγος στην Πανεπιστημιακή Κλινική της Βόννης. Ο ίδιος επισημαίνει βέβαια ότι για να επιτευχθεί η λεγόμενη μετατραυματική ανάπυξη πρέπει και το ίδιο το άτομο που έπεσε θύμα μιας κατάστασης να επιδείξει αισιοδοξία. Ωστόσο ο Χ. Σνόι προσθέτει ότι τα πράγματα σίγουρα δεν είναι τόσο απλά στην πράξη. Σημειώνει επίσης ότι οι ειδικοί του χώρου δεν έχουν καταλήξει ακόμη σε οριστικά συμπεράσματα σχετικά με τη μετατραυματική ανάπτυξη. Σε κάθε περίπτωση εκτιμά ότι στην όλη διαδικασία αντιμετώπισης μιας τραυματικής εμπειρίας είναι σημαντικό να τεθεί το ερώτημα: γιατί συνέβη το τραυματκό γεγονός.

Δε βοηθά ο τρόπος που αντιμετωπίζει η πολιτεία και τα ΜΜΕ τα θύματα

Ο Φρεντ από τη Ρουάντα, έχοντας βιώσει ο ίδιος τον πόνο του πολέμου, προσπαθεί πλέον να μεταδώσει την αισιοδοξία και τη δύναμη που κατάφερε ο ίδιος να αντλήσει και σε άλλα άτομα, που περνούν παρόμοιες καταστάσεις. Αυτή η αλτρουιστική στάση κάποιων θυμάτων προς άλλα θύματα μπορεί έχει ιδιαίτερη βαρύτητα. Αυτό επιβεβαιώνει, σύμφωνα με δημοσίευμα της deutsche welle,  και ο Χ. Σνόι. «Μετά από έναν πόλεμο οι άνθρωποι γίνονται πρόθυμοι να βοηθήσουν, αποκτούν μια ουσιαστική ευγένεια. Οι δύσκολοι καιροί μπορούν εν τέλει να έχουν και καλά αποτελέσματα», όπως λέει χαρακτηριστικά. Βέβαια αυτό δεν σημαίνει ότι τα πράγματα πρέπει να υπεραπλουστεύονται πίσω από μια διατύπωση του τύπου: «Δεν πειράζει που υποφέρεις, μετά θα γίνεις καλά». Από την άλλη πλευρά, δεν βοηθά, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, ούτε και η τυπική αντιμετώπιση της εκάστοτε Πολιτείας ή των ΜΜΕ προς τα θύματα μιας τρομοκρατικής επίθεσης ή μιας φυσικής καταστροφής. Συνήθως ακολουθείται η «στρατηγική» της συμπόνοιας, της συμπαράστασης, του συλλογικού θρήνου. Ωστόσο αυτό μπορεί να επιφέρει τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Πιο ωφέλιμο θα ήταν τα ίδια τα θύματα να αφεθούν στην ησυχία τους και σιγά-σιγά να ανακτήσουν τη χαμένη αισιοδοξία, αυτογνωσία και γαλήνη τους.